Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem
1. Popraw błędy w przysłowiach:
a) Na złodzieju czapka karakułowa.
………………………………………………………………………………………………………………………………
b) Nie wszystko złoto, co się święci.
………………………………………………………………………………………………………………………………
c) Leje jak wół do karety.
………………………………………………………………………………………………………………………………
d) Pańskie oko konia tu czy tam.
………………………………………………………………………………………………………………………………
e) Baba o szydle, dziad o dratwie.
………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Dopasuj neologizmy do wyrazów:
– ściereczka do kurzu ……………………………………………………………
– śliniaczek ………………………………………………………………………….
– lampa ……………………………………………………………………………….
– szklanka ……………………………………………………………………………
– pokrywka …………………………………………………………………………..
– łyżeczka ……………………………………………………………………………
– dentysta ……………………………………………………………………………
– kapcie ………………………………………………………………………………
Neologizmy: zwis czteroramienny, kipichron, dźwigarek ręczny, łatwostłuczka, podgardle dziecięce, zębolek, skurzawka, cichostępy.
3. Połącz w pary znane cytaty.
1. „Jeśli nie grzeszysz, jako mi powiadasz” ………………………………..
2. „Ludzie mają zbyt mało czasu, aby cokolwiek poznać. Kupują w sklepach rzeczy gotowe” ………………………………..
3. „Niech się dzieje wola nieba” ………………………………..
4. „Tak musisz dręczyć się wiek wiekiem, sprawiedliwe zrządzenia Boże”, ………………………………..
5. „Jedzą, piją, lulki palą, tańce, hulanka, swawola” ………………………………..
A. „Bo kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże”.
B. „Ledwie karczmy nie rozwalą, cha, cha, chi, chi, hejże hola!”
C. „Czego się, miła, tak często spowiadasz?”
D. „A ponieważ nie ma magazynów z przyjaciółmi, więc ludzie nie mają przyjaciół.”
E. „Z nią się zawsze zgadzać trzeba.”
A teraz uzupełnij:
AUTOR TYTUŁ
1.
2.
3.
4.
5.
4. Z rozsypanki wyrazowej utwórz (prawidłowo łącząc pary zdań składowych) zdania:
a) zdanie złożone podrzędnie – okolicznikowe warunku
b) zdanie złożone współrzędnie – przeciwstawnie
c) zdanie złożone współrzędnie – wynikowe
d) zdanie złożone podrzędnie – okolicznikowe przyzwolenia
Jeżeli będziesz tyle mówił i las padł trupem.
Pomimo tego, że był leniwy ale zaspał
Miał zamiar pójść do szkoły zdołał odrobić zadanie domowe z matematyki
Siekiera przyszła nie zdołam cię przegadać.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
5. Obok każdego skrótu zanotuj jego pełne brzmienie:
a) wg ……………………………………………………………………………..
b) tj. ……………………………………………………………………………….
c) m.in. …………………………………………………………………………..
6. „tak zwany” – w skrócie brzmi:
a) tkzw.
b) t.zwany
c) tzw.
d) tak zw.
Odp. ………..
7. Wstaw brakujące znaki interpunkcyjne w odpowiednie miejsca tekstu:
Chory udał się do lekarza Musi pan jeść wiele owoców powiedział lekarz ale bez obierania skórki gdyż zawiera ona to czego panu brakuje Jakie owoce lubi pan najbardziej Orzechy kokosowe odpowiedział pacjent
8. Przekształć każde ze zdań złożonych – na pojedyncze:
a) Mała Marta jest taka, jaka ja byłam za młodu.
………………………………………………………………………………………………………………
b) Nie miał nadziei na to, że jego los się poprawi.
………………………………………………………………………………………………………………
c) Ten, który zawsze kłamie, dziś też nie powie mi prawdy.
………………………………………………………………………………………………………………
9. Zalicz podane poniżej wyrazy do odpowiednich grup:
a) ubezdźwięcznienie wsteczne,
b) ubezdźwięcznienie postępowe,
c) uproszczenia spółgłoskowe,
sześćset, rozpacz, krzak, ciężko, trzeba, jabłko
10. We fragmencie Pana Tadeusza: „Tam plącząc strąki w marchwi zielonej warkoczu, wysmukły bób obraca na nią tysiąc oczu” występują:
a) przenośnia, animizacja, epitet
b) przenośnia i animizacja
c) animizacja , oksymoron, metafora
d) porównanie i personifikacja
Odp. ………..
11. W zdaniu : „Znaszli ten kraj?” – „li” jest:
a)spójnikiem
b) partykułą
c) zaimkiem
d) przyimkiem
12. Uzupełnij zdania odpowiednimi formami wyrazów:
a) Widziałeś górskie szczyty w (Zakopane) ……………………………………………………………….?
b) Czy zauważyłaś Piotra (Gołąb) …………………………………………………………………………… ?
c) Monika przebywa u babci w (Kieleckie) …………………………………………………………………?
d) W domu nie ma Marysi (Kulejówna) ………………………………, Marii (Kulejowa)………………………… i Pawła (Kulej)…………………………………….?
13. Przeczytaj poniższy zapis wypowiedzi mówionej:
co to // „Robinson Cruzoe” //przeczytałaś już //tak, niosę do biblioteki // pożycz mi // coś ty, przecież muszę ją zwrócić w terminie // nic się nie stanie, jak oddasz dwa dni póŹniej // no, nie wiem // nie bądŹ sknerą // dobrze, weź, ale tylko na dwa dni //.
Do podanego dialogu dodaj wymyślone elementy pozajęzykowe ( kto z kim rozmawia, gdzie się znajdują), a następnie przekształć całość na relację z rozmowy (wypowiedź pisaną).
Wzór:
Wypowiedź mówiona:
– Cześć // dlaczego nie przyszłaś // nie mogłam //.
Wypowiedź pisana:
– W świetlicy podeszła do mnie koleżanka Małgośka i spytała, zdziwiona, czemu jej wczoraj nie odwiedziłam. Cicho wyjaśniłam, że po prostu nie mogłam.
14. Wpisz do zdań odpowiednie formy zaimków:
a) (on) ………………. nie ma teraz w domu, więc dlaczego nie dałeś (on) ………………. tego wcześniej?
b) Nie dam (wy) ………………. swetra, ponieważ jest (ja) ………………. potrzebny.
c) (ty) ………………. zaufałem, więc powierzyłem (ty) ………………. tę tajemnicę.
Odpowiedzi:
1.
a) Na złodzieju czapka gore.
b) Nie wszystko złoto, co się świeci.
c) Pasuje jak wół do karety.
d) Pańskie oko konia tuczy.
e) Baba o szydle, dziad o mydle.
2.
a) ściereczka do kurzu – skurzawka,
b) śliniaczek – podgardle dziecięce,
c) lampa – zwis czteroramienny,
d) szklanka – łatwostłuczka,
e) pokrywka – kipichron,
f) łyżeczka – dźwigarek ręczny,
g) dentysta – zębolek,
h) kapcie – cichostępy
Polecenie z dziedziny słowotwórstwa – odwołuje się do Twojej wiedzy na temat neologizmów. Pamiętaj, że są to wyrazy nowo utworzone w języku. Zauważ, że zabawne neologizmy słowotwórcze (praktycznie nie używane) powstały albo przez połączenie podstaw słowotwórczych formantami (np. łatw + o + stłucz + ka; kip + i + chron), albo przez zestawienie dwóch wyrazów, które tworzą nazwę (np. podgardle dziecięce). Poeci tworzą dla potrzeb swych wierszy wiele „ładniejszych” neologizmów, tzw. artystycznych. Znajdziemy je np. w wierszach Bolesława Leśmiana.
