Filozofia sentymentalizmu Rousseau.
Wstęp I
Sentymentalizm jest to prąd literacki i kulturowy, który rozwijał się w oświeceniowej Europie w II połowie XVIII w. Nazwa – pochodząca od angielskiego słowa „sentiment” (uczucie) – została spopularyzowana dzięki tytułowi powieści Laurence’a Sterne’a Podróż sentymentalna. Za jednego z czołowych przedstawicieli i mózg tego kierunku uważa się Jeana Jacquesa Rousseau.
Wstęp II
Jean Jacques Rousseau, uważany za jednego z głównych przedstawicieli sentymentalizmu, był autorem Nowej Heloizy, powieści epistolarnej zainspirowanej dziejami średniowiecznych kochanków – Abelarda i Heloizy. Bardzo popularnymi tematami literatury sentymentalnej były: nieodwzajemniona miłość, nieszczęśliwe uczucie, dzieje „czułego człowieka”. Aby podnieść wrażenie autentyczności dziejów nieszczęśliwej miłości, stosowano chwyty znalezionego rękopisu lub powieści w listach.
Rozwinięcie
Ten myśliciel i pisarz wielką wagę przywiązywał do roli natury w życiu człowieka. Była ona źródłem wszelkiego dobra, harmonii, przynosiła spokój. W rozprawie O naukach i sztukach dokonał rozróżnienia między nauką a cywilizacją. W tej pracy widać tęsknotę za utraconym życiem zgodnym z rytmem natury, utraconym szczęściem ludzkości. Według Rousseau człowiek rodził się dobry, jednak zgubny wpływ cywilizacji budził w nim zło, chciwość, niegodziwość…
Rousseau jednak dobrze wiedział, że od cywilizacji nie da się uciec.
Ojciec sentymentalizmu rozpoczął karierę udziałem w konkursie Akademii w Dijon. Pytanie konkursowe brzmiało: „Czy odrodzenie nauk i sztuk przyczyniło się do naprawy obyczajów?” – oczywiście, wszyscy uczestnicy odpowiedzieli na nie twierdząco… Wszyscy, oprócz Rousseau. Myśliciel zażarcie bronił tezy, że rozwój cywilizacji przyczynił się do upadku człowieka i… wygrał konkurs!
Uważał, że…
współczesne mu objawy kryzysu społecznego, jak degradacja moralna, wyzysk i utrata bezpieczeństwa były skutkiem porzucenia przez człowieka prawa naturalnego. Hipoteza, jaką postawił Rousseau, była oczywiście sprzeczna z hipotezą filozofów angielskich, Thomasa Hobbesa i Johna Locke’a.
- Uważał, że przed wykształceniem się form życia społecznego i prawa własności ludzie żyli zgodnie, szczęśliwie, nie było zazdrości, chciwości. Ludzie kierowali się odruchami serca, uczuciem, a nie bezwzględnymi kalkulacjami rozumu i egoizmem. Proces degradacji ludzkości rozpoczął się wraz z pojawieniem się własności prywatnej! Ludzkość podzieliła się na biednych i bogatych, co prowadziło do niesprawiedliwości i rozgoryczenia najbiedniejszych. Ludzie próbowali się przed tym bronić, powołali rządy i ustanowili prawa… Na nic się to jednak nie zdało, gdyż okazało się, że te prawa są niedoskonałe – wzmagają tylko i usprawiedliwiają wyzysk słabszych przez silniejszych. Najsłabsi są krzywdzeni w majestacie prawa.
- Filozof postulował powstanie rzeczywistej umowy społecznej, której celem będzie dobro i wolność każdego obywatela. W obrębie tego społeczeństwa zostałyby zniesione wszelkie nierówności.
Rousseau jest także autorem dzieł, takich jak np. Emil, czyli O wychowaniu – jest to powieść o dobrym dzikusie wychowanym w izolacji od skażonego cywilizacją i techniką świata.
Ważna powieść sentymentalna Rousseau to Julia, czyli Nowa Heloiza.
Jest to powieść w listach, korespondencja Julii, panny z dobrego domu, i jej młodego nauczyciela Saint-Preux. Kochankowie zostali rozłączeni – Julia wyszła za mąż za barona, jej nauczyciel udał się na wędrówkę po świecie, próbując zapomnieć o niespełnionej miłości. Po latach kochankowie spotkali się ponownie, lecz nie dążyli do fizycznego zbliżenia. Inne sentymentalne motywy, które znajdziemy w Nowej Heloizie to np. idylla rodzinna w wiejskiej scenerii, piękna przyroda (alpejska) jako tło dla przeżyć duchowych człowieka oraz przeciwstawienie pełnego harmonii, prostego życia na wsi agresywnej i rozpustnej cywilizacji miejskiej.
Zakończenie
Ten filozof uważany jest za czołowego myśliciela sentymentalizmu, głównie za sprawą jego poglądów na naturę i cywilizację oraz autorstwo typowej powieści sentymentalnej o rozdzielonych kochankach.
Zobacz: