Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem
1. Po lewej stronie – kilka znanych nazwisk. Dopasuj do każdego z nich odpowiednią informację.
1. Zbigniew Herbert …………………………
2. Francisco De Goya ………………………
3. Gustaw Holoubek …………………………
4. Andrzej Wajda ……………………………..
5. Arystoteles ………………………………….
6. Ludwig van Beethoven …………………
7. Karol Darwin ……………………………….
A. grecki filozof, wszechstronny myśliciel, żył w IV w. p. n. e.
B. aktor teatralny, filmowy i telewizyjny
C. reżyser filmowy i teatralny filmy: „Kanał”, „Popiół i diament”)
D. wybitny malarz i grafik hiszpański (1746 – 1828), m. in. obraz: „Maja naga”
E. twórca teorii ewolucji, żył w XIX wieku
F. wybitny niemiecki kompozytor (żył w latach 1770-1827)
G. wybitny poeta (zm. 1998), m. in. autor cyklu o Panu Cogito
2. Wyraz „bieg” pochodzi od:
A. bieganina
B. biegać
C. bieganie
Odp. ………..
3. W poniższym zdaniu ukryte są błędy ortograficzne. Ile i jakie?
Chełpliwy Dominik łkał chisterycznie, kiedy utródzone włuczęgą druchny kazały mu wycinać chołubce.
Odp. …………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. Każdy wyraz – to określona część mowy. Jaka? Połącz w pary wyrazy i odpowiadające im części mowy.
a) spoza …………………………………………………………………
b) albo ……………………………………………………………………
c) ojej! …………………………………………………………………….
d) niech …………………………………………………………………..
e) nikt ……………………………………………………………………..
spójnik, przyimek, partykuła, zaimek, przysłówek, bardzo, wykrzyknik
5. W poniższej krzyżówce ukryte są hasła z dziedziny literatury, muzyki plastyki. Znajdź je i wpisz w wykropkowane miejsca.
| U | W | E | R | T | U | R | A | B |
| N | I | L | M | R | O | T | A | B |
| O | T | E | B | A | Ś | Ń | Ż | U |
| W | R | G | D | G | O | T | Ł | O |
| E | A | I | P | I | B | W | Z | R |
| L | Ż | A | K | F | R | E | S | K |
| A | G | A | M | A | A | R | Y | M |
| A | R | I | A | R | Z | S | D | G |
| C | O | P | I | S | K | K | D | M |
| B | M | O | R | A | Ł | S | S | D |
a) ……………………………………………………………………………………….
b) ……………………………………………………………………………………….
c) ……………………………………………………………………………………….
d) ……………………………………………………………………………………….
e) ……………………………………………………………………………………….
f) ……………………………………………………………………………………….
g) ……………………………………………………………………………………….
h) ……………………………………………………………………………………….
i) ……………………………………………………………………………………….
j) ……………………………………………………………………………………….
6. Z podanego zdania utwórz zdanie pojedyncze rozwinięte, włączając do niego wszystkie wyrazy niżej podane (w odpowiednich formach).
Nauczyciel idzie.
wysoki w z koszula garnitur wolno biała klasa pusta
siwy i torby pełne zeszyty do czarny po korytarz
Odp. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
7. Jakie to związki składniowe? Określ rodzaj każdego związku, wpisując odpowiednie litery w wolne kratki.
A. związek zgody
B. związek rządu
C. związek przynależności
| chatka Kubusia | |
| kroczący wielbłąd | |
| kłamiemy rodzicom | |
| biedna myszka | |
| puszka sardynek | |
| biegnę tam |
8. W zdaniu: „Janka długo malowała portret nauczycielki” występuje:
A. dopełnienie dalsze „portret”
B. dopełnienie bliższe „portret”
D. dopełnienie bliższe „portret” i dalsze „nauczycielki”
Odp. …………..
9. Przy określaniu tych głosek popełniono kilka omyłek. Przekreśl błędne informacje i w ich miejsca wpisz prawidłowe.
a) spółgłoska dźwięczna N półotwarta, tylno językowa, ustna
Odp. …………………………………………………………………………………………………………………………………
b) spółgłoska dźwięczna K nosowa, zwarta, przedniojęzykowa, miękka
Odp. …………………………………………………………………………………………………………………………………
10. Zastąp liczby odpowiednimi formami liczebników.
A. Dla 2535 studentów nie odbyły się egzaminy.
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
B. Z 13 dzieci pozostało tylko 2.
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
11. Udowodnij wieloznaczność podanych wyrazów, postępując według wzoru:
→ w drzwiach
zamek → budowla
→ błyskawiczny przy odzieży
→ ………………………………………………………….
para → ………………………………………………………….
→ ………………………………………………………….
→ ………………………………………………………….
korki → ………………………………………………………….
→ ………………………………………………………….
12. Udowodnij, że „Polacy nie gęsi i swój język mają” zastępując wyrazy zapożyczone rodzimymi.
Wzór: drink-bar – pijalnia
A. shop – ………………………………………………………..
B. grill – ………………………………………………………….
C. konsorcjum – ………………………………………………
D. konsensus – ………………………………………………..
E. slajd – …………………………………………………………
13. Czy możemy tak powiedzieć? Odpowiedź „tak” lub „nie” zaznacz w odpowiednich kratkach tabeli.
| TAK | NIE | |
| A. Autorem tej sensacji był Jurek. | ||
| B. Marta sugerowała mi wyprawę do Poznania. | ||
| C. Dogadaliśmy się w tym temacie | ||
| D. Dopiero wczoraj sfinalizowali tę ważną umowę. |
14. Z trzech podanych poniżej zdań pojedynczych zbuduj kolejno zdania, o następujących wykresach:
A. ———2——— ………———3———
———1————
1. zdanie podrzędne okolicznikowe przyczyny
2. zdanie nadrzędne – główne
3. zdanie współrzędne łączne
B. ——1——>……………… >———2——–– …………………… ——3———
Zdania:
1. Dużymi krokami nadchodzi jesień.
2. Coraz więcej kolorowych liści opada z drzew.
3. Dzieci zakładają na głowy czapki.
Odp. A. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Odp. B. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
15. Przed Tobą kilka małych form literackich. Do jakiego gatunku zaliczysz każdą z nich?
A. satyra B. fraszka C. aforyzm D. przypowiastka
1. Mól
Mól ogląda mód żurnale
I podziwia suknie, szale,
Pomrukując: zobaczymy,
Co będziemy jeść tej zimy.
(M. Pawlikowska-Jasnorzewska)
Odp. ……………
2. Nauka
Uczcie się, o przyjaciele!
Jest nauczycieli wiele:
kret uczy, jak podkopywać,
wilk – jak prowianty zdobywać,
lis – jak wyprowadzić w pole,
małpa – jak grać inną rolę
jak zdobyć poklask – papuga,
pies – jak szczekać, kot – jak mrugać(…)
glista – uczy jak się wśliznąć w łaski
flądra – jak kształt przybrać płaski(…)
a tej całej wiedzy na raz
uczy swe potomstwo człowiek.
Bo to stwór genialny taki,
co przeszedł wszystkie zwierzaki.
(T. Gicgier)
Odp. ……………
3. Człowiek jest towarem bardzo delikatnym: łatwo ulega zepsuciu.
(Tadeusz Gicgier)
Odp. ……………
4. O lwicy i lisicy
Lis przyszedł do lwa na pogawędkę. Lis czuł się wobec wielkiego króla mały i szukał czegoś, w czym mógłby być lepszy. Zaczęli chwalić się żonami. Tak niby na marginesie powiedział nagle: – Wiesz, że przy każdym miocie moja żona rodzi 7 – 8 małych lisów. A twoja? Lew spojrzał majestatycznie na rozmówcę i rzekł: – Moja żona tylko jedno, zawsze jedno, ale mój drogi, każde jest królem!
(K. Wójtowicz)
Odp. ……………
Odpowiedzi:
1. 1 – G; 2 – D; 3 – B; 4 – C; 5 – A; 6 – F; 7 – E
Tu – musisz wykazać się znajomością sławnych postaci ze świata nauki, kultury, sztuki, muzyki. Musisz wiedzieć – kto, kiedy żył i czym się zajmował, a są to nazwiska naprawdę popularne i szanowane.
2. biegać
Pytanie z dziedziny słowotwórstwa ma Ciebie zmobilizować do uporządkowania wiedzy na temat tworzenia wyrazów pochodnych. Przeważnie powstają one przez dodawanie przedrostków i przyrostków do podstaw słowotwórczych (np. dom + ek = domek). Istnieją jednak wyrazy pochodne, w których brakuje cząstki, występującej w wyrazie podstawowym, np. zlewać – zlew; spawać – spaw. Do tej grupy należy rzeczownik bieg (powstał od biegać przez zlikwidowanie -ać).
Pamiętaj, że taki brak nazywamy formantem zerowym ∅.
3. histerycznie, utrudzone, włóczęgą, druhny, hołubce
4.
a) niech – partykuła,
b) nikt – zaimek,
c) bardzo – przysłówek;
d) spoza – przyimek,
e) ojej – wykrzyknik,
f) albo – spójnik.
Wszystkie wyrazy były krótkie i do siebie bardzo podobne – dlatego łatwo o pomyłki. Ale mógł je popełnić tylko ten, kto nie wie, że:
- o przysłówek pytamy jak? (bardzo), a wykrzykujemy – ojej!
