1. Od podanych wyrazów utwórz wskazane części mowy:
czytać – rzeczownik – rzeczownik – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
grzeczny – rzeczownik – przysłówek – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
mądry – rzeczownik – przysłówek – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
pływać – czasownik – rzeczownik – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
pisać – czasownik – rzeczownik – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
2. Wskaż wyrazy podstawowe dla wyrazów pochodnych:
rybak – …………………………………………………………….
bielutki – …………………………………………………………….
śnieżynka – …………………………………………………………….
płotek – …………………………………………………………….
nauczycielka – …………………………………………………………….
licznik – …………………………………………………………….
stolarz – …………………………………………………………….
podskórny – …………………………………………………………….
wyścigówka – …………………………………………………………….
poetycki – …………………………………………………………….
3. Uzupełnij tabelkę:
4. Od podanych wyrażeń przyimkowych utwórz pochodne przymiotniki:
pod ziemią – …………………………………………………………….
przy brzegu – …………………………………………………………….
przed szkołą – …………………………………………………………….
pod Warszawą – …………………………………………………………….
nad morzem – …………………………………………………………….
na rogu – …………………………………………………………….
5. Za pomocą różnych przedrostków utwórz po trzy czasowniki pochodne od następujących czasowników:
pisać – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
gotować – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
prosić – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
kłócić – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
wołać – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
uczyć – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
spać – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
6. Dopisz pasujący wyraz. Nazwij kategorię słowotwórczą.
a) gotowanie, pranie, mycie…
b) piekarnia, czytelnia, jadalnia…
c) pracowitość, mądrość, głupota…
7. Podziel wyrazy złożone:
wiercipięta, wieczne pióro, Zielona Góra, Białystok, samolot, grzybobranie, karygodny, prostokąt, rzezimieszek, Boże Narodzenie, Unia Europejska, rurociąg
8. Utwórz rodzinę wyrazów od wyrazu ręka. Zaznacz rdzeń i oboczności.
9. Dopisz wyrazy podstawowe. W wyrazach pochodnych podkreśl podstawy słowotwórcze i zaznacz głoski oboczne (jeśli takie występują).
………… – ruszać – …………
………… – leśny – …………….
………… – śnić – ……………..
………… – braciszek – ………………
………… – dróżka – ……………….
………… – potężny – ……………….
………… – roczny – ………………..
………….– mosiądz – ……………..
…………. – polny – ……………..
………… – śnieżynka – ……………
………… – morski – ……………..
10. Dopisz po trzy wyrazy pokrewne. Podkreśl w nich rdzenie.
góra – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
dom – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
wóz – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
książka – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
pies – ……………………………………….. ……………………………………….. ………………………………………..
11. Podane wyrazy uporządkuj w kolejności od podstawowego do pochodnego.
A. nauczyciel, nauczać, uczyć, nauczycielka – ………………………………………………………………………..
B. uwierzyć, wiara, wierzyć – ……………………………………………………………………………………………….
C. wierny, wiara, wierność – ………………………………………………………………………………………………..
12. Od podanych wyrazów utwórz nazwy wykonawców zawodów:
stocznia – ………………………………………………………………………..
kiosk – ………………………………………………………………………..
urząd – ………………………………………………………………………..
kuchnia – ………………………………………………………………………..
sklep – ………………………………………………………………………..
apteka – ………………………………………………………………………..
piekarnia – ………………………………………………………………………..
13. Utwórz po dwa wyrazy pochodne, raz dodając przedrostek, raz przyrostek:
pływać – ……………………………………………… ………………………………………………
spać – ……………………………………………… ………………………………………………
most – ……………………………………………… ………………………………………………
14. Podane wyrazy podziel na pochodne i podstawowe:
mama, gospodyni, domownik, wierszokleta, pies, dom, gospodarz, nauczać, podręcznik, pilność, wysypisko, kwiatek, podskoczyć, słowo
wyrazy pochodne …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
wyrazy podstawowe ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
15. Do podanych wyrazów dopisz zdrobnienia:
głowa – ……………………………………………………………………………………………..
dom – ……………………………………………………………………………………………..
słowo – ……………………………………………………………………………………………..
but – ……………………………………………………………………………………………..
pies – ……………………………………………………………………………………………..
16. Która grupa wyrazów nie stanowi rodziny wyrazów:
A. uczeń, uczynny, nauczyciel, uczyć.
B. głowa, podgłówek, półgłówek, główka
C. morze, morski, nadmorski, podmorski
D. jeździć, jechać, jeździec, ujeżdżalnia
17. W którym wyrazie nie zajdzie oboczność:
A. braciszek
B. woźnica
C. śnieżynka
D. rybak
18. W podanej grupie wyrazów jeden wyraz nie należy do ich rodziny. Który?
czytelnik, czytelnia, czytać,
przeczytać, czytanie, biblioteka,
odczytać, czytadło, wyczytać.
Odpowiedzi:
1.
czytać – czytelnik, czytelnia
grzeczny – grzeczność, grzecznie
mądry – mądrala, mądrze
pływać – podpływać, pływalnia
pisać – przepisać, pisanie
2.
rybak – ryba
bielutki – biały
śnieżynka – śnieg
płotek – płot
nauczycielka – nauczyciel
licznik – liczyć
stolarz – stół
podskórny – pod skórą
wyścigówka – wyścig
poetycki – poeta
3.
4.
pod ziemią – podziemny
przy brzegu – przybrzeżny
przed szkołą – przedszkolny
pod Warszawą – podwarszawski
nad morzem – nadmorski
na rogu – narożny
5.
pisać – napisać, przepisać, wypisać
gotować – zagotować, ugotować, wygotować
prosić – przeprosić, wyprosić, zaprosić
kłócić – zakłócić, wykłócić, pokłócić
wołać – zawołać, wywołać, przywołać
uczyć – nauczyć, wyuczyć, przyuczyć
spać – zaspać, wyspać, przespać
6.
a) gotowanie, pranie, mycie…prasowanie – nazwy czynności
b) piekarnia, czytelnia, jadalnia…pływalnia – nazwy miejsc
c) pracowitość, mądrość, głupota…sumienność – nazwy cech
7.
8.
rączka, ręcznik, podręcznik, rękawiczka, ręczny,
oboczności: ę : ą; k: cz
9.
ruch – ruszać – ch:sz
las – leśny – a:e; s:ś
sen – śnić – s:ś; e: φ
brat – braciszek – t:ci
droga – dróżka – o:ó; g:k
potęga – potężny – g:ż
rok – roczny – k:cz
mosiądz – mosiężny – ą:ę; dz:ż
pole – polny
śnieg – śnieżynka – g:ż
morze – morski – rz:r
10.
Góra – górka, góral, pagórek
Dom – domownik, domowy, domek
Wóz – wózek, powóz, woźnica
Książka – księga, księgarnia, książkowy
Pies – piesek, pieski, psina
11.
a) uczyć, nauczać, nauczyciel, nauczycielka
b) wiara, wierzyć, uwierzyć
c) wiara, wierny, wierność
12.
stocznia – stoczniowiec
kiosk – kioskarz
urząd – urzędnik
kuchnia – kucharz
sklep – sklepikarz
apteka – aptekarz
piekarnia – piekarz
śmieci – śmieciarz
13.
Pływać – wypływać, pływak
Spać – zaspać, śpioch
Most – pomost, mostek
14.
wyrazy podstawowe:
mama, pies, dom, gospodarz, słowo
wyrazy pochodne:
gospodyni, domownik, wierszokleta, nauczać, podręcznik, pilność, wysypisko, kwiatek, podskoczyć
15.
głowa – główka dom – domek
słowo – słówko but – bucik
pies – piesek
16. A
17.D
18. biblioteka