Dwudziestolecie międzywojenne – TABELA

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

• Fascynacja autem, kinem, samolotem
• W sztuce panują nowatorskie pomysły, różne od wszystkiego, co było.
• W literaturze króluje awangarda.

• Albert Einstein ogłosił teorię względności. Jeśli wszystko jest względne, czas, przestrzeń, to nie ma nic pewnego. Człowiek odczuwa niepokój.
• Energia promieniotwórcza, atomu, rozbicie – ważne wydarzenia w fizyce. Zbudują współczesny świat.
• Pierwszy przekaz telewizyjny przez Atlantyk (1928).
• Odkrycie penicyliny (1929) – początek kariery antybiotyków, przełom w medycynie.
• Rozwój kinematografii – lata 20.; pierwszy film dźwiękowy – lata 30. – filmy Charlie Chaplina, pierwszy festiwal filmowy w Wenecji. Rok 1928 – pierwszy film animowany z Mickey Mouse Disneya.

Sztuka

Zobaczyć świat inaczej!
Stworzyć świat od nowa!
Nie ma jednego wzorca piękna!

– kształty i plamy barwne już zupełnie nie muszą odpowiadać rzeczywistości (odbiegają, abstrahują od rzeczywistych przedmiotów).

– (od kub – kostka, sześcian).
Kierunek artystyczny, w którym kształty sprowadzane są do form geometrycznych. Cel – ująć model w nową formę, stworzyć od nowa.

– dąży do uwolnienia wyobraźni artysty, wydobycia sfer nieświadomych – poetyka snu, halucynacji, majaków i koszmarów.

Ważne wydarzenia w historii

• I wojna światowa (1914-1918)
• Polska odzyskała niepodległość (11 XI 1918)
• Rewolucja październikowa (1917)
• Powstanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich – komunistycznego państwa w granicach Europy.
• Stalinizm – jeden z totalitarnych ustrojów epoki.
• Wielki kryzys (od 1929) Krach na nowojorskiej giełdzie, bezrobocie, nędza – trudności gospodarcze ogarniają też kraje Europy. Dla większości ludzi kryzys oznaczał jednak brak pracy
  i biedę. Długie lata trwało wyprowadzanie gospodarki z kryzysu. Temat odbił się w literaturze, filmie, kulturze.
• Rozwój faszyzmu – totalitaryzm faszystowski
  • 1922 – władzę we Włoszech przejął Benito Mussolini.
  • 1933 – kanclerzem Niemiec został Adolf Hitler.
  • 1935 – Żydzi zostali pozbawieni praw politycznych.
  • 1938 – przyłączenie Austrii do Niemiec.

Złe dziedzictwo – totalitaryzm

• komunistyczna Rosja
• nazistowskie Niemcy

Cechy państwa totalitarnego

• Rządy sprawuje jedna wiodąca partia polityczna.
• Władza scentralizowana jest w jednym ręku, przywódca otoczony kultem.
• Terror usprawiedliwia ideologia obowiązująca obywateli.
• Następuje militaryzacja życia – społeczeństwo działa w organizacjach, na straży porządku stoi podporządkowane władzy wojsko i policja.
• Życie obywateli poddane jest wszechogarniającej kontroli – odstępstwa natychmiast karane, za czym idzie system więzień i odpowiednio skonstruowanych paragrafów prawnych.

Skutki totalitaryzmu

• Strach, nepotyzm, donosicielstwo w życiu społecznym.
• Zanik demokracji i totalne ograniczenia wolności człowieka (upodlenie jednostki ludzkiej).
• Obozy pracy – łagry sowieckie, niemieckie obozy koncentracyjne.
• Przemoc, autorytaryzm władzy.
• Podporządkowanie systemowi i propagandzie sztuki, kultury, doktryn filozoficznych.

Oni stworzyli totalitaryzm

Po śmierci Lenina (1924) niepodzielny przywódca Rosji Radzieckiej. Odpowiedzialny za zbrodnie stalinizmu, łagry, tortury, prześladowania. W II wojnie światowej po stronie koalicji hitlerowskiej – co doprowadzi do powojennego podziału Europy na dwa bloki ustrojowe.

Twórca NSDAP, od roku 1933 kanclerz Niemiec. Odpowiedzialny za zbrodnie faszyzmu i II wojnę światową, masową eksterminację i pogrom Żydów.

Przywódca faszystowskiej partii we Włoszech, od roku 1922 premier Włoch, w II wojnie światowej sojusznik Hitlera.

• Powieść – epitafium XIX wieku
  – W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta
• Powieść strumienia świadomości
  – Ulisses Jamesa Joyce’a
• Powieść – parabola
  – Proces Kafki
• Powieść-fresk (połączenie realizmu z wątkami baśniowymi i fantastycznymi)
  – Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa
• Powieść – panorama społeczeństwa
  – Czarodziejska góra Tomasza Manna
• Nurt sag rodzinnych popularnych w ówczesnej literaturze:
  – Buddenbrookowie Manna

• Futuryzm – nurt nakierowany na przyszłość, odrzucający przeszłość. Temat główny: miasto, maszyna, technika, szybkość i nowoczesność.
• Awangarda poetycka – nurt francuski reprezentowany przez Guillaume’a Apollinaire’a – piewcę „nowej poezji”. Ma być ona aktem twórczym i powołać do istnienia nowy świat, a ponieważ stwarza rzeczy nieistniejące – poecie przysługuje pełna i nieograniczona wolność twórcza.
• Dadaizm – skrajny kierunek w awangardowej poezji, wyrażający bunt przeciw światu i systemom. Wiersze „dada” – jak sylaby niemowlęcia, składać się miały z przypadkowo złożonych sylab lub słów.
• Nadrealizm – materią poezji mają być luźne skojarzenia, obrazy z podświadomości – potok obrazów, gra skojarzeń, halucynacje, wyobraźnia.
• Neoklasycyzm – oparty na ideale czystej poezji, czyli niezależnej od treści życiowej, intelektualnej, pełnej aluzji filozoficznych w formie nawiązywania do klasycznych wzorców. Poetą francuskim tego nurtu był Paul Valéry, a angielskim – Thomas Eliot.