Brzmienie terminów jest podobne, lecz znaczenie – różne.
- Parafraza to przeróbka utworu literackiego, swobodne, czasem nawet żartobliwe jego przekształcenie, niekiedy uproszczenie. To przeróbka – na tyle przejrzysta, że pierwowzór możliwy jest do rozpoznania. Sparafrazowany może zostać cały utwór (np. Opera żebracza Johna Gaya w Operze za trzy grosze Bertolda Brechta) lub tylko jego jeden element – np. tytuł (W małym dworku Stanisława Ignacego Witkiewicza stanowi parafrazę tytułu sztuki Tadeusza Rittnera W małym domku). Podając przykłady uważaj, żeby nie pomylić parafrazy z aluzją literacką, która też jest nawiązaniem do istniejącego już utworu, ale ma o wiele swobodniejszy charakter.
- Terminem peryfraza nazywamy natomiast rodzaj metafory, w której jeden wyraz zostaje opisany przez szereg innych będących jego równoważnikami. Czy pamiętasz fragment Zimy miejskiej Adama Mickiewicza, w którym herbata została określona jako z „z chińskich ziół ciągnione treści”? To właśnie jest peryfraza! W pewnych okresach literackich stanowiła ona tak ważną figurę retoryczną, że już samo jej pojawienie się w tekście wystarczało, by uznać go za poetycki (tak było w oświeceniu). Rodzajem peryfrazy jest eufemizm – wyrażenie, którego zadaniem jest łagodzenie dosłowności znaczeniowej, wulgarności lub silnego zabarwienia emocjonalnego jakiegoś wyrazu (np. „zejść z tego świata” zamiast „umrzeć”, „trudnić się niecnym procederem” zamiast „kraść”, itp.).