3. Pierwsza część zadania:
1-C, 2-D, 3-E, 4-A, 5-B.
A teraz druga część zadania:
AUTOR TYTUŁ
1. Jan Kochanowski „Na nabożną”
2. Antoine de Saint – Exupery „Mały Książę”
3. Aleksander Fredro „Zemsta”
4. Adam Mickiewicz „Dziady” – część II
5. Adam Mickiewicz „Pani Twardowska”
4.
a) Jeśli będziesz tyle mówił, nie zdołam cię przegadać.
b) Miał zamiar pójść do szkoły, ale zaspał.
c) Siekiera przyszła i las padł trupem.
d) Pomimo tego, że był leniwy, zdołał odrobić zadanie domowe z matematyki.
Zadanie sprawdza Twoją znajomość rodzajów zdań złożonych. Pamiętaj, że w poleceniach tego typu najważniejsze jest stawianie odpowiednich pytań (do zdań podrzędnych). Zdanie okolicznikowe warunku – wymaga pytania: pod jakim warunkiem? (jeśli będziesz tyle mówił), a okolicznikowe przyzwolenia: mimo czego? mimo co? (pomimo tego, że). Z kolei zdania współrzędne są od siebie niezależne (nie można więc do nich stawiać pytań).
5.
a) według,
b) to jest,
c) między innymi
A teraz zasady pisowni skrótów (dział słowotwórstwa). Wiadomo, że powszechne stosowanie znanych skrótów – ułatwia życie nie tylko przy pisaniu. Warto przy tym pamiętać, że: kropkę stawiamy po skrótach, które są początkowymi literami wyrazu, np. doc. (docent); prof. (profesor), po całych datach, np.1986.09.03.
6. tzw.
7.
Chory udał się do lekarza.
– „Musi pan jeść wiele owoców – powiedział lekarz – ale bez obierania skórki, gdyż zawiera ona to, czego panu brakuje”.
– „Jakie owoce lubi pan najbardziej?” – „Orzechy kokosowe” – odpowiedział pacjent.
Zadanie wymagało umiejętności wprowadzania mowy niezależnej (a cytaty zawsze bierzemy w cudzysłów i poprzedzamy kreseczką). Trzeba było też wiedzieć, gdzie postawić przecinek (bo kropkę stawiamy na końcu zdania). Pamiętaj, że przecinkami rozdzielamy zdania podrzędne oraz wyrażenia wtrącone.
8.
a) Mała Marta jest podobna do mnie.
b) Nie miał nadziei na poprawę swojego losu.
c) Kłamca dziś też nie powie mi prawdy.
Nie pomylisz się , jeśli będziesz potrafił odnaleźć zdania podrzędne i zastąpić je przydawką, podmiotem czy dopełnieniem. Takie polecenia zdarzają się często na egzaminach, więc jeśli popełniłeś błąd – pamiętaj o kolejności! Znajdź zdanie podrzędne, a następnie postaw do niego pytanie.
9. a) rozpacz, ciężko
b) krzak, trzeba
c) sześćset, jabłko
Zadanie z fonetyki sprawdza Twoją wiedzę na temat upodobnień i uproszczeń. Zobacz: w wyrazach: „rozpacz”, „ciężko” – ubezdźwięczniliśmy „z” i „ż” (mówimy: rospacz, cięszko). Tak zadziałała ( wstecz) obecność bezdźwięcznych „p” i „k”. Z kolei przy wymawianiu wyrazów: sześćset (mówimy: sześset, a nawet szejset) i jabłko ( jako japko) – grupy spółgłosek zostały zredukowane.Grupę „śćs” – do „śs”, a „błk” – do „p”. W wyrazach „krzak” i „trzeba” – zadziałała obecność głosek bezdźwięcznych „k” i „t”. To one pozbawiły dźwięczności „rz”.
10. bób obraca tysiąc oczu ( przenośnia i animizacja)
zielony warkocz (epitet)
warkocz marchwi (przenośnia)
Tu egzaminujący oczekuje od Ciebie znajomości środków stylistycznych. Pamiętaj, że:
- przenośnia – odkrywa inne znaczenie słów (np. pirat drogowy),
- animizacja – to inaczej ożywianie rzeczy martwych (np. wiatr wyje, temperatura skacze),
- personifikacja – polega na przypisywaniu wszystkiemu cech ludzkich (np. los uśmiechnął się, wierzby płaczące),
- oksymoron – ujmuje zjawiska przeciwstawne (np. żywy trup).
11. partykułą (pytającą)
- Partykuły są wyrazami niesamodzielnymi i nieodmiennymi. Nadają wypowiedzi ton pytający, przypuszczający, przeczący. Czasem zmieniają znaczenie wypowiedzi.
- Spójniki natomiast łączą poszczególne części zdania (i, oraz, lub). Zaimki, jak nazwa wskazuje, zastępują wyrazy (rzeczowniki, przymiotniki, np. on, mój, wasz).
- Przyimki określają stosunki przestrzenne (przypominam o starej „metodzie stołu” – nad, pod, wokół, o, w).
12. a) Zakopanem
b) Gołąba
c) Kieleckiem
d) Marysi Kulejówny, Marii Kulejowej, Pawła Kuleja.
Polecenie dotyczy – fleksji, a ściślej – odmiany nazwisk i nazw miejscowości. O czym trzeba wiedzieć? Mów: w województwie kieleckim albo w Kieleckiem (w województwie łódzkim – w Łódzkiem); w Zakopanem (nie : w Zakopanym). Przy nazwiskach córek, dodawaj formanty: -ówna (Kulejówna, Rysiówna) lub -anka (Zarębianka, Makoszanka). Przy nazwiskach matek: dodaj -ina lub -owa (Zarębina, Kulejowa).
13.
Na korytarzu Marta podeszła do młodszej koleżanki Anki, pochylającej się nad otwartą książką. Zaciekawiona spytała o jej tytuł. Dziewczynka cicho wyjaśniła, że właśnie skończyła czytać „Robinsona Cruzoe” i niesie go do szkolnej biblioteki. Powieść spodobała się Marcie, więc poprosiła koleżankę o jej pożyczenie. Ania wahała się, ponieważ wolałaby zwrócić „Robinsona” w terminie, ale, przynaglana przez Martę, wreszcie poddała się. Ustaliła, że wypożycza książkę tylko na dwa dni.
To zadanie wymagało twórczego myślenia. Powyżej przedstawione zostało tylko jedno z możliwych rozwiązań. Jest ich więcej – a wszystkie zależą od Twojej pomysłowości i fantazji. Zależą też od Twoich umiejętności konstruowania wypowiedzi pisemnej.
Tekst pisany jest, jak widzimy, dłuższy, poprawny gramatycznie, zawiera też ważne informacje, z których dowiadujemy się kto, komu, gdzie i co.
Język mówiony w rozmowie nie sprawia Ci trudności, ale … jest inny. Wypowiedzi są krótkie, niepełne, mogą zawierać skróty, powtórzenia i to, dzięki czemu je rozszyfrowujemy: gesty, ruchy, mimikę twarzy.
14.
a) Jego nie ma teraz w domu, więc dlaczego nie dałeś mu tego wcześniej?
b) Nie dam wam swetra, ponieważ jest mi potrzebny.
c) Tobie zaufałem, więc powierzyłem ci tę tajemnicę.
Przy odpowiedzi musisz uwzględnić zasady pisowni dłuższych i krótszych form zaimków rzeczownych (mnie – mi, tobie – ci, jemu – mu)
Pamiętajmy, że form dłuższych używamy zawsze po przyimkach (ode mnie) i na początku zdania. Także wtedy, gdy chcemy zwrócić szczególną uwagę na adresata wypowiedzi (Właśnie Tobie powierzyłem sekret).
Zobacz: