Nauki zajmujące się językiem
Zacznijmy od uporządkowania nauk zajmujących się językiem. Dlaczego? Po pierwsze – często w testach pojawia się pytanie: do jakiej dziedziny przyporządkujesz dane zjawisko językowe, po drugie – testy kładą ogromny nacisk na umiejętność wskazywania błędów i form poprawnych. A rodzaje błędów zależą od rodzaju reguł, które łamiemy, czyli od danej nauki o języku.
- ETYMOLOGIA
– nauka o pochodzeniu słów, o tym, skąd się wzięły i jakie przechodziły zmiany znaczeniowe. Kto dziś pamięta, że słowo „kobieta” było niegdyś obraźliwe? Rzecz do sprawdzenia w słowniku etymologicznym.
- FLEKSJA
– zajmuje się częściami mowy i ich odmianą. To fleksja zawiera reguły ustalające, na jakie pytanie odpowiada np. przymiotnik, a jak odmienia się rzeczownik. Jeśli spotkamy się z błędem w odmianie (np. podniósł ręki zamiast podniósł ręce), to mamy do czynienia z błędem fleksyjnym.
- FONETYKA
– zajmuje się dźwiękową stroną języka. Jest nauką o głoskach, o zjawiskach dźwiękowych w mowie, o procesach zachodzących w dziedzinie głosek i ich wymowy.„a” – głoska (najmniejsza jednostka fonetyczna w języku).
- FRAZEOLOGIA
– dział językoznawstwa zajmujący się stałymi związkami słów, które są przyjęte w danej społeczności i które właśnie w tym zestawie nabierają nowego znaczenia. Nazywamy je frazeologizmami, a porządkuje je frazeologia. Cudzoziemcowi fakt, że tu jest „pies pogrzebany”, niewiele powie – my wiemy, że chodzi o przyczynę zjawiska, której szukaliśmy. Błędy powstają, gdy myli się stałe związki frazeologiczne lub zmienia się w nich jakiś element. Wtedy tracą sens.
- ONOMASTYKA
– nauka o nazwach, imionach, nazwiskach. Odpowiada na pytanie, skąd wzięły się nazwy miejscowości, o czym świadczą końcówki nazwisk lub przydomki. Słynna polska końcówka -ski według onomastyki nie jest oznaką szlachectwa tylko przynależności do rejonu. Mieszkał w Woli, więc Wolski, w Michałach – to Michałowski.
- ORTOGRAFIA
– ustala reguły poprawnej pisowni wyrazów. To zasady ortograficzne decydują, gdzie „ó”, a gdzie „u”. W dodatku te najważniejsze trzeba powtórzyć, bo pytają o nie w testach. Poprawnoą pisownię sprawdzamy w słowniku ortograficznym.
- SKŁADNIA
– nauka zajmująca się budową zdań i równoważników zdań oraz nazywająca ich rodzaje. Błąd w budowie zdania to błąd składniowy. Najczęściej sprawdzany w testach to ten związany z imiesłowowym równoważnikiem zdania.
- SŁOWOTWÓRSTWO
– bada budowę i powstawanie wyrazów. Każe oddzielać temat od końcówki, wyrazy układa w rodziny i kategorie. Nie pyta, jak odmieniać wyraz, lecz rozkłada go na cząstki, by stwierdzić, z jakich składa się przedrostków, przyrostków i do czego właściwie przyrosły.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/gramatyka/c172-skladnia/1-skladnia-informacje-podstawowe