Nowe rodzaje broni użyte podczas I wojny światowej

Czołgi
Wprowadzili je Anglicy i po raz pierwszy pojawiły się w bitwie nad Sommą. Oddziaływały szczególnie na psychikę żołnierzy niemieckich: budziły strach i wywoływały panikę.

Lotnictwo
Obie strony na skalę masową używały samolotów. Początkowo tylko do celów zwiadowczych. Potem lotnicy staczali ze sobą regularne pojedynki. Wkrótce wykorzystano lotnictwo do bombardowania pozycji nieprzyjaciela.

Gaz
Pierwsi gazów trujących użyli Niemcy w 1915 r. i to na ziemiach polskich (pod Bolimowem, niedaleko Warszawy). Najbardziej znany jest jednak atak gazowy przeprowadzony przez Niemców pod Ypres (czyt: ipr) na froncie zachodnim w tym samym roku. Obrażenia odniosło 15 tys. żołnierzy, ale Niemcy sukcesu nie odnieśli. Gazem zaczęły się też posługiwać państwa ententy.

Łodzie podwodne
Na dużą skalę użyli ich Niemcy do atakowania statków płynących na Wyspy Brytyjskie. W ten sposób chciano osłabić Anglię, uzależnioną od dostaw wielu artykułów (żywność, surowce) ze swoich kolonii. Niemieckie plany nie powiodły się.

Zapamiętaj!
I wojna światowa trwała ponad cztery lata (1914-1918). W wojnie brały udział nie tylko państwa europejskie, ale także np. Stany Zjednoczone, Japonia. Walki objęły oprócz Europy także Azję i Afrykę. W wojnie zginęło ok. 10 milionów ludzi, a ponad 20 milionów zostało rannych. Tereny, na których toczyły się walki, zostały potwornie zrujnowane.

Co doprowadziło do wybuchu wojny!

Były to liczne i nierozwiązane konflikty, jakie od dłuższego czasu narastały pomiędzy państwami europejskimi. Niemcy i Francja spierały się o tereny Alzacji i Lotaryngii, Anglicy i Niemcy rywalizowali w wyścigu zbrojeń morskich, Austro-Węgry i Rosja chciały dominacji na Bałkanach. Do tego dochodziła rywalizacja w koloniach. Niemcy uważali, że powinni otrzymać więcej terytoriów w Afryce i Azji, pragnęli podporządkować sobie obszary Bliskiego Wschodu.

Bezpośrednia przyczyna wybuchu konfliktu

To zamach na następcę tronu Austro-Węgier, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. 28 czerwca 1914 r. został on wraz z żoną zastrzelony w Sarajewie, stolicy Bośni, przez serbskich zamachowców. W lipcu Austro-
-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii. Za Serbami opowiedziała się Rosja. Wkrótce do wojny przystąpiły i inne państwa europejskie. Działania zbrojne rozpoczęli Niemcy, uderzając w nocy z 3 na 4 sierpnia 1914 r. na Belgię, a stamtąd na Francję.

Wrogie ugrupowania

Państwa europejskie biorące udział w I wojnie światowej walczyły w dwóch wrogich ugrupowaniach:

  • Trójprzymierze (inaczej państwa centralne) tworzyły Niemcy, Austro-Węgry i Włochy. Państwa centralne uzyskały poparcie Turcji i Bułgarii.
  • Ententa (trójporozumienie) obejmowała Francję, Wielką Brytanię i Rosję. W czasie wojny po stronie ententy stanęły m.in. Serbia, Belgia, Rumunia, Włochy (opuściły trójprzymierze), Japonia i USA.

Bitwa nad Marną – jedno z najważniejszych starć I wojny światowej
Toczyła się od 5 do 9 września 1914 r. Francuzi powstrzymali w niej ofensywę głównych sił niemieckich, które po pokonaniu Belgii uderzyły w kierunku Paryża. Niemcom nie udało się szybko wyeliminować Francji z wojny i w ten sposób być może zakończyć całego konfliktu, zanim Anglia i Rosja zmobilizują swoje wszystkie siły.

Inne ważne bitwy

To bitwy pod Verdun i nad Sommą w 1916 r.

  • Pod Verdun Francuzi na ufortyfikowanych pozycjach odpierali przez szereg miesięcy ataki Niemców. Po obu stronach były setki tysięcy zabitych i rannych, ale Francuzi utrzymali teren.
  • Nad rzeką Sommą atakowali z kolei Francuzi i Anglicy. Nie potrafili oni przełamać niemieckiej obrony. Straty po obu stronach były bardzo wysokie. Niemcy stracili ponad 500 tysięcy żołnierzy, Francuzi ok. 200 tysięcy, a Anglicy blisko 400 tysięcy.

Bitwy te wykrwawiły obie strony, ale w gorszej sytuacji była armia niemiecka, która nie miała tak dużych rezerw jak Francuzi i Anglicy.

Wojna pozycyjna

Na Zachodzie front stanął w miejscu. Żadna ze stron nie potrafiła bowiem przełamać obrony przeciwnika mimo podejmowanych ataków. Francuzi i Niemcy wykopali za to naprzeciw siebie tysiące kilometrów okopów i umocnili je polami minowymi. Walki polegały teraz na ostrzale artyleryjskim pozycji zajmowanych przez wroga.

Jak wyglądało życie w okopach?

Było ciężkie. Żołnierze byli brudni, dokuczały im wszy. Nie umiano poradzić sobie z plagą szczurów roznoszących choroby. Bombardowania sprawiały, że żołnierze żyli w ciągłym stresie. Wielu z nich nie wytrzymywało napięcia i załamywało się.

Warto wiedzieć
Na polach I wojny światowej stanęły naprzeciw siebie wielomilionowe armie. W momencie rozpoczęcia konfliktu armie niemiecka i francuska miały po 4 miliony żołnierzy. W 1916 r. Niemcy miały już pod bronią ponad 8 milionów ludzi. Rosjanie zmobilizowali w czasie całej wojny ponad 15 milionów ludzi! Olbrzymie armie wystawili także Włosi, Turcy i Amerykanie, którzy dodatkowo zasilili państwa ententy olbrzymią ilością sprzętu i znacznie wspomogli je gospodarczo.

Koniec wojny

Wojna zakończyła się wielką konferencją pokojową w Paryżu i podpisaniem traktatów pokojowych z Niemcami (w Wersalu), Austrią, Bułgarią, Węgrami i Turcją (w innych miejscowościach francuskich). Niemcy miały zapłacić olbrzymie odszkodowanie, utraciły niektóre terytoria (także wszystkie kolonie), ich armia została zmniejszona do 100 tysięcy żołnierzy. Turcja i Bułgaria poniosły znaczne straty terytorialne.

Zapamiętaj, że w wyniku wojny w Europie zaszły olbrzymie zmiany.

  • Rozpadły się Austro-Węgry.
  • W Niemczech obalono władzę cesarza i państwo to stało się republiką.
  • W Rosji pozbawiono władzy cara i ostatecznie zwyciężyli tam bolszewicy.
  • Odzyskały niepodległość lub powstały nowe państwa: Polska, Czechosłowacja, Węgry, Jugosławia, Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia.

Układ sił
Państwa ententy posiadały więcej żołnierzy i pieniędzy. Zwłaszcza gdy po ich stronie opowiedziały się w 1917 r. Stany Zjednoczone.
Na froncie zachodnim Francuzi i Niemcy wykopali tysiące kilometrów okopów. Na froncie wschodnim wojna przybrała charakter bardziej manewrowy. W sumie w wojnie wzięły udział 33 państwa.

Co zapamiętać o wojnie?
To podczas I wojny światowej po raz pierwszy na dużą skalę użyto karabinów maszynowych siejących spustoszenie wśród piechoty. Anglicy wprowadzili do walki czołgi. Stosowano także gazy trujące (po raz pierwszy Niemcy, potem obie strony) i lotnictwo na skalę dotąd niespotykaną. Bitwy pociągały za sobą śmierć tysięcy ludzi, np. pod Verdun w 1916 r. Francuzi i Niemcy stracili po ponad 200 tysięcy żołnierzy!
Wszystkie państwa walczące poniosły olbrzymie ofiary. W wojnie zginęło około 10 milionów ludzi, a ponad 20 milionów zostało rannych.

Koniec wojny
Wojnę przegrały państwa trójprzymierza. Z Niemcami traktat pokojowy podpisano w Wersalu pod Paryżem w 1919 r.

W wyniku traktatu wersalskiego:

  • rozpadły się Austro-Węgry;
  • Polska odzyskała niepodległość i stała się państwem demokratycznym;
  • powstały państwa: Czechosłowacja, Jugosławia, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia;
  • Niemcy poniosły straty terytorialne i nałożono na nie kontrybucje (czyli opłaty pieniężne wypłacane przez kraj podbity państwu zwycięskiemu na mocy zawieranego pomiędzy nimi traktatu pokojowego);
  • ograniczono armię niemiecką do 100 tysięcy żołnierzy oraz wprowadzono zakaz wyposażenia Niemiec w ciężki sprzęt bojowy;
  • Niemcy i Austria stały się republikami.

 

Polska w czasie I wojny światowej

W momencie wybuchu I wojny światowej Polski w ogóle nie było na mapie. Polacy mieli trudne zadanie. Musieli zdecydować, po której stronie stanąć, aby móc walczyć o niepodległość. Powstały dwa obozy:

  • obóz skupiony wokół Romana Dmowskiego dążył do połączenia się z Rosją;
  • obóz skupiony wokół Józefa Piłsudskiego dążył do połączenia sił z siłami Austrii.

Tuż po wybuchu wojny Polska nie brała udziału w konflikcie, ale już 16 sierpnia 1914 r. w Krakowie powstał Naczelny Komitet Narodowy, który miał na celu koordynowanie działań wojskowych. W 1918 r. we Francji zaczęła się tworzyć samodzielna armia polska. Pierwszym jej dowódcą był generał Józef Haller.

Działania wojenne na ziemiach polskich zaczęli Niemcy, którzy na początku sierpnia 1914 r. zajęli Zagłębie Dąbrowskie, Częstochowę i Kalisz.
Koniec wojny przyniósł Polsce szansę na stworzenie niepodległego państwa.

 

I wojna światowa – pytania i odpowiedzi

Kiedy trwała?
Od 1914 do 1918 r.

Jaki był powód konfliktu?
Państwa w Europie były ze sobą skłócone. Rywalizowały o wpływy na tym kontynencie oraz o kolonie w Afryce i Azji. Szczególnie wrogo były do siebie nastawione Niemcy i Anglia (z Francją).

Jak zaczęła się wojna?
I wojna światowa rozpoczęła się od zamordowania w Sarajewie następcy tronu Austro-Węgier, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Zapamiętaj datę: 28 czerwca 1914 r.

Kto z kim walczył?
Dwa wrogie ugrupowania: Niemcy, Austro-Węgry i Włochy przeciwko Francji, Anglii i Rosji.
Zapamiętaj ważne pojęcia!

  • Trójprzymierze – sojusz polityczno-wojskowy trzech państw: Niemiec, Austro-Węgier i Włoch. Sojusz ten rozpadł się w 1915 r., kiedy Włochy przystąpiły do państw ententy.
  • Trójporozumienie (czyli ententa) – sojusz trzech państw: Francji, Rosji i Wielkiej Brytanii. Ententa działała przeciwko państwom trójprzymierza.

 

Kalendarium I wojny światowej

1914

  • Francuzi powstrzymali Niemców idących na Paryż.
  • Po początkowych sukcesach w walce z Rosjanami, Niemcy wstrzymali swoje ofensywy na ziemiach Królestwa Polskiego.
  • Przystąpienie Turcji do wojny.

1915

  • Niemcy i Austriacy zajęli Warszawę.
  • Do wojny przystąpiły Włochy, zmuszając armię austriacką do przerzucenia części sił
    na południe.
  • Klęską zakończyła się francusko-angielska wyprawa mająca zagrozić Stambułowi i wyeliminować Turcję z wojny.

1916

  • Walki pod Verdun i nad Sommą: żadna ze stron nie uzyskała przewagi.
  • Na Bałkanach wojska państw centralnych zajęły Czarnogórę i Rumunię.

1917

  • Do wojny przystąpiły Stany Zjednoczone (6 kwietnia).
  • Wiele lokalnych ofensyw sił ententy nie zdołało przełamać oporu Niemców.
  • W Rosji wybuchła rewolucja lutowa, która obaliła carat. 7 listopada rozpoczęła się rewolucja październikowa (bolszewicka), a Rosja pogrążyła się w wojnie domowej.

1918

  • Ostatnie niemieckie natarcia na Zachodzie zostały powstrzymane przez wojska ententy.
  • Nastąpiły ofensywy francusko-angielsko-amerykańskie, które ostatecznie pokonały armię niemiecką.

1919

  • Powstała Liga Narodów, która miała w przyszłości zapobiegać konfliktom zbrojnym.