Różne ujęcia literackie rewolucji oraz ich funkcje. Omów zagadnienie, odwołując się do przykładów wybranych utworów.

Strategie wstępu

  • Co to jest rewolucja? – przewrót w życiu społeczeństwa (definicja słownikowa).

Strategie rozwinięcia

  • Przykłady różnych rewolucji i ich obrazy literackie. Nędznicy, Nie-Boska komedia, Przedwiośnie, Szewcy, Na śmierć rewolucjonisty.
  • Odmienne ujęcia literackie rewolucji i różne funkcje przedstawień tego zjawiska.
  • Nie-Boska komedia – ujęcie symboliczne. Funkcja – oddanie nastroju, podkreślenie uniwersalizmu zjawiska.
  • Przedwiośnie – ujęcie realistyczno-historyczne. Funkcje – poruszenie tragizmem, pokazanie losu jednostek, opis drastycznych szczegółów.
  • Szewcy – ujęcie groteskowe. Funkcje – spowodowanie silnych przeżyć („dreszcz metafizyczny”), ostrzeżenie, wskazanie na dużą siłę i zasięg zjawiska, jego nieodwracalność i uniwersalny charakter.

Strategie zakończenia

Literatura prezentuje różne ujęcia rewolucji mające oddziaływać w rozmaity sposób na wyobraźnię czytelnika. Sposób prezentacji związany jest, oczywiście, także z konwencjami epoki i indywidualnymi upodobaniami autorów. Każde z tych ujęć wiąże się z określonymi funkcjami.

 

Pytania do dyskusji

Rewolucja to temat obecny także w innych tekstach kultury. Wskaż jeden, dwa przykłady odwołania się do motywu rewolucji w sztukach plastycznych czy muzyce i wyraź swoją entuzjastyczną lub krytyczną opinię dotyczącą wybranego przez Ciebie utworu.

Proponowana odpowiedź

  • Eugène Delacroix – Wolność wiodąca lud na barykady – malarstwo,
  • Fryderyk Chopin – Etiuda rewolucyjna – muzyka.

Czy na podstawie różnych tekstów kultury można mówić o etosie rewolucjonisty? Rozważ zagadnienie i zaprezentuj swój sąd na ten temat.

Proponowana odpowiedź

Etos rewolucjonisty – przykłady ideałów wyznawanych przez rewolucjonistów to: zaangażowanie, siła, entuzjazm. W literaturze gawrosz – bohater Nędzników Hugo, Pankracy z Nie-Boskiej komedii Krasińskiego, także Wolność przedstawiona na obrazie przez Delacroix (Wolność wiodąca lud na barykady). Symbolizuje ona piękno, siłę, zwycięstwo. Jej funkcja – inspirowanie do walki, wywołanie entuzjazmu, przekonanie o możliwości zwycięstwa rewolucjonistów, republikanów, w większości ludzi prostych.

Druga wojna światowa przyniosła zbrodnie ludobójstwa, obozy zagłady, etykę lagrów i łagrów, żołnierzami uczyniła dzieci i poetów, spowodowała zaskakujące pomieszanie wartości, doprowadziła do zupełnie nieprawdopodobnych sytuacji (np. bycia zarazem katem i ofiarą – Stroop z Rozmów z katem Kazimierza Moczarskiego), a to przerastało najbardziej literackie obrazy i pomysły artystyczne, nawet mistrzów absurdu.
Ustosunkuj się do zdania J. A. Fręsia: „17 września 1939 roku rzeczywistość przerosła sztukę”.

Bibliografia:

  • Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia
  • Stefan Żeromski, Przedwiośnie
  • Witkacy, Szewcy
  • Wiktor Hugo, Wspomnienia nocy czwartego grudnia, Nędznicy
  • Władysław Broniewski, Pokłon rewolucji październikowej, Na śmierć rewolucjonisty