Nadludzki wysiłek, łzy szczęścia, gorycz porażki, bite z najwyższym trudem rekordy, wiwatujący tłum – to magia sportu.
Idea
Chęć sprawdzenia siebie i własnych możliwości, zmierzenia się z innymi, zdobycia tytułu mistrza i międzynarodowej sławy, pobicia rekordu, wysławienia własnego kraju. To także idea braterstwa, jedności, równości, zniesienia granic, solidarności między narodami, pomocy niezamożnym, a zdolnym sportowcom. Taką ideę sportu najlepiej realizują igrzyska olimpijskie.
Zagrożenie
To przede wszystkim kontuzje, wypadki, które niejednokrotnie kończą się trwałym kalectwem. To także na trwale zmieniona sylwetka, organizm wymagający odpowiedniego trybu życia. Ostatnio dużo się mówi o kobietach uprawiających dyscypliny powszechnie uważane za męskie – sporty siłowe lub te uznane za niebezpieczne (podnoszenie ciężarów, skok o tyczce, pchnięcie kulą, boks). Nie wszystkim podobają się atletycznie zbudowane, olbrzymie zawodniczki niewiele mające wspólnego z kobiecą gracją. Ale przecież odnoszą sukcesy – a to jest dla nich najważniejsze.
Poświęcenie
Aby odnieść sukces w sporcie, zawodnicy decydują się na mordercze treningi, muszą ściśle przestrzegać ustalonej diety i zaleceń lekarza. Rzadko mają czas na rozrywki typowe dla młodzieży. Sport wyczynowy wymaga pełnego zaangażowania, nie można go uprawiać od czasu do czasu.
Sukces
O nim marzy każdy sportowiec. Najpierw jest to zwycięstwo na lokalnych zawodach, z czasem medale na międzynarodowych imprezach. Najważniejszy to medal olimpijski i medal z mistrzostw świata. Polacy wyjeżdżający na międzynarodowe zawody mówią, że marzą o tym, aby im zagrano Mazurek Dąbrowskiego. Bo kiedy zwycięzca staje na podium, grany jest jego hymn narodowy, a na maszt wciągana jest flaga narodowa. I to jest właśnie najpiękniejsza chwila.
Początki sportu
Niestety, nie można powiedzieć, że wszystko zaczęło się w starożytnej Grecji. Owszem, tam powstała kultywowana do dziś idea igrzysk olimpijskich, ale sam sport zaczął się znacznie wcześniej. Gdzie? Najprawdopodobniej gdzieś w osadzie ludzi pierwotnych. Dwóch pewnych siebie przodków współczesnego człowieka postanowiło sprawdzić, kto szybciej dobiegnie do drzewa. Albo kto dalej rzuci kamieniem. A może kto kogo zwycięży w zapasach? I tak właśnie powstał sport. Zaczął się od współzawodnictwa, chęci sprawdzenia się, zmierzenia z własną słabością i z innym człowiekiem. Sport jest wieczny, od zawsze towarzyszy człowiekowi tak jak miłość, rodzina, chęć walki.
Etnografowie podróżujący po wszystkich kontynentach zwracają uwagę na narodowe i plemienne dyscypliny sportu i zawody rozgrywane w niewielkich wioskach. Takie współzawodnictwo młodych, zwinnych ludzi to okazja do świętowania, odpoczynku, zabawy całej społeczności. A przecież gdzieś w odciętej od świata wiosce afrykańskiej nikt nie słyszał o tradycji igrzysk olimpijskich!
W starożytnej Grecji
Co cztery lata w niewielkiej Olimpii (nie mylić z Olimpem!) spotykali się słynni sportowcy marzący o zwycięstwie w igrzyskach. Igrzyska odbywały się ku czci Zeusa. Kiedy rozegrano pierwsze igrzyska, dokładnie nie wiemy. Wiemy, że w 776 r. p.n.e. niejaki Koroibos zwyciężył w biegu. Data ta stała się ważna dla kalendarza greckiego, bo Grecy liczyli czas wg igrzysk olimpijskich.
Zapamiętaj!
Olimpiada – czas między igrzyskami, trwa cztery lata.
Igrzyska olimpijskie – zawody sportowe rozgrywane co cztery lata w Olimpii.
Igrzyska początkowo trwały pięć dni, potem w miarę dodawania konkurencji przedłużano je. Zawody rozpoczynały się od złożenia ofiar bogom i uroczystej przysięgi zawodników i sędziów. W jakich konkurencjach startowano? W biegach, zapasach, skokach, wyścigach konnych. Z czasem pojawił się też boks, wyścigi w zbroi. Równocześnie z ogłoszeniem terminu igrzysk ogłaszano tzw. pokój boży, czyli nakaz zawieszenia wszystkich toczonych wojen. Po to, aby zawodnicy mogli bezpiecznie dotrzeć na igrzyska i aby one odbywały się w atmosferze radości. Nagrodą dla zawodnika był wieniec oliwny. Nie było medali, pucharów, dyplomów. Zwycięski zawodnik powracał do swej rodzinnej miejscowości jako triumfator i do końca życia cieszył się sławą. Stawiano mu posągi, a utrzymywało go państwo. Okres igrzysk olimpijskich to także czas prezentacji artystów, filozofów, polityków – bo gdzie mogli znaleźć większą publiczność? Starożytne igrzyska olimpijskie odbywały się aż do roku 393 n.e. Zniósł je cesarz Teodozjusz ze względu na ich pogański charakter.
