Jeśli chcesz poznać człowieka, patrz na jego czyny. Jaką prawdę o człowieku – o jego wielkości i małości – odkryłeś, analizując i oceniając działania wybranych bohaterów literackich? Zaprezentuj swoje przemyślenia.

Komentarz:

Sięgnij po literaturę wojenną, współczesną, gdzie w obliczu wojny, totalitaryzmu człowiek albo staje na wysokości zadania, albo nie. Możesz też porównać dwie albo zanalizować dokładnie jedną epokę literacką pod kątem interesujących Cię postaci (np. romantyzm i neoromantyzm).

Strategie realizacji tematu:

Możliwość I:

Początek banalny, ale skuteczny, czyli próba zdefiniowania człowieka i człowieczeństwa. Skontrastuj wizję człowieka i jego zachowań w sytuacji ekstremalnej według Opowiadań Borowskiego i Innego świata. Przywołaj metaforyczną Dżumę i na koniec Medaliony. Nie ograniczaj się do wyliczania czynów dowodzących małości czy wielkości człowieka. Postaw też tezę, że w niektórych sytuacjach wartości ulegają zachwianiu. Żeby obniżyć patetyczne tony, wspomnij o ludowym porzekadle – mowa jest srebrem, milczenie złotem. Rozwiń to w pytanie, czym w takim razie są czyny.

Możliwość II:

Wyjdź od romantyków, nie bez kozery nazywanych przedstawicielami „burzy i naporu”. Po pierwsze Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza, po drugie w ramach kontrastu Kordian Juliusza Słowackiego. Zwróć uwagę na to, czy obietnice zostały zrealizowane i jak. Porównaj z bohaterami Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej i Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego. Podsumowaniem będzie wskazanie, że nie zawsze słowa potwierdzają się w czynach.

Możliwość III:

Kołtuńska moralność – inna w słowach, inna w czynach – jest najbardziej wdzięcznym przykładem (Moralność pani Dulskiej, Gabriela Zapolska; W sieci, Jan Kisielewski). Kontrapunktem niech będą Judym z Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego i Siłaczka tegoż autora. Pamiętaj, że skupienie się na jednej epoce wymaga gruntownej znajomości dzieł.

Dotyczy motywów:

  • Człowiek
  • Ojczyzna
  • Wojna
  • Totalitaryzm
  • Moralność
  • Odpowiedzialność

Nie zapomnij o tekstach:

Możliwość I:

  • Tadeusz Borowski Opowiadania
  • Gustaw Herling-Grudziński Inny świat
  • Albert Camus Dżuma
  • Zofia Nałkowska Medaliony

Możliwość II:

  • Adam Mickiewicz Konrad Wallenrod
  • Juliusz Słowacki Kordian
  • Gabriela Zapolska Moralność pani Dulskiej
  • Stefan Żeromski Ludzie bezdomni

Możliwość III:

  • Gabriela Zapolska Moralność pani Duls­kiej
  • Jan Kisielewski W sieci
  • Stefan Żeromski Ludzie bezdomni, Siłaczka