Jan Jakub Rousseau (czytaj Ruso) zdobył w swoich czasach chyba największą wśród myślicieli sławę, wpływy i pozycję. Równać mógł z nim się tylko Wolter – francuski filozof. Wolter, Rousseau, Encyklopedia – to trzy symbole osiemnastego wieku. O Rousseau mówi się jeszcze: ojciec sentymentalizmu i pisarz czułego serca.
- Jak do tego doszło? Jan Jakub pochodził z biednej rodziny, szybko został sierotą i jako szesnastolatek wyruszył w świat. Gdy pewnego dnia wyszedł z rodzinnej Genewy na spacer, wrócił zbyt późno i zastał zamknięte bramy miasta. Niewiele myśląc, wyruszył pieszo do Francji. Rousseau miał szczęście do ludzi – w zdobyciu nagrody w słynnym konkursie Akademii w Dijon pomógł mu np. Diderot. Pytanie brzmiało: „Czy rozwój nauk i sztuk przyniósł szczęście ludzkości?”. Otóż każdy człowiek oświecenia odpowiedziałby, że tak, bo takie było racjonalne, wierzące w naukę i cywilizację oświecenie. Podobno to właśnie Diderot podpowiedział Janowi Jakubowi, by udzielił innej odpowiedzi niż wszyscy. Młody (wówczas 37-letni) filozof żywo podchwycił pomysł. Sformułował teorię jak na owe czasy niezwykłą: otóż cywilizacja przyniosła upadek obyczajów, a szczęśliwe są tylko społeczeństwa niedotknięte rozwojem nauki. Kontakt z naturą, szczerość uczuć – oto gwarancja szczęścia.Trzydzieści lat później Rousseau posunął się jeszcze dalej – w powieści Emil wypowiedział się w sprawie wychowywania młodzieży. Propaguje tam tzw. wychowanie naturalne – w izolacji od społeczeństwa i cywilizacji, z dala od książek, za to w zgodzie z naturą i jej prawami. Skutki? Emil, tytułowy bohater, wyrasta na „dobrego dzikusa”, jest zdrowy, zaradny, zahartowany. Rousseau wnioskuje, że człowiek rodzi się wolny i dobry z natury – to cywilizacja go „psuje”. Wprawdzie nie wszyscy uważają Rousseau za autorytet w sprawie wychowywania dzieci, bowiem piątkę swoich własnych oddał do przytułku. Tyle że w przypadku filozofów teoria i praktyka często są zupełnie różne, a ich poglądy wpływają na kulturę i historię, a nie na ich prywatne życiorysy.Przekonania Rousseau miały duży wpływ na powstanie silnego prądu – sentymentalizmu. W dobie, gdy dominował racjonalizm, kult nauki, wiara, że rozum wyróżnia człowieka i jest jedynym środkiem poznania – sentymentalizm stał się czymś świeżym. To uczucia stają się ważne – do poznania świata potrzebne jest czułe serce i bliskość natury. Takie poglądy zamieścił Rousseau w słynnej i zaczytywanej w tamtych czasach powieści Nowa Heloiza, o miłości młodej Julii do nauczyciela. Wielu twórcom spodobała się sentymentalna filozofia – tu też upatruje się źródeł romantyzmu.
Zobacz:
Jakie ideały propaguje Nowa Heloiza Jana Jakuba Rousseau?