A w starożytnym Rzymie…
…organizowano zupełnie inne igrzyska. Miały charakter rozrywkowy. Organizowali je najczęściej władcy (cesarze), starając się zyskać sympatię ludu. Stąd wziął się okrzyk „panem et circenses” („chleba i igrzysk”) – tak wołał lud rzymski, domagając się rozdawnictwa zboża i organizowania igrzysk. Na rzymskich igrzyskach występowali najczęściej gladiatorzy – niewolnicy specjalnie przygotowywani do walk. Walczyli między sobą albo z dzikimi zwierzętami. Na igrzyskach pokazywano też walki okrętów urządzane na zalanych wodą arenach amfiteatrów.
Odnowienie igrzysk olimpijskich
W 1888 Pierre de Coubertin, francuski historyk i pedagog, zainicjował ideę nowożytnych igrzysk olimpijskich. Dzięki jego staraniom pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie odbyły się w Atenach w 1896. Obecnie igrzyska odbywają się co cztery lata, ale na przemian. Igrzyska letnie odbywają się co cztery lata w latach parzystych przestępnych, zimowe co cztery lata w latach parzystych nieprzestępnych.
Co powinieneś wiedzieć o igrzyskach olimpijskich?
- Ich organizacją zajmuje się Międzynarodowy Komitet Olimpijski (w skrócie MKOl).
- Igrzyska odbywają się w różnych państwach. Wybiera je specjalna komisja kilka lat przed igrzyskami. Ten czas jest potrzebny na przygotowanie obiektów sportowych i odpowiednie zorganizowanie imprezy. Bycie gospodarzem igrzysk to ogromny zaszczyt i szansa na rozwój danego miasta i państwa.
Najważniejsze symbole olimpijskie to:
Flaga – pięć połączonych kółek symbolizujących połączenie pięciu kontynentów.
Znicz – symbol trwałości olimpijskiej idei. Zapalenie znicza to najważniejszy moment uroczystości otwarcia igrzysk. Organizatorzy igrzysk utrzymują zawsze w tajemnicy to, kto zapali znicz. To największy zaszczyt dla ludzi sportu. Często dostępują go wybitni sportowcy, sportowcy niepełnosprawni lub symbolizujący jakąś ideę (np. w czasie igrzysk w Sydney znicz zapalała biegaczka Cathy Freeman z pochodzenia Aborygenka, na znak jedności i równouprawnienia Aborygenów w Australii). Znicz płonie przez czas trwania igrzysk. Od 1936 ogień znicza olimpijskiego każdorazowo jest wzniecany w ruinach świątyni w Olimpii za pomocą skupionych promieni słonecznych, następnie przenoszony sztafetą biegaczy na miejsce igrzysk.
Medal – najważniejszy to złoty, później srebrny i brązowy. Medale oczywiście przyznaje się także na innych imprezach sportowych.
- „Szybciej, wyżej, silniej” (łacińskie „citius, altius, fortius”) – to oficjalna dewiza MKOl wyrażająca dążenie wszystkich sportowców.
- W trakcie rozpoczęcia igrzysk zawodnicy i sportowcy składają uroczystą przysięgę (tak samo jak zawodnicy starożytni). Ślubują, że będą walczyć uczciwie, a sędziowie obiecują być bezstronni w swoich ocenach.
- W nawiązaniu do tradycji igrzysk olimpijskich lekką atletykę (zawody rozgrywane na specjalnym stadionie, składające się z biegów, skoków, rzutów) nazywa się królową sportu. To od niej wszystko się zaczęło.
Skąd się biorą dyscypliny sportowe?
Część z nich odziedziczyliśmy ze starożytnej Grecji i Rzymu. Biegi, skoki, rzuty dyskiem, oszczepem. Ale np. rzut młotem wymyślono w Irlandii. W średniowieczu rzucali nim rycerze i kowale na zawodach cechu kowali. Świetnym miotaczem był ponoć król Anglii Henryk VIII. A z kolei skakać o tyczce zaczęli w epoce renesansu brytyjscy chłopi. Skakali w dal z żerdzią. W XIX w. utrudniono ten sport – trzeba było przeskoczyć nad sznurem zawieszonym wysoko nad ziemią. Podobny rodowód ma wiele dyscyplin. Kiedyś były zabawami na królewskich dworach lub we wsiach, teraz są oficjalnymi dyscyplinami. Najciekawszy rodowód ma maraton, czyli bieg na 42 km i 195 metrów. Taka właśnie odległość dzieliła Ateny od miejscowości Maraton w starożytnej Grecji. W 490 r. p.n.e. Ateńczycy pokonali tam Persów. Wg legendy wysłany z wieścią o zwycięstwie posłaniec przebiegł ok. 42 km i w Atenach po przekazaniu wieści padł martwy.
Sporty narodowe
Narodowym sportem Norwegów są biegi narciarskie. Wystarczy zimą pojechać do lasu i zobaczyć, jak tysiące Norwegów, nawet tych kilkuletnich, zasuwają po ośnieżonym lesie na biegówkach. Norwegowie po prostu kochają ten sport i są w nim świetni. Sportem narodowym nazywa się taką dyscyplinę, która cieszy się największą popularnością w danym kraju. W Stanach Zjednoczonych jest to futbol amerykański i zapewne koszykówka, w Brazylii piłka nożna. A w Polsce? Ostatnio z ogromnym zapałem oglądamy skoki narciarskie, ale nadal niewielu Polaków ma szansę uprawiać ten sport.
Rodzaje sportu:
Wyczynowy – nastawiony na bicie rekordów, rywalizację z najlepszymi zawodnikami. Może być amatorski (amatorami określani są zawodnicy startujący w mistrzostwach i na igrzyskach, którzy walczą dla tytułu, medalu, nie dla pieniędzy, chociaż czasem otrzymują także cenne nagrody). Sportowcy amatorzy często dodatkowo studiują (niekoniecznie na akademii wychowania fizycznego), pracują. Wiedzą, że za kilka lat ich kariera się skończy i będą musieli prowadzić normalne, niekoniecznie związane ze sportem życie. Istnieje też sport zawodowy – zawodnicy amatorzy przechodzą na zawodowstwo, czyli decydują, że sport będzie ich sposobem utrzymania. Walczą między innymi dla pieniędzy.
Rekreacyjny – to weekendowa wycieczka rowerowa, piesze wędrówki w czasie wakacji lub zimowe szaleństwo na nartach. Wielu z Was uprawia sport rekreacyjnie. I bardzo dobrze, to przecież samo zdrowie.
Moralność w sporcie
Dużo się o niej ostatnio mówi, głównie z powodu nielegalnych środków dopingowych stosowanych przez sportowców i z powodu kibiców, a raczej pseudokibiców, którzy zamieniają widowiska sportowe w bijatyki.
- Nielegalny doping to sztuczne zwiększenie odporności i wydolności organizmu sportowca poprzez podanie środka farmakologicznego (zwanego najczęściej anabolikiem). Taki doping jest zakazany w sporcie, a zawodnicy, w których organizmie wykryje się anaboliki, są surowo karani (najczęściej dyskwalifikacją).
- Pseudokibice – spotkać ich można na meczach piłkarskich. Przychodzą nie po to, aby kibicować swojej drużynie, ale by wywołać rozróbę, pobić się z kibicami przeciwnej drużyny, a przy okazji zdemolować połowę stadionu, a jak dobrze pójdzie to i okolice wokół stadionu, dworzec kolejowy, autobusy. Wszystko jedno, byle było głośno. Co tacy kibice mają wspólnego ze sportem? Nic, absolutnie nic. Są tylko zmartwieniem dla sportowców, którzy za wyczyny tych pseudokibiców są karani meczami przy pustych trybunach.
Najważniejsza nagroda!
To nagroda fair play przyznawana sportowcom, którzy wykazali się prawdziwą sportową postawą: uczciwością – przyznali się do popełnionego przez siebie błędu, który nie został dostrzeżony przez sędziów, i w ten sposób stracili szansę na wygraną; braterstwem – pomogli kontuzjowanemu w czasie zawodów rywalowi; szlachetną rywalizacją – nie wykorzystali słabości przeciwnika (np. uszkodzenia sprzętu), ale chcieli walczyć na równych prawach.
Zauważ!
Idea fair play ma wiele wspólnego ze średniowiecznym kodeksem rycerskim, który nakazywał szacunek dla przeciwnika i walkę na równych prawach. Wykorzystanie słabszej pozycji przeciwnika czy zaatakowanie kogoś niezgodnie z przepisami (np. ciosem w plecy) to dla prawdziwego rycerza postępowanie niehonorowe, grożące utratą czci.
Frazeologia wywodząca się ze sportu
- Bić rekordy – być najlepszym w czymś
- Stanąć na podium – być zwycięzcą
- Sięgnąć po złoto – wygrać
- Położyć na łopatki – pokonać kogoś
- Dobiec do mety – skończyć coś
Najsłynniejsza rzeźba
Dyskobol greckiego rzeźbiarza Myrona (V w. p.n.e.)
Oryginalna odlana z brązu rzeźba zaginęła, znamy jedynie jej marmurową kopię. Postać przedstawiona
przez Myrona jest pełna dynamiki, to zawodnik uchwycony na chwilę przed oddaniem rzutu. Widać napięte mięśnie, skupienie na twarzy, lekko ugięte nogi, ciężar ciała przeniesiony na prawą stopę. Zwróć uwagę na idealne proporcje!
Zobacz: