Od początku III do mniej więcej połowy I tysiąclecia p.n.e., starożytny Bliski Wschód był areną rywalizacji kilku mocarstw, głównie Egiptu, Babilonii i Asyrii, choć przejściowo do politycznych gierek włączali się kolejni uczestnicy, jak małoazjatyccy Hetyci, Mitanni, czy Persowie.
Babilon

W starożytnej Mezopotamii (Międzyrzeczu) istniało kilka, jeżeli nie więcej, cywilizacji. Obok najstarszej, sumeryjskiej (główne ośrodki to Ur, Uruk, Larsa, Lagasz, Umma, Eridu, Isin), współczesnej egipskiemu Staremu Państwu, funkcjonowały inne, jak:

  • Akad (apogeum potęgi za rządów Sargana I XXIV w. p.n.e.),
  • Mari,
  • Mitanni,
  • Elam,
  • Babilonia,
  • Asyria.

Największe znaczenie (i to na dłuższy czas) osiągnęły te dwa ostatnie. Również i w tych przypadkach używa się podziału na stare, średnie i nowe państwo.

  • Na gruzach starożytnego Akadu i cywilizacji sumeryjskiej, lud Amorytów, pochodzący z obszarów pustynnych, utworzył nowy twór polityczny, zwany państwem starobabilońskim (dynastia amorycka ok. 2000-1595 p.n.e.).
    • Najbardziej znanym władcą tego okresu był Hammurabi, kojarzony z głośnym kodeksem. Podczas jego rządów (ok. 1792-1750 p.n.e.) Babilonia panowała nad całością doliny Tygrysu i Eufratu.
    • Zagrożenie przyszło później ze strony Hetytów, których król, Mursilis I, dokonał zniszczenia Babilonu (ok. 1595 p.n.e.).
  • Wkrótce nastąpiło jednak odrodzenie państwowości przez dynastię kasycką (państwo średniobabilońskie, ok. 1595-1000 p.n.e.). Utrzymywała ona przyjazne kontakty z Egiptem, o czym świadczą liczne przekazy źródłowe.
    • W pewnym momencie Babilonia uległa na krótko podbojowi asyryjskiemu (XIII/XI w. p.n.e.).
    • Z gruzów odbudowała struktury państwowe dynastia wywodząca się z miasta Isin. Najwybitniejszym władcą tego rodu i czasu był, sławny z biblijnego tekstu, Nabuchodonozor I (1125-1104 p.n.e.), zdobywca Elamu.
  • W VIII stuleciu p.n.e. nastąpił okres słabości państwa spowodowany najazdami Chaldejczyków i Asyrii, która przejściowo nawet podporządkowała sobie Babilon, niszcząc przy okazji w 689 p.n.e. miasto. Babilończycy zrzucili jednak obce jarzmo, a Asyria stłumiła powstanie (król Assurbanipal).
  • Wkrótce zaistniałą sytuację wykorzystali Chaldejczycy atakując wycieńczonych rywali, odbijając z rąk asyryjskich Babilon i zakładając tam kolejną dynastię (chaldejską), jak się okazało – najznaczniejszą w historii państwa (koło 625 p.n.e.). Jest to początek państwa nowobabilońskiego (626-539).
  • Do apogeum potęgę Babilonu doprowadził wybitny wódz, pogromca Egipcjan pod Karkemisz (605 r. p.n.e.), Nabuchodonozor II. Tam otrzymał wiadomość o zgonie ojca, dlatego też zostawił w spokoju pokonanych i powrócił objąć władzę (604-562 p.n.e.). Dwukrotnie zdobywał Jerozolimę, a czyniąc to po raz drugi usunął dynastię judzką, a ludność żydowską przesiedlił do Babilonii (587 p.n.e., tzw. „niewola babilońska”) i najechał też ponownie Egipt, ale mimo zwycięstw nie doprowadził do okupacji kraju. Po jego zgonie Babilon wszedł w okres stagnacji.
  • Za panowania króla Nabonida, którego namiestnikiem w stolicy pozostawał syn Baltazar, nastąpił podbój kraju przez Persów w 539 r. p.n.e.