Zapamiętaj!
Koronacja to dokonywany publicznie akt przekazania monarsze insygniów królewskich. Zwykle koronacja połączona była z ceremonią kościelną, podczas której wysoki duchowny namaszczał władcę olejami świętymi.

Insygnia królewskie – symboliczne, zewnętrzne oznaki jakiejś godności, urzędu, władzy.

Zapamiętaj insygnia królewskie!

  • Berło
  • Korona
  • Jabłko królewskie

Zapamiętaj ważne polskie koronacje!

  • Bolesław Chrobry – 1025 r.
  • Bolesław Śmiały – 1076 r.
  • Władysław Łokietek – 1320 r.
  • Kazimierz Wielki – 1333 r.
  • Władysław Jagiełło – 1386 r.
  • Henryk Walezy – 1573 r.
  • Stefan Batory – 1576 r.
  • Zygmunt III Waza – 1587 r.
  • Jan III Sobieski – 1674 r.
  • August II Mocny – 1697 r.
  • Stanisław August Poniatowski – 1764 r.

Władca: Bolesław Chrobry
Skojarz datę koronacji: 1025 r.
Miejsce koronacji: Gniezno

Co musisz zapamiętać?

  • Bolesław Chrobry był drugim historycznym władcą Polski, ale pierwszym królem Polski!
  • Chrobry panował już od 992 roku, ale koronę zdobył dopiero pod koniec życia. Kiedy dowiedział się o śmierci cesarza, Henryka II, z którym prowadził długotrwałe i zwycięskie wojny, zdecydował się na koronację. W 1025 roku w Gnieźnie, prawdopodobnie na dwa miesiące przed śmiercią, Bolesław został królem. Polska stała się królestwem, a tym samym wzrosło jej znaczenie wśród państw europejskich.

Władca: Bolesław Śmiały
Skojarz datę koronacji: 1076 r.
Miejsce koronacji: Gniezno

Co musisz zapamiętać?

  • Bolesław Śmiały zdobył koronę dzięki poparciu papieża Grzegorza VII. Jak do tego doszło? Europę w drugiej połowie XI wieku podzielił spór między papieżem Grzegorzem VII a cesarzem Henrykiem IV. To następca św. Piotra powinien, zdaniem Grzegorza, być najwyższym autorytetem dla wszystkich władców chrześcijańskich. Cesarz, chociaż góruje nad innymi monarchami, nie może rościć sobie pretensji do władzy nad Kościołem. Wszyscy królowie i książęta popierali albo cesarza, albo papieża. Władca Polski Bolesław Śmiały opowiedział się po stronie tego ostatniego. A przystąpienie do obozu gregoriańskiego przyniosło Śmiałemu papieską zgodę na koronację.

Uwaga! Polska czekała na kolejną koronację aż 200 lat!

Władca: Władysław Łokietek
Skojarz datę koronacji: 1320 r.
Miejsce koronacji: Kraków

Co musisz zapamiętać?

  • Łokietek długo walczył o scalenie ziem polskich. W końcu jednak mu się udało i został królem. Odbudowane królestwo obejmowało tylko dzielnicę krakowską, wielkopolską i sandomierską oraz ziemie sieradzką i łęczycką. Polska była jednym z wielu małych królestw europejskich.

Władca: Kazimierz Wielki
Skojarz datę koronacji: 1333 r.
Miejsce koronacji: Kraków

Co musisz zapamiętać?

  • Koronacja Kazimierza miała duże znaczenie dla Polski. Nowy władca, ostatni Piast na polskim tronie, zakładał nowe miasta, wznosił mury obronne i zamki. Kazimierz Wielki był królem, któremu udało się dźwignąć Polskę. Gdy umierał w 1370 r., Polska była już liczącym się krajem w środkowej Europie.

Władca: Władysław Jagiełło
Skojarz datę koronacji: 1386 r.
Miejsce koronacji: Kraków

Co musisz zapamiętać?

To bardzo ważna koronacja. Jagiełło został koronowany na króla Polski po tym jak:

  • podpisał układ w Krewie wiążący Litwę i Polskę unią,
  • przyjął chrzest,
  • poślubił królową Polski – Jadwigę.

Od tego czasu Polska miała dwóch prawowitych monarchów (gdyż Jadwiga koronowana w 1384 roku również nosiła tytuł króla). Chrzest i wyniesienie na tron krakowski władcy Litwy były nie tylko ciosem dla planów krzyżackich, ale też uwolniły ziemie polskie od plagi najazdów litewskich. Wraz z wstąpieniem na tron Władysława Jagiełły rozpoczęło się długie, bo trwające do roku 1572 (śmierć króla Zygmunta Augusta), panowanie dynastii Jagiellonów.

Władca: Henryk Walezy
Skojarz datę koronacji: 1573 r.
Miejsce koronacji: Kraków

Co musisz zapamiętać?

  • Była to pierwsza koronacja, gdzie król był wybrany na drodze wolnej elekcji. Jak do tego doszło? Śmierć Zygmunta Augusta w 1572 roku spowodowała, że szlachta zawiązywała konfederacje mające zapewnić porządek i bezpieczeństwo na terenie Rzeczypospolitej. Magnaci wyłonili także interreksa, czyli osobę, która zastępować miała króla. Został nim prymas Jakub Uchański. Ustalono również, że nie sejm będzie dokonywał elekcji, czyli wyboru nowego władcy, a cała szlachta Rzeczypospolitej. Była to tzw. elekcja viritim. Wolna elekcja stała się jednym z najbardziej cenionych przywilejów szlacheckich.
  • Henryk Walezy rządził w Polsce zaledwie kilka miesięcy. Na wieść o śmierci królewskiego brata uciekł do ojczyzny, by zasiąść na tronie Francji.

Władca: Stefan Batory
Skojarz datę koronacji: 1576 r.
Miejsce koronacji: Kraków

Co musisz zapamiętać?

  • Po ucieczce Henryka Walezego (1574) przed szlachtą i magnaterią stanął ponownie problem wyboru króla. Spory trwały długo. Prymas Jakub Uchański zniecierpliwiony tą sytuacją ogłosił królem Maksymiliana II. Nie wszyscy się na to zgodzili. Część szlachty chciała widzieć na tronie Annę Jagiellonkę, siostrę króla Zygmunta Augusta. Postanowiono znaleźć jej męża. Kandydatem tym był Stefan Batory, książę Siedmiogrodu. Ten nie zmarnował szansy i wyruszył do Polski.
  • Stefan Batory spełnił pokładane w nim nadzieje. W kampaniach przeciwko Moskwie nie tylko poskromił rosnącego w siłę wschodniego sąsiada Rzeczypospolitej, ale i zdobył nowe ziemie.

Władca: Zygmunt III Waza
Skojarz datę koronacji: 1587 r.
Miejsce koronacji: Kraków

Co musisz zapamiętać?

  • Na tronie polskim zasiadł pierwszy król z rodziny Wazów! Jak do tego doszło? Po zgonie Batorego jako kandydaci do tronu stanęli przedstawiciele rodu Habsburgów, arcyksiążę Maksymilian i jego brat, arcyksiążę Ernest, synowie cesarza Maksymiliana II. Szlachta mazowiecka i Litwini chcieli widzieć na tronie cara Fiodora, gdyż liczyli na unię polsko-moskiewską. Królowa Anna Jagiellonka, wdowa po Batorym, wysunęła kandydaturę swego siostrzeńca, Zygmunta Wazy, następcy tronu Szwecji. O tym, kto ostatecznie będzie rządził Polską, miała zadecydować siła oręża. Jan Zamojski, główny doradca Batorego, stanął po stronie Zygmunta Wazy. Przygotował obronę stolicy Polski, Krakowa. Siły Maksymiliana zostały odparte od murów miasta, a arcyksiążę wycofał się za granicę Śląska.
  • Zygmunt III Waza był synem króla Szwecji Jana III i Katarzyny Jagiellonki, córki króla Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. Płynęła więc w nim krew Jagiellonów i mógł być traktowany jako władca w pewnej mierze rodzimy. Chociaż wychowany na dworze protestanckim, był katolikiem i mówił po polsku. Liczono, że unia, czyli związek Rzeczypospolitej i Szwecji (Zygmunt miał objąć tron po śmierci ojca), zapewni obu państwom panowanie na Bałtyku, pomoże pokonać Moskwę, przyniesie korzyści w kontaktach handlowych.
     Po Zygmuncie na tronie polskim zasiedli jeszcze dwaj królowie z rodu Wazów: Władysław IV i Jan Kazimierz.

Władca: Jan III Sobieski
Skojarz datę koronacji: 1674 r.
Miejsce koronacji: Kraków

Co musisz zapamiętać?

  • Śmierć Michała Korybuta Wiśniowieckiego (panującego w latach 1669 – 1673), który nie odznaczał się talentami militarnymi, utorowała drogę do tronu Janowi Sobieskiemu. Z jego imieniem wiąże się ostatnie wielkie zwycięstwo wojsk polskich przed rozbiorami: pokonanie sił tureckich pod Wiedniem (1683).

Władca: August II Mocny

Skojarz datę koronacji: 1697 r.
Miejsce koronacji: Kraków

Co musisz zapamiętać?

  • Śmierć Jana III Sobieskiego zapoczątkowała trwające ponad rok bezkrólewie. Szanse na tron miał syn zmarłego monarchy, Jakub Sobieski. Jednak więcej złota na przekupienie magnatów i szlachty wyłożył elektor saski Fryderyk August II z rodu Wettynów. Przekreślił nie tylko nadzieje Jakuba, ale i kandydata francuskiego, księcia Franciszka Contiego. I chociaż prymas Radziejowski ogłosił już królem Contiego, to jednak na Wawelu korona spoczęła na skroniach Augusta, który aby zyskać przychylność Polaków, przeszedł wcześniej na katolicyzm.

Władca: Stanisław August Poniatowski
Skojarz datę koronacji: 1764 r.
Miejsce koronacji: Warszawa

Co musisz zapamiętać?

  • Stanisław Poniatowski dzięki swym koligacjom rodzinnym związany był ze stronnictwem magnackim Czartoryskich, nazywanym Familią. Jego wujowie, Michał i August Czartoryscy, dysponujący dużymi środkami finansowymi i liczną rzeszą podporządkowanej im szlachty, chcieli przejąć ster rządów w Polsce i przeprowadzić reformy, które doprowadziłyby do wzmocnienia państwa. Jednak byli zbyt słabi, aby pokusić się o narzucenie swej woli Rzeczypospolitej. Czartoryscy postawili na Rosję, która miała stać się ich sojusznikiem. Jej władczyni, Katarzyna II, poparła Familię. Nie zamierzała jednak oddać korony Augustowi Czartoryskiemu. Sama wskazała kandydata. Jej wojska zgromadzone pod Warszawą umożliwiły elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego.
  • Na polskim tronie zasiadł prawdziwy światowiec, człowiek przejęty ideami oświecenia, który pragnął przeprowadzić głębokie reformy zmierzające do modernizacji Rzeczypospolitej.