Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem
1. Wpisz nazwy gatunków odpowiadające podanym definicjom:
a) wzniosła pieśń skierowana do bóstwa, utrzymana w pochwalnej tonacji ………………………
b) utwór z pogranicza epiki i liryki, pisany wierszem, oparty na wierzeniach i obyczajach ludowych ………………………
c) utwór pisany wierszem, oparty na motywach żalu, smutku po stracie bliskiej osoby ………………………
2. W wyrazie „arcy-mistrz” akcent pada na:
a) pierwszą sylabę od końca
b) czwarta sylabę od końca
c) druga sylabę od końca
d) trzecią sylabę od końca.
3. Homonimy występują w szeregu:
a) dieta, babka, kabel, kompot
b) traf – traw; kod – kot; wieżę – wierzę
c) dubbing, walkman, show, coctail
4. Co oznaczają podane zapożyczenia? Wybierz poprawną odpowiedź.
A. megaloman
a) człowiek, który ma przesadne wyobrażenie o własnej wartości
b) ktoś, kto lubi słuchać muzyki poważnej
c) olbrzymi mężczyzna
B. afirmacja
a) skupisko gwiazd świecących na firnamencie
b) zgoda na coś, potwierdzenie decyzji, opinii
c) zjednywanie zwolenników dla jakiejś sprawy
C. enigmatyczny
a) zagadkowy, tajemniczy
b) gadatliwy, lubiący plotkować
c) przelotny, przemijający
D. nostalgia
a) uczulenie na pewne związki chemiczne, kurz
b) tęsknota za ojczyzną
c) uczuciowa obojętność, nieczułość, otępienie
5. Jeśli chcesz ustalić pochodzenie danego wyrazu, czas i sposób jego powstania oraz kolejne zmiany znaczeniowe sięgniesz do:
a) słownika frazeologicznego
b) słownika wyrazów bliskoznacznych
c) słownika etymologicznego
d) encyklopedii
6. Uzupełnij tabelkę:
wyraz podstawowy wyraz pochodny
a) palec (zgrubieniem) …………………………………….
b) sprawiedliwy (nazwą cechy) …………………………………….
c) pastować (nazwą czynności) …………………………………….
d) czytać (nazwą miejsca wykonywania czynności) …………………………………….
7. W zdaniu: „Ten oberżysta był niegdyś żeglarzem” orzeczeniem jest:
a) był
b) był niegdyś
c) był żeglarzem
8. Który z rzeczowników występuje tylko w liczbie pojedynczej?
a) linoleum
b) statua
c) siano
d) poganin
9. Każdej z podanych niżej par bohaterów odpowiada jedno hasło, wybrane spośród następujących: przemiana, patriotyzm, samotność, odwaga, miłość. Dopasuj hasło do każdej pary.
a) Jacek Soplica i Romeo Monteki ……………………………………
b) Skawiński i Santiago …………………………………………………….
c) Jurand ze Spychowa i Ursus ………………………………………….
d) Winicjusz i Litawor ……………………………………………………..
e) Bernard Zygier i „Rudy” ………………………………………………
11. Oto pary popularnych związków, z których usunięto nazwy zwierząt, owoców, jarzyn i części ciała.
1. kupować ……………………… w worku; patrzeć ……………………..,
2. niedaleko pada ………………………… od ………………….; twardy ………………… do zgryzienia,
3. patrzeć przez ……………………………………………..; skoczyć po rozum do …………………………………,
4. czerwony jak ……………………………….; rzucać …………………….. o ścianę,
W której z par występują nazwy zwierząt?
a) w pierwszej parze
b) w drugiej parze
c) w trzeciej parze
d) w czwartej parze
12. Kwartalnik to czasopismo ukazujące się:
a) raz na sześć miesięcy
b) raz na trzy miesiące
c) raz na dwa tygodnie
d) raz na rok
13. Popraw błędy w zdaniach:
a) „Dzienniki” Zofii Nałkowskiej to najlepszy bestseller roku.
……………………………………………………………………………………………………………….
b) W mojej posiadłości mieszka siedmioro wujków.
……………………………………………………………………………………………………………….
c) Koleżanka Jolki chodzi ubrana w starej spódnicy i mocno zabrudzonej bluzce.
……………………………………………………………………………………………………………….
14. Wyraz, który nie jest przymiotnikiem to:
a) blaszany
b) dziwaczny
c) gorący
d) wiodący
15. Która z form czasownika dokonanego jest poprawna?
oddychać
↓ ↓
a) oddechnąć b) odetchnąć
16. Zdanie: „W naszej skarbonce zabrakło pieniędzy:”
a) zawiera podmiot domyślny „my”
b) zawiera podmiot logiczny „pieniędzy”
c) to zdanie bezpodmiotowe
Część II
Przeczytaj uważnie wiersz i odpowiedz na pytania:
Parasole
Parasole nigdy nie mówią: „Jak dzisiaj strasznie pada!”
ledwie zapachnie deszczem, wzlatują w czarnych stadach
Niech tylko się zbierze trochę chmur,
Kracząc wyfruwa parasoli sznur
I małe parasolęta, co ledwie wykluły się z jajek,
Marzą o takim deszczu, co nigdy nie ustaje.
Siedzą w gniazdach , patrzą na błoto
i radośnie ćwierkają : Potop!
A po deszczu na płacz im się zbiera i ronią kropelki wody,
Kiedy tak tęsknią , zeschnięte, do pięknej brzydkiej pogody.
Joanna Kulmowa
17. Wiersza pt. „Parasole” nie można zaliczyć do epiki , bo:
a) epika to proza , a nie utwory pisane wierszem
b) brakuje w nim narratora i przebiegu zdarzeń
c) Joanna Kulmowa nie pisywała utworów epickich
d) utwory epickie zwykle nie są poświęcane przedmiotom ( np. parasolom)
18. Najwięcej czasowników w tym wierszu użyto :
a) w trzeciej osobie
b) w pierwszej osobie
c) w drugiej osobie
d) w formach nieosobowych
19. W utworze znajdziemy:
a) oksymoron
b) metaforę
c) animizację
20. Który z opisów wiersza „Parasole” jest bezbłędny?
a) wiersz zwrotkowy (stroficzny), nie wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy i męskie, i żeńskie, niektóre niedokładne,
b) wiersz ciągły, nie wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy męskie, niektóre niedokładne,
c) wiersz zwrotkowy (stroficzny), wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy żeńskie, wszystkie dokładne
d) wiersz ciągły, wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy żeńskie i męskie, niektóre niedokładne.
21. Pierwszy wers utworu został napisany:
a) w mowie niezależnej,
b) w mowie zależnej
c) w mowie pozornie zależnej
Odpowiedzi
1. odp.
a) hymn,
b) ballada,
c) tren
2. odp. a) pierwszą sylabę od końca
Tym razem – fonetyka, a ściślej – zasady akcentowania. Pamiętaj, że choć akcent w języku polskim ma charakter stały i zazwyczaj pada na drugą sylabę od końca wyrazu, to istnieją wyjątki. Wyjątkami będą m.in. rzeczowniki jednosylabowe z cząsteczką arcy-, eks-, wice- (np. eks-mąż, wice-król). Z kolei wyrazy zapożyczone z łaciny akcentujemy na trzeciej sylabie od końca (fi-zy-ka; ma-te-ma-ty-ka; tu-rys-ty-ka).
3. odp. a) dieta, babka, kabel, kompot
Dla odmiany – słowotwórstwo i wiedza o homonimach. To wyrazy wieloznaczne. Babka to „babcia”, „młoda kobieta”, „ciasto”, a dla dzieci „babka usypana z mokrego piasku”. Musisz odróżnić homonim od homofonu (wyrazu, który inaczej piszemy, a tak samo wymawiamy). Homofony znajdziecie w grupie b), a zapożyczenia w grupie c).
4. odp.
A. megaloman – b) człowiek, który ma przesadne wyobrażenie o własnej wartości
B. afirmacja – b) zgoda na coś, potwierdzenie decyzji, opinii
C. enigmatyczny – a) zagadkowy, tajemniczy
D. nostalgia – b) tęsknota za ojczyzną
5. odp. c) słownika etymologicznego
6. odp.
a) palec – paluch;
b) sprawiedliwy – sprawiedliwość;
c) pastować – pastowanie;
d) czytać – czytelnia
Zadanie sprawdza wiedzę dotyczącą słowotwórstwa, a ściślej, tworzenia wyrazów pochodnych. Tworzy się je przez dodawanie odpowiednich formantów do podstaw słowotwórczych. W pytaniu zostały wykorzystane formanty „-uch”, „-anie”, „-ość”, „-elnia”. Zauważ, że wyrazy nowo utworzone (pochodne) należą już do innych kategorii słowotwórczych (klas wyrazów). Od czasownika „czytać” utworzyliśmy nowy wyraz „czytelnia”, który można już zaliczyć do kategorii odczasownikowych nazw miejsc wykonywania czynności (ujeżdżalnia, farbiarnia, szwalnia, czytelnia, palarnia, warzelnia).
7. odp. c) był żeglarzem
Polecenie dotyczące składni bada Twoją umiejętność rozpoznawania rodzajów orzeczeń. Wiadomo, że orzeczenie czasownikowe składa się tylko z czasownika w formie osobowej, a orzeczenie imienne (np. był żeglarzem) z łącznika „był” i orzecznika „żeglarzem”. Jeśli nie potrafisz wytropić łączników zapamiętaj, że są nimi (tylko!) formy osobowe wyrazów „być”, „zostać”, „stać się”, „zrobić się”.
8 odp. c) siano
Zgadza się. Siano jest jedno, choć mogą być linolea, statuy, poganie. Pytanie dotyczy fleksji i osobliwości rzeczownika. Wiadomo, że niektóre rzeczowniki występują tylko w liczbie mnogiej (np. dożynki, sanie), niektóre – w liczbie pojedynczej (np. siano, dzielność).
9. odp. a) – miłość, b) samotność, c) odwaga, d) przemiana, e) patriotyzm
Zadanie sprawdza Twoją znajomość treści lektur i problemów, umiejętność kojarzenia faktów. Taka „gimnastyka umysłów” przydaje się szczególnie podczas pisania wypracowań, kiedy trzeba dobierać materiał literacki (lektury) do różnych tematów czy motywów.
11. Odp. w pierwszej parze
1. kupować kota w worku; patrzeć wilkiem
2. niedaleko pada jabłko od jabłoni; twardy orzech do zgryzienia
3. patrzeć przez palce; skoczyć po rozum do głowy
4. czerwony jak burak, rzucać grochem o ścianę
Dla odmiany związki frazeologiczne. W testach możesz znaleźć więcej tego typu zadań, wymagających znajomości popularnych związków (dzielą się na: wyrażenia, zwroty i frazy).
12. odp. b) raz na trzy miesiące
13. odp.
a) „Dzienniki” Zofii Nałkowskiej to bestseller roku.
b) W mojej posiadłości mieszka siedmiu wujków.
c) Koleżanka Jolki chodzi ubrana w starą spódnicę i mocno zabrudzoną bluzkę.
Zadanie wymaga od Ciebie wiedzy na temat różnego rodzaju błędów językowych: składniowych, fleksyjnych (np. w odmianie wyrazów), frazeologicznych, słownikowych. Celowo zostały pominęte błędy ortograficzne i interpunkcyjne, żebyś mógł skupić się na stylu wypowiedzi.
- Wiadomo, że bestseller – to najlepsza książka. Dlatego w zdaniu mamy zbędne powtórzenie, które brzmi jak: „masło maślane”.
- W posiadłości może mieszkać siedmioro dzieci (te dzieci), ale siedmiu wujków (ci wujkowie).
- Koleżanka Jolki chodzi ubrana w co? lub chodzi w czym? Tu zaszła pomyłka fleksyjna – czasownikiem „ubrać” rządzi biernik, czasownikiem „chodzić” rządzi miejscownik.
