Mini-CV

  • 14.01.1934 – narodziny.
  • 11.01.1958 – otrzymanie Nagrody Literackiej Wydawców za 1957 rok.
  • 20.02.1958 – wyjazd do Paryża (początek emigracji).
  • 20.02.1961 – małżeństwo z Sonią Ziemann.
  • 14.06.1969 – śmierć.

Marek Hłasko to postać kontrowersyjna, legendarna. Opowieści krążące na jego temat wiążą się z kobietami bądź z oportunizmem politycznym wobec panującego socjalizmu.

Na tle epoki

Na pewno był wyróżniającym się młodym twórcą, który buntował się często i namiętnie. Zdobył uznanie czytelników, bo świat przez niego stworzony nieco ordynarny, prosty i rządzący się twardymi prawami, był prawdziwy. Był bardzo ceniony, także przez krytyków. Największy moment chwały to lata 1955-1957. Później traci przychylność władzy, krytyków, ale zyskuje uznanie za granicą. Jego utwory sprzedają się bardzo dobrze i są publikowane w wielu krajach.

Biografia

Data i miejsce urodzenia: 14 stycznia 1934 roku w Warszawie.

Pochodzenie: rodzina inteligencka.

Rodzice

Matka, Maria Hłasko z domu Rosiak – studiowała polonistykę, romanistykę, prawo na UW. Ojciec, Maciej Hłasko – prawnik, ale nie prowadził praktyki, bo był chory na gruźlicę. Jego rodzice rozwiedli się w 1937 roku. Ojciec umarł w 1939 roku. W 1942 roku matka związała się z Kazimierzem Gryczkiewiczem. Marek czuł się zagrożony, bał się, że on odbierze mu ukochaną matkę. Nigdy go nie zaakceptował, a walka i zazdrość o matkę wpłynęły destrukcyjnie na jego życie.
Po upadku powstania warszawskiego Marek z matką wyjechał do Częstochowy, to właśnie tam (od 12 lutego) Marek zaczął pisać pamiętnik. Następnie wyjechali do Białegostoku, w 1946 do Wrocławia (w tej podróży towarzyszył im Gryczkiewicz). Maria wyszła za mąż za niego w 1949 roku.

Dzieciństwo

Od dziecka matka zachęcała syna do czytania, Marek bardzo lubił czytać, ale nie lubił się uczyć ani chodzić do szkoły. Wielokrotnie zmieniał szkołę, nie był dobrym uczniem.

Młodość

W 1950 roku Marek rzucił szkołę i rozpoczął pracę zarobkową (miał dopiero szesnaście lat) w stoczni. Pracę zmieniał, podobnie jak szkoły, bardzo często. Zmieniał również miejsce zamieszkania – wraz z matą i niechcianym ojczymem przeniósł się do Warszawy w 1951 roku. Miasto zachwyciło go nocnym życiem, a środowisko, w którym się obracał, nie stroniło od alkoholu – zarówno środowisko robotnicze, jak i elita literacka. W wieku osiemnastu lat po nieudanej próbie współpracy z Trybuną ludu (miał być terenowym korespondentem – a w praktyce donosicielem) wyjechał do Wrocławia. Uzyskał stypendium ze Związku Literatów Polskich i mógł poświęcić się jedynie pisaniu.

Pierwsza miłość

Kobiety w jego życiu odegrały bardzo ważną rolę, stanowiły dla niego bodziec do działania, natchnienie i inspirację. Pierwszą wielką miłością była Wanda. Jednak jego matka jej nie akceptowała, w ogóle była ona przeciwna większości kobiet, które pojawiały się w życiu syna. Romans z Wandą był krótki i burzliwy, Marek był nawet posądzany o ojcostwo jej dziecka.

W 1954 roku Hłasko powrócił do Warszawy, jednak nie zamieszkał już z matką, tylko zatrzymał się u Jerzego Andrzejewskiego. Wtedy Marek już publikował swoje utwory. Nie mógł jednak odnaleźć swojego miejsca na ziemi, w poszukiwaniu wyjechał do Zakopanego, potem Kazimierza Dolnego nad Wisłą i Dębna Królewskiego, gdzie pozostał na dłużej. W końcu otrzymał w nagrodę za pracę na rzecz kraju i za niezwykłe osiągnięcia literackie mieszkanie na warszawskiej Ochocie przy ulicy Częstochowskiej z puli premiera Cyrankiewicza.

Kolejną kobietą w życiu Marka Hłaski była Agnieszka Osiecka, która przez wiele lat pozostawała jego wierną przyjaciółką. Panna Czakczes była pierwszą kobietą, którą zaakceptowała Maria Hłasko. Jednak ona jako artystka była niespokojnym duchem, podróżowała po Polsce i nie mogła poświęcać się dla pisarza.

Podróże

W 1958 Hłasko wyjechał do Paryża (w ramach stypendium ze Związku Literatów Polskich). Miał wiele powodów do opuszczenia kraju: chęć poznania świata wolnego od socjalizmu, ale także nieprzychylność władz, prasy, krytyków literackich, które nie sprzyjały twórczości.

Był we Francji, w Szwajcarii, we Włoszech, w Republice Federalnej Niemiec, Izraelu.
Odmówiono mu przedłużenia paszportu, więc jego sytuacja w Izraelu nie była dobra. Chciał wrócić do kraju, nie otrzymał na to jednak zgody. Został uznany za zdrajcę i uciekiniera, mógłby wrócić, tylko pod tym warunkiem że złożyłby oficjalną samokrytykę…

W 1960 roku Marka w Tel Awiwie odnalazła Sonia Ziemann, niemiecka aktorka, którą poznał podczas kręcenia filmu według opowiadania Ósmy dzień tygodnia. Razem wrócili do Europy, a 20 lutego 1961 roku wzięli ślub w Londynie. W latach 1961 – 1963 kilkakrotnie wyjeżdżał jeszcze do Izraela. W 1963 roku miał kłopoty ze zdrowiem, przebywał nawet w szpitalu (co ukrywał przed znajomymi), a w listopadzie przebywał w więzieniu za wykroczenia samochodowe.
W końcu w 1964 roku doszło wreszcie do jego spotkania z matką na terenie Jugosławii. W 1965 roku rozstał się z Sonią, choć rozwiedli się dopiero w 1969 roku.
W 1968 roku Marek zamieszkał w Los Angeles, gdzie czuł się bardzo dobrze i gdzie spełnił swoje największe marzenie – zdobył licencję pilota.

Kolejną miłością była Esther Steinbach.
Marek Hłasko zmarł 14 czerwca 1969 roku (pogrzeb odbył się w Wiesbaden). Wielu się spiera, czy była to przypadkowa śmierć, czy samobójstwo… Matka przez sześć lat walczyła o sprowadzenie zwłok syna do Polski, aż wreszcie w 1975 roku odbył się pogrzeb na warszawskich Powązkach. Matka umieściła taki napis na nagrobku:

Żył krótko
A wszyscy byli odwróceni

Twórczość

Pierwsze opublikowane opowiadanie Marka Hłaski to Baza Sokołowska w 1954 roku w Sztandarze Młodych. Już wcześniej nawiązał kontakt z osobistościami ze świata literackiego – Igorem Nerwerlym, Bohdanem Czeszką. Dzięki drukowi opowiadań w Przeglądzie Kulturalnym, Almanachu Młodych, Przedpolu stawał się coraz bardziej popularny, a jego twórczością zaczął się interesować świat (dostał propozycję przetłumaczenia i wydania tomu opowiadań). Kłopoty zaczęły się, gdy chciał wydać nową powieść Cmentarze. Utwór nie otrzymał zgody na publikację ze względów politycznych, w końcu doszło nawet do spotkania Hłaski z towarzyszem Wiesławem (!). W taki sposób dobrze rokujący, młody pisarz służący partii stał się zbuntowanym przeciwnikiem socjalizmu. Marek Hłasko pisał o złu świata, a w oczach partii o złu istniejącym w realizmie socjalistycznym.
Twórczość Hłaski to obraz ludzi, ich sukcesów i porażek, miłości i rozstań, radości i cierpienia. W centrum rozważań znajduje się człowiek.

  • Miłość, erotyzm, kobieta
    Centralne miejsce w jego prozie zajmuje erotyka, bo interesowało go wszystko, co dzieje się między mężczyzną a kobietą. Miłość dla bohaterów Hłaski jest buntem przeciwko współczesnemu społeczeństwu, ale często zdarza się, że poszukiwanie miłości, szczęścia, prawdy spełza na niczym i wtedy pozostaje tylko erotyzm. Kobiety u Hłaski są obiektem nieustającego pożądania, ale z drugiej strony są przyczyną wszelkiego zła. Dzielą się na dwie kategorie: prostytutki i madonny. Wszystkie bohaterki dążą do szczęścia, ale go nie osiągają, walczą z przeciwnościami losu, a kończą uwikłane w nieszczęśliwe miłości, nieudane związki, mają przegrane życie.
  • Męska przyjaźń i nienawiść
  • Motyw męskiej przyjaźni i nienawiści przejawia się w całej twórczości. Tą relacją rządziły takie zasady, jak: lojalność, szacunek, oddanie, honor, podczas gdy wielu z nich nie odnajdujemy w relacjach między kobietą a mężczyzną.
  • Robotnik
    Nie przedstawia robotnika jako przedstawiciela klasy przodującej, raczej bardziej przypomina on człowieka z marginesu.

Uwaga
Cechą prozy Marka Hłaski jest autentyzm. Opisuje on konkretne, niewielkie środowisko, jego sprawy codzienne. Dbał też o autentyzm wypowiedzi swoich bohaterów, pojawiają się np. wulgaryzmy.

 

Najważniejsze dzieła:

Trylogia Drugie zabicie psa, Nawrócony w Jaffie, Opowiem wam o Esther

Bohaterami dwóch pierwszych opowiadań są Robert i Jakub, para oszustów – „Hłaskower”. Utwory te łączą także wątki tematyczne, z elementami autobiograficznymi, realia, choć stanowią odrębne i niezależne całości. Działania postaci to oszustwa matrymonialne, ale nie sprowadzają się one jedynie do działalności zarobkowej. Bohaterowie sami tworzą scenariusze, odgrywają je i przy tym dobrze się bawią, realizując marzenia z dzieciństwa. Ich życie staje się pewnego rodzaju grą.

W Nawróconym w Jaffie tej grze zostaje poddane nawracanie, bohaterowie wymyślili, że zarobią na pastorze, wciągając w intrygę jego żonę. Nawrócenie się miało zbliżyć ich do niego, ponieważ nie udało mu się od dawna nikogo nawrócić. Bohaterowie poprzez swoje czyny doprowadzają do zadania sobie pytania: którą drogę wybrać? Co jest lepsze: bunt przeciw konwenansom czy życie zgodne z ich zasadami?

Opowiem wam o Esther
Tutaj również dużą rolę odgrywa scenariusz. Główna bohaterka (która nie ma w opowiadaniu imienia) – młoda, piękna, silna prostytutka, poszukuje czegoś wyjątkowego, czegoś pięknego i niepowtarzalnego, jednak proza życia nie pozwala jej na to. Esther rozpoczyna grę – bazuje na uczuciach innych ludzi. Zaczyna żyć według zasady, że każdy jest konkurentem i wrogiem, trzeba więc niszczyć konkurencję stanowiącą zagrożenie. Zło doprowadza ją do upadku i znajduje się ona w punkcie wyjścia – w barze przy piwie bez szans na zmiany.
W tym opowiadaniu odnajdziemy fakty z życia Hłaski i Esther, np. znajomość bohatera i literackiej Esther trwająca kilka lat (Marka i Esther osiem), aborcja.

Ósmy dzień tygodnia

Bohaterowie – narzeczeni Agnieszka i Piotrek, nie mają miejsca, aby w pełni przeżyć swoją miłość. Agnieszka w końcu jest zmęczona tym ciągłym dążeniem do szczęścia. Przestaje w nie wierzyć i ulega złu – zdradza Piotra. Robi to, ponieważ straciła wiarę w marzenia i ich realizację. Tracąc cnotę z zupełnie przypadkowym mężczyzną, Agnieszka osiągnęła emocjonalne dno. Hłasko opowiada o utracie niewinności w tym zdegradowanym świecie.

Zapamiętaj utwory

(w nawiasie data wydania w języku polskim)

  • Baza Sokołowska (1954)
  • Pierwszy krok w chmurach – zbiór opowiadań (1956)
  • Cmentarze (1958)
  • Następny do raju (1958)
  • Wszyscy byli odwróceni, Brudne czyny (1964)
  • Nawrócony w Jaffie, Opowiem wam o Esther (1966)
  • Piękni dwudziestoletni (1966)
  • Sowa, córka piekarza (1968)
  • Sonata marymoncka (1982)
  • Palcie ryż każdego dnia (1983)
  • Drugie zabicie psa (1985)

Opowiadania:

  • Gawęda staromiejska, Targ niewolników, Planktony doktora X (1985),
  • Umarli są wśród nas, Pamiętasz, Wanda?, Trudna wiosna, Brat czeka na końcu drogi (1998)

Miejsca

  • Warszawa – to miejsce pokazało mu uroki nocnego życia, to tu zadebiutował, otrzymał mieszkanie.
  • Izrael – pracował tam dość długo, tam zaczął interesować się ortodoksyjną wiarą, tam powstało wiele jego opowiadań.
  • Los Angeles – w tym miejscu był naprawdę szczęśliwy, odnalazł się .

Ludzie

  • Maria Hłasko-Gryczkiewicz – ukochana matka, z którą był bardzo związany, za którą tęsknił. To o nią był zawsze zazdrosny, jej powierzał sekrety, była jego przyjacielem i wrogiem jednocześnie, pomagała i doradzała synowi, ale wywierała dużą presję na jego życie osobiste.
  • Agnieszka Osiecka, Sonia Ziemann, Esther Steinbach – jego miłości
  • Krzysztof Komeda, Roman Polański – jego przyjaciele

Zajęcia

Marek Hłasko był pisarzem prozaikiem, pisał także scenariusze, ale imał się też zupełnie innych zajęć. Pracował w Stoczni Rzecznej we Wrocławiu, w Centrali Rybnej, w Państwowej Centrali Drzewnej jako kierowca. Był też terenowym korespondentem w gazecie, robotnikiem budowlanym, tragarzem, robotnikiem w hucie szkła. Hłasko zajmował się wieloma rzeczami i właściwie oprócz pisarstwa żadnym zajęciem nie interesował się dłużej.