U, V

VANITAS

Vanitas (łac.) – marność. Motyw, który często pojawia się w literaturze baroku (np. w poezji Daniela Naborowskiego). Jej twórcy zastanawiając się nad sensem ludzkiego życia, dochodzili zazwyczaj do wniosku, że jest ono ulotne i znikome – każdy z nas jest wydany na pastwę bezwzględnego dla wszystkich czasu. Uzasadnienia tego poglądu szukano w należącej do Starego Testamentu – Księdze Koheleta, która rozpoczyna się właśnie od słów „Vanitas vanitarum et omnia vanitas” („marność nad marnościami i wszystko marność…”).

UNIWERSALIZM

UNIWERSALIZM Napisz utwór, który po pierwsze ktoś zechce czytać za lat sto, dwieście, pięćset, a po drugie znajdzie w nim coś dla siebie. Może starożytnym było łatwiej, bo nie wszystkie tematy były tak oklepane jak dziś, ale zauważ, że współcześnie zwracamy uwagę tylko na niektóre dzieła antyczne. Najwięcej treści uniwersalnych znajdujemy w Biblii – to wielkie dzieło niektórzy chcieliby zabrać nawet na bezludną wyspę. Znajdujemy tam wszystko. Grecy zostawili nam mitologię, Antygonę, Iliadę,

UKŁAD ROZKWITANIA

UKŁAD ROZKWITANIA – jest to nowatorska technika w tworzeniu poezji wprowadzona przez Tadeusza Peipera, a kontynuowana przez Juliana Przybosia. Polega ona na stopniowym rozwijaniu początkowego, pierwszego elementu – zdania albo nawet słowa. To pierwsze, surowe zdanie, dopełnia się kolejnymi określeniami – i stąd układ niejako „rozkwita”, staje się coraz bogatszy, coraz szerzej rozbudowuje zawartą we wstępie myśl.    

UNIFORMIZM

UNIFORMIZM – ujednolicenie, „ubranie wszystkich w jeden uniform”, pozbawienie ludzi indywidualizmu, jednostkowości i odrębności. Jest to temat często podejmowany w literaturze, zwłaszcza tej walczącej o prawo człowieka do samodzielności i indywidualizmu, a nie wtłaczania go w mundur: żołnierza, urzędnika, ucznia, mieszczanina itp.

UNIWERSALIZM ŚREDNIOWIECZNY

UNIWERSALIZM ŚREDNIOWIECZNY – jest cechą epoki wieków średnich. Polega na tym, że państwa średniowiecznej Europy podporządkowane były jednej (uniwersalnej) władzy kościelnej i świeckiej. Kościół dominował, gdyż wszystkie państwa uznawały zwierzchnictwo papieża. Z kolei władzę świecką sprawował władca Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, które wyrosło na gruzach Imperium Rzymskiego. O uniwersalizmie świadczył również fakt, iż językiem „urzędowym”, wspólnym całej Europie – była łacina. A zatem uniwersalizm opierał się o trzy założenia: wspólnej

UTOPIA

UTOPIA – termin ten pochodzi od słynnego dzieła Tomasza Morusa Utopia (1516), traktującego o wymyślonej wyspie Utopii, na której panuje idealny ustrój polityczny, wzorowo zorganizowane społeczeństwo, funkcjonujące w oparciu o sprawiedliwość i równość ludzi. Powyższa wizja, idealna tak, że aż niemożliwa do spełnienia, podejmowana była również jako temat w innych późniejszych utworach pisanych na wzór Utopii. Tymczasem do języka potocznego przymiotnik „utopijny” przeszedł jako: nierealny, idealistyczny, niemożliwy do spełnienia, baśniowy.

UTYLITARYZM

UTYLITARYZM – jest to jedno z programowych haseł pozytywizmu, postulujące „użyteczność” wszystkich dzieł człowieka, w tym także literatury. Literatura ma być utylitarna – to znaczy ma przynosić pożytek społeczeństwu, ma nauczać, krzewić prawe ideały, piętnować zło i wskazywać dobro – słowem ma być praktyczna. Utylitaryzm dotyczy także innych działań człowieka, bowiem człowiek stanowi trybik w wielkiej maszynie istnienia, i jego prawidłowe działanie jest konieczne dla całości funkcjonowania tej wielkiej machiny,