- zaimki zastępują różne części mowy (o rzeczownik pytamy: kto? nikt – zaimek zastępuje rzeczownik),
- spójniki – spajają części zdania (albo, i, oraz),
- a przyimek określa stosunki przestrzenne (wokół, spoza, nad).
5.
a) uwertura,
b) rota,
c) baśń,
d) tło,
e) fresk,
f) gama,
g) rym,
h) opis,
i) morał,
W tym zadaniu trzeba było popisać się znajomością terminów dotyczących literatury, muzyki, plastyki.
Warto też wiedzieć, że uwertura i gama są terminami muzycznymi, tło i fresk – pochodzą z plastyki, pozostałe natomiast – to terminy literackie.
- uwertura – to utwór orkiestrowy wykonywany przed rozpoczęciem właściwego dzieła, np. opery.
- rota – to tytuł utworu Marii Konopnickiej (choć ten wyraz normalnie oznacza kompanię czy oddział wojska, a dawniej – koło używane jako narzędzie tortur)
- baśń – jest dłuższym utworem epickim, zawierającym elementy fantastyczne, magiczne, np. baśnie Andersena, braci Grimm.
- tło – jest właśnie tłem, na którym malarz maluje różne elementy obrazu, np. na tle niebieskiego nieba – sznur dzikich kaczek.
- fresk – jest z kolei malowidłem ściennym, które wykonuje się farbami na świeżym, wilgotnym jeszcze tynku.
- gama – układ ośmiu dźwięków w określonej tonacji.
- rym – występuje oczywiście w wierszach, a może być dokładny, niedokładny, parzysty, krzyżowy, okalający…
- opis – w literaturze bywa najczęściej opisem krajobrazu, postaci, ale jako forma wypowiedzi, może mieć też charakter opisu przeżyć wewnętrznych czy sytuacji.
- morał – to mądra myśl, która pojawia się najczęściej na końcu bajki lub wypływa z niej pośrednio. Pamiętajmy, że znanym polskim bajkopisarzem był Ignacy Krasicki (np. „Kruk i lis”, „Malarze”, „Przyjaciele”).
6. Wysoki, siwy nauczyciel w białej koszuli i czarnym garniturze wolno idzie z torbami pełnymi zeszytów po korytarzu do pustej klasy.
Ćwiczenie tego typu sprawdza nie tylko Twoją umiejętność budowania zdań, ale także możliwości precyzyjnego wypowiadania się. Zadanie nie było trudne dla tych, którzy pamiętają o właściwym szyku zdania. W grupie podmiotu znalazły się wszystkie przydawki (pytamy: jaki nauczyciel? – wysoki, siwy, w koszuli…), a w grupie orzeczenia – dopełnienia i okoliczniki (pytamy: jak idzie? wolno, gdzie? do pustej klasy…).
7.
chatka Kubusia B
kroczący wielbłąd A
kłamiemy rodzicom B
biedna myszka A
puszka sardynek B
biegnę tam C
To polecenie sprawdza Twoją wiedzę na temat związków składniowych. Jeśli masz problemy z ich rozpoznawaniem – zaczynaj od związku przynależności, którego nie sposób pomylić z żadnym innym. Dlaczego? Wyraz podrzędny jest w nim zawsze nieodmienną częścią mowy (np. przysłówkiem, zaimkiem przysłownym, np. będę jutro, idziemy tam… Aby rozróżnić pozostałe dwa związki – trzeba poodmieniać tworzące je wyrazy przez przypadki lub osoby. Gdy podczas odmiany zmieniają się formy tylko jednego wyrazu (nadrzędnego) – mamy związek rządu , gdy ulegają zmianom dwa wyrazy – związek zgody (bo ich przypadki zgadzają się ze sobą).
8. dopełnienie bliższe „portret”
Znowu składnia, a ściślej – rodzaje dopełnień. Wiadomo, że dopełnienie odpowiada na pytania prawie wszystkich przypadków (z wyjątkiem mianownika), np. kogo? co?, komu? czemu?, z kim? z czym?… Żeby określić, czy jest bliższe, trzeba zamienić zdanie na stronę bierną. Zobacz: Portret nauczycielki był długo malowany przez Jankę. Dopełnienie stało się podmiotem (jest więc bliższe). Jeśli przy takiej zamianie dopełnienie zostaje dopełnieniem – oznacza, że jest dalsze.
9.
a) N – spółgłoska półotwarta, przedniojęzykowa, nosowa, twarda, dźwięczna
b) K – spółgłoska zwarta, tylnojęzykowa, ustna, twarda, bezdźwięczna
Polecenie sprawdza Twoją znajomość fonetyki. Wiadomo, że każdą głoskę określamy, biorąc pod uwagę 5 cech:
- udział wiązadeł głosowych (powstają głoski dźwięczne i bezdźwięczne),
- podniebienie miękkie (głoski nosowe i ustne),
- tylną część języka (głoski twarde i miękkie),
- miejsce artykulacji (głoski wargowe, przedniojęzykowe, środkowojęzykowe, tylnojęzykowe),
- stopień zbliżenia narządów mowy (głoski zwarte, półotwarte, szczelinowe, zwartoszczelinowe).
10.
A.
Dla dwóch tysięcy pięciuset trzydziestu pięciu studentów nie odbyły się egzaminy.
lub
Dla dwa tysiące pięćset trzydziestu pięciu studentów nie odbyły się egzaminy.
B. Z trzynaściorga dzieci pozostało tylko dwoje.
Pamiętaj, że w liczebnikach wielowyrazowych można odmieniać albo wszystkie człony, albo jedynie dziesiątki i jednostki. A – w przypadku liczby mnogiej (np. dzieci), stosujemy liczebniki zbiorowe (dwoje, troje…) w odpowiednich przypadkach.
11.
→ wodna
para → dwoje ludzi
→ część odzieży (dwa buty, dwie skarpetki, rajstopy)
→ w butelkach
→ uliczne
korki → o korepetycjach
→ o małych kanapkach, śledzikach, itp.
12.
A – sklep,
B – rożen,
C – spółka,
D – zgoda,
E – przezrocze.
13.
| A. Autorem tej sensacji był Jurek. | NIE |
| B. Marta sugerowała mi wyprawę do Poznania. | NIE |
| C. Dogadaliśmy się w tym temacie | NIE |
| D. Dopiero wczoraj sfinalizowali tę ważną umowę. | TAK |
Zadanie bada Twoją umiejętność poprawnego używania wyrazów obcych oraz stosowania prawidłowych połączeń wyrazowych.
- Nie można być autorem sensacji, lecz jej sprawcą (co najwyżej autorem książki), a zamiast sugerować – lepiej po prostu zaproponować.
- Wyrażenie „w tym temacie” – powinno już odejść na emeryturę. Zastępuj je powiedzeniem „w tej sprawie”.
- A powiedzenie „sfinalizować tę umowę” – jest poprawne. Pamiętajmy, by mówić: „tę”, a nie „tą” (forma biernika – kogo widzę? tę dziewczynkę, tę ławkę).
14.
A. Ponieważ dużymi krokami nadchodzi jesień, coraz więcej kolorowych liści opada z drzew, a dzieci zakładają na głowy czapki.
B. Dużymi krokami nadchodzi jesień, więc coraz więcej kolorowych liści opada z drzew i dzieci zakładają na głowy czapki.
W tym zadaniu trzeba było pamiętać o postawieniu odpowiednich pytań.
- O zdanie podrzędne okolicznikowe przyczyny pytamy: dlaczego? z jakiej przyczyny? (ponieważ…).
- Z kolei zdania współrzędne wynikowe budujemy przez dodanie spójników: więc, zatem, toteż, dlatego,
- a w zdaniach łącznych – dodajemy spójniki: i, oraz, a.
Przy układaniu zdań do wykresów musimy też dbać o logiczność wypowiedzi i jej kolejność przyczynowo-skutkową.
15. 1 – B, 2 – A, 3 – C, 4 – D
- Nie pomylisz się, jeśli powiesz, że: fraszka to krótki wierszowany utwór o treści przeważnie żartobliwej. Pamiętajmy, iż pierwsze polskie fraszki pisali: Mikołaj Rej i Jan Kochanowski (u Reja nazywały się figlikami albo facecjami).
- Aforyzmy (inaczej: sentencje, maksymy, uwagi) są krótkimi zdaniami, wyrażającymi tzw. „złote myśli”, czyli trafne refleksje na różne tematy. Pisał je Kochanowski, pisali i piszą wielcy twórcy, politycy, aktorzy.
- Z kolei przypowieści, przypowiastki (inaczej: parabole) – to utwory pisane prozą, które mają charakter dydaktyczny. Opisują wydarzenie z życia codziennego, by wysnuć na jego podstawie naukę na przyszłość lub jakąś myśl moralną. Swój początek mają w Biblii (np. przypowieść „O synu marnotrawnym”).
- Satyra (pisana wierszem) też posiada walory dydaktyczne, choć ukazuje świat w sposób przejaskrawiony (w krzywym zwierciadle). Przypomnijmy, że znanym autorem bajek i satyr jest Ignacy Krasicki, np. satyry „Pijaństwo”, „Żona modna”.
Zobacz: