Powstania – zestawienie

Przyczyna powstania:
Polska była po drugim rozbiorze; kraj był uzależniony od zaborców. W złym stanie były polskie fabryki, banki. Narastało niezadowolenie Polaków.

Ważne wydarzenie:
Tadeusz Kościuszko na rynku w Krakowie 24 marca 1794 r., w obecności polskiego wojska i ludu, ogłasza rozpoczęcie powstania.

Najważniejsze bitwy:
- pod Racławicami (4 kwietnia 1794) – zwycięstwo Polaków,
- pod Maciejowicami (10 kwietnia 1794) – klęska Polaków.

Kto wsławił się w walkach?
Jakub Jasiński, Jan Kiliński, Wojciech Bartos Głowacki.

Finał powstania:
Przeciwko powstaniu wystąpiły Prusy i przewaga obu armii (rosyjskiej i pruskiej) nad siłami polskimi zadecydowała o ostatecznym wyniku walk. Wojska polskie poniosły porażki pod Szczekocinami i Maciejowicami, a sam Kościuszko dostał się do niewoli.
Warszawa skapitulowała 5 listopada 1794 r. Powstanie zakończyło się klęską, po której nastąpił trzeci rozbiór Polski.

Przyczyna powstania: Sytuacja Polski, szczególnie w Królestwie Polskim, nie była dobra. W zaborze rosyjskim rozwinięta była cenzura i represje wobec tajnych związków.

Ważne wydarzenie:
29 listopada 1830 r. wojska pod wodzą Piotra Wysockiego zaatakowały Belweder, siedzibę księcia.

Najważniejsze bitwy:
- pod Stoczkiem (14 lutego 1831 r.);
- pod Grochowem (25 lutego 1831 r.) – największa bitwa powstania listopadowego;
- pod Dębem Wielkim (31 marca 1831 r.) – zwycięstwo Polaków;
- pod Iganiami (10 kwietnia 1831 r.) – zwycięstwo Polaków.

Finał powstania:
Polacy ponieśli klęskę. Siły polskie zostały rozbite w bitwie pod Ostrołęką, a później w Warszawie. 8 września stolica skapitulowała. Ponad 10 tysięcy działaczy powstania udało się na emigrację, głównie do Francji i Anglii. Zlikwidowano również polską armię. W powstaniu zginęło kilkadziesiąt tysięcy polskich żołnierzy.

Przyczyna powstania: powstanie miało zapoczątkować powstanie ogólnopolskie w trzech zaborach.

Ważne wydarzenia:
- Powstanie przygotowywano już od 1844 r., jednak zaborcy wykryli spiskowców. Aresztowano L. Mierosławskiego, który miał być przywódcą powstania oraz pozostałych spiskowców. Z powodu aresztowań powstanie nie rozwinęło się w zaborach pruskim i rosyjskim, a tylko w zaborze austriackim.
- Austriacy buntowali polskich chłopów, wmawiali im, że szlachta planuje powstanie, które zaszkodzi chłopom. W lutym 1846 r. chłopi zbuntowali się – szli od dworu do dworu, mordując właścicieli ziemskich i rozbijając niewielkie oddziały powstańcze.

Finał powstania:
Polacy ponieśli klęskę. Zaborcy stłumili zarówno ruch chłopski, jak i powstanie krakowskie. Sam Kraków włączono do Austrii.

Przyczyna powstania:
To kolejna próba Polaków w walce o odzyskanie niepodległości. Na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim zaczęły tworzyć się organizacje spiskowe. Polacy liczyli na pomoc Francji i Anglii. W 1860 r. rozpoczęły się manifestacje patriotyczne. Ich uczestnicy ścierali się z wojskiem rosyjskim. Wkrótce uformowały się wśród konspiratorów dwa obozy polityczne: „czerwonych”, którzy parli do wybuchu powstania i „białych”, bardziej umiarkowanych. Carat, zaniepokojony rozwojem sytuacji, poszedł na niewielkie ustępstwa autonomiczne, lecz nie zadowoliły one większości Polaków. Przeprowadzona 14/15 stycznia 1863 r. tzw. branka (pobór do rosyjskiego wojska) miała uniemożliwić ewentualny wybuch walk przez wyłapanie aktywnych członków konspiracji. Stało się jednak inaczej. Branka przyspieszyła rozpoczęcie powstania.

Ważne wydarzenia:
22/23 stycznia doszło do pierwszych starć powstańców z siłami rosyjskimi. W sumie stoczono ok. 1200 bitew i potyczek. Powstanie objęło nie tylko ziemie Królestwa Polskiego, ale też Litwę, Białoruś i Ukrainę.

Przywódca powstania:
Najważniejszymi przywódcami byli: Marcin Lelewel-Borelowski, Romuald Traugutt

Finał powstania:
Większe zgrupowania polskie były z reguły rozbijane przez przeważające siły rosyjskie. Dłużej w terenie utrzymywały się oddziały małe, szybko przemieszczające się z miejsca na miejsce. Ostatni przywódca powstania (dyktator) Romuald Traugutt próbował zreorganizować siły powstańcze. Było już jednak za późno. Ostatecznie Polacy ponieśli klęskę. Zginęło kilkadziesiąt tysięcy jego uczestników.

Przyczyna powstania:
Polacy chcieli wyzwolić Warszawę z rąk niemieckiego okupanta. Powstanie wybuchło 1 sierpnia 1944 r.

Ważne wydarzenia:
W pierwszym dniu powstania do walki stanęło ponad 20 tysięcy żołnierzy AK, niestety słabo uzbrojonych. Niemców było ok. 50 tysięcy. Do 4 sierpnia powstańcy opanowali dużą część miasta. Szczególnie ciężkie walki toczyły się na Starym Mieście i w Śródmieściu. Powstańcy toczyli walki w osamotnieniu. Pomoc ze strony Anglików i Amerykanów ograniczała się do zrzutów broni, amunicji i lekarstw. Niemcy mordowali wziętych do niewoli powstańców i ludność cywilną, która masowo poparła zryw (m.in. na Woli rozstrzelali ok. 40 tysięcy cywilów). Tymczasem za Wisłą stała Armia Czerwona. Nie zamierzała ona jednak przyjść z pomocą powstańcom.

Finał powstania:
Po 63 dniach walk, 2 października, Warszawa skapitulowała. Poległo ok. 18 tysięcy powstańców, zginęło 180 tys. ludności cywilnej. Ocalałą ludność stolicy Niemcy wysiedlili z miasta i przystąpili do niszczenia Warszawy.

Przyczyna powstania:
Żydowscy bojowcy przeciwstawili się ostatecznej likwidacji getta, chociaż mieli małe szanse na odniesienie sukcesu w walce (bardzo małe siły, niewielka ilość broni). Powstanie wybuchło 19 kwietnia 1943 r.

Finał powstania:
Walki zakończyły się po paru tygodniach (lipiec) całkowitym opanowaniem przez Niemców terenu dzielnicy żydowskiej. Większość powstańców zginęła w walce lub została zamordowana. Pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Treblince.