14. odp. d) wiodący
A teraz mała powtórka z fleksji – podziału na części mowy. Uwaga! Wyrazy, które, co prawda, odpowiadają na pytania przymiotnika (jaki? jaka? jakie?), ale pochodzą od czasowników – to imiesłowy. Musisz wiedzieć, jak je odróżniać i określać. Przypomnijmy, że dzielą się na: przymiotnikowe (czynne i bierne) oraz przysłówkowe (współczesne i uprzednie).
15 odp. b) odetchnąć
Tu może Cię uratować wiedza o czasownikach dokonanych i niedokonanych. Zobacz: czynność oddychania ciągle trwa – stąd „oddychać”, kiedy ją zakończymy – odetchniemy z ulgą – stąd „odetchnąć”. Pamiętaj, że czasowniki dokonane tworzymy przez dodawanie odpowiednich przedrostków do podstawy słowotwórczej (np. robić – zrobić, przerobić; prasować – wyprasować, przeprasować…).
16 odp. b) podmiot logiczny „pieniędzy”
To polecenie, z dziedziny składni, sprawdza Twoją wiedzę na temat rodzajów podmiotu. Pamiętaj, że:
- podmiot logiczny występuje zawsze w dopełniaczu (kogo? czego?), przy czasownikach oznaczających brak lub nadmiar czegoś (np. Zboża przybywało w silosie).
- podmiotu domyślnego , jak wskazuje nazwa, możemy się tylko domyślać – na podstawie kontekstu wypowiedzi (np. Lubię lody)
- – podmiot gramatyczny – występuje zawsze w mianowniku (np. Dolina opustoszała) .
- – podmiot zbiorowy (inaczej szeregowy) – określa kilka wyrazów (Koń, pies i kot kłóciły się ze sobą).
Część II
17. odp. a) brakuje w nim narratora i przebiegu zdarzeń
Pytanie (z teorii literatury) nie jest trudne dla tych , którzy wiedzą, że w poezji występuje podmiot liryczny, a w epice narrator. Sprawdza Twoją znajomość rodzajów i gatunków literackich. Pamiętaj , że nie można automatycznie zaliczać do epiki wszystkich utworów pisanych prozą ( „Pan Tadeusz” należy do niej, choć jest pisany wierszem!).
18 odp. a) w trzeciej osobie
Zadanie odwołuje się do Twojej spostrzegawczości – i znajomości odmiany czasowników (mówią, zapachnie, wyfruwa, siedzą, marzą…).
Przypominam, że odmiana czasowników przez osoby – to koniugacja.
19. odp. c) animizację
Pytanie sprawdza Twoją znajomość środków stylistycznych, stosowanych przez poetów. Animizacja polega na nadawaniu rzeczom, pojęciom, przedmiotom martwym cech istot żywych (np. parasole – „patrzą na błoto”, „tęsknią”, „radośnie ćwierkają”, „wzlatują w […] stadach). Co oznaczają pozostałe terminy?
- Oksymoron – zestawia ze sobą wyrazy przeciwstawne, np. gorący lód, żywy trup.
- Metafora – inaczej przenośnia – to połączenia wyrazów, tworzących (razem) zupełnie inne znaczenie niż każde z nich z osobna (np. jesień życia, pirat drogowy)
20. odp. b) wiersz ciągły, nie wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy żeńskie i męskie, niektóre niedokładne.
Bądź dumny, jeśli dobrze wykonałeś to dość trudne zadanie. Wymaga od Ciebie znajomości zasad tworzenia liryki, umiejętności liczenia sylab i rozpoznawania rodzajów rymów.
21. odp. a) w mowie niezależnej
Dla odmiany – składnia. Jaka to mowa? Najłatwiej odróżnić mowę niezależną (dosłowne przytoczenie wypowiedzi, cytaty) od zależnej (omówienie wypowiedzi w formie zdań podrzędnych). Gorzej z mową pozornie niezależną, która jest czymś pośrednim między jednym a drugim rodzajem. Tę trzecią spotykamy najczęściej przy opisie rozmyślań bohatera, nie posiada zaimków: ja, ty, my, wy ani formy zdania podrzędnego.
Zobacz: