Przedstaw różnice między oświeceniowym a romantycznym myśleniem o świecie.

Światopogląd oświeceniowy

  • narzędziem poznania świata jest rozum
  • świat jest materialny
  • jest tylko kwestią czasu poznanie wszystkich tajemnic świata
  • świat objaśnia uczony i filozof; człowiek niewykształcony jest niekompetentny do oceny świata

Światopogląd romantyczny

  • rozum jest niewystarczający w poznawaniu świata, potrzebne są także, a może przede wszystkim, czucie i wiara
  • świat jest dwoisty, dualistyczny – świat materialny i duchowy
    Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu,
    Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce.
    Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!
    Miej serce i patrzaj w serce!
    (Romantyczność)
  • świat jest do końca nie do poznania i nie do opisania – zmienia się bowiem nieustannie, a zmysły mylą
    Gwiazdy nad tobą i gwiazdy pod tobą,
    I dwa obaczysz księżyce.
    Niepewny…
    (Świteź)
  • świat objaśnia poeta
    Czucie i wiara silniej mówią do mnie
    Niż mędrca szkiełko i oko
    (Romantyczność)
  • metafizyczne tajemnice intuicyjnie wyczuwają także ludzie prości, niewinni, szaleni, dzieci, mistycy
    Mówcie pacierze! Krzyczy prostota –
    Tu jego dusza być musi.
    Jasio być musi przy swej Karusi,
    On ją kochał za żywota!
    (Romantyczność)