Myślisz, że to takie proste? Być może. Ale filozofowie od lat głowią się – jak znaleźć prawdę o świecie? Jak go rzetelnie zbadać? Dotknąć, powąchać, a może spróbować zjeść kawałeczek? Czy to będzie prawda o świecie?
- Racjonalizm
Ten pogląd znamy już bardzo dobrze. Badaj świat rozumem! Tylko rozum może być źródłem wiedzy człowieka. Tak uważał już Platon, chociaż za ojca racjonalizmu uznaje się Kartezjusza (Myślę, wiec jestem).
- Empiryzm
Empirycy (Locke, Hume) wierzą tylko w doświadczenie. Według nich tylko wyniki eksperymentów gwarantują prawdziwą wiedzę. Co ważne – absolutnie pewną, bo co zmierzone, zbadane, doświadczone – to pewne.
- Sensualizm
To pomysł, by badać świat za pomocą zmysłów. Jest to rodzaj doświadczenia – w końcu badanie czegoś za pomocą wzroku, słuchu, węchu, smaku to jak najbardziej eksperymentowanie. Tylko że nie wszystko da się tak zbadać.
- Intuicjonizm
A może badać świat za pomocą intuicji? Myśliciele końca wieku XIX (np. Bergson) zwątpili w efektywność nauki i zwrócili się ku ludzkim przeczuciom, czasem nie do zdefiniowania, a często mówiących prawdę. Przecież intuicja – zwłaszcza kobieca – tak często się sprawdza. Czy jednak może być środkiem badania prawdy o świecie i człowieku?
- Spirytualizm
Pogląd, że świat poza materialną formą ma jeszcze duchową powłokę. Istotę rzeczywistości stanowi właśnie duch – i nie zbadamy go żadnymi metodami naukowymi. Na nic tu eksperymenty, bo rzeczywiście – jak zważyć, zmierzyć czy powąchać duchową istotę? Taka teoria oczywiście bardzo podobała się romantykom, a do badania tej sfery od szkiełka i oka dużo użyteczniejsze okazywało się czucie i wiara, sny, a nawet obłąkane wizje.
- Kantowska teoria poznania.
Coś trudniejszego, ale też ciekawego. Pomysł Immanuela Kanta nie bez racji nazwano przewrotem kopernikowskim w filozofii. Bo oto wszyscy myśliciele, trapiąc się, jak zbadać świat, uważali, że jest ten, kto bada (człowiek), i to, co badamy – świat. A Kant wpadł na genialny pomysł: jest coś jeszcze. Formy, pewne sposoby postrzegania istniejące tylko w świadomości człowieka. One kształtują nasze poznanie, za ich pomocą formułujemy prawdy. Na przykład nie umiemy wyjść poza kategorię czasu i przestrzeni – a są to przecież tylko formy naszego umysłu. A może spróbujesz wymyślić coś, czego nie rozpatrujemy w czasie i przestrzeni?
Na pewno zwróciłeś uwagę, że pomysły na zbadanie świata dzielą się na te naukowe i te odchodzące od nauki w sferę ducha, wyobraźni, intuicji. Zastanów się, która postawa jest bliższa nam, ludziom XXI wieku.