Macierzyństwo

Pojęcia

  • Adopcja – usynowienie, uznanie czyjegoś dziecka za własne.
  • Matka Polka – określenie, które pojawiło się w poezji Adama Mickiewicza (Do Matki Polki) i wielokrotnie powracało nie tylko w literaturze, ale także w życiu codziennym. Matka Polka to kobieta samodzielna, zdeterminowana, całe swoje życie poświęcająca dzieciom. W czasie wojny, okupacji rola matki Polki jest szczególnie trudna. Musi bowiem oswoić dziecko z walką, rozpaczą, cierpieniem i śmiercią.
  • Pieta – znany motyw ze sztuki zwłaszcza średniowiecznej przedstawiający Matkę Boską ze zmarłym Chrystusem w objęciach. To najbardziej znane wyobrażenie rozpaczy i miłości matczynej.

Bohaterowie

  • Matka Boska – matka wszystkich ludzi, wzór macierzyństwa. Wielokrotnie przedstawiana we wszystkich możliwych dziedzinach sztuki.
  • Pani Borowiczowa (Syzyfowe prace Żeromskiego) – cicha, spokojna kobieta rozpieszczająca swojego jedynaka. Jej śmierć to dla Marcinka ostateczny koniec dzieciństwa.
  • Matka Balladyny – skromna wdowa, bardzo skrzywdzona przez okrutną córkę. Jednak nawet w mękach nie chce jej oskarżyć.

Utwory literackie

  • Mit o Demeter i Korze – Demeter, grecka bogini urodzaju, z tęsknoty za córką porwaną przez Hadesa uśmierciła całą przyrodę. Wiosna zawitała dopiero wówczas, gdy ukochana Kora powróciła do matki.
  • Mit o Niobe – Niobe była tak dumna ze swojego licznego potomstwa, że wzbudziła gniew Latony (matki Apollina i Artemidy). Z woli Latony wszystkie dzieci Niobe zostały zabite, a ich zrozpaczona matka zamieniona w kamień.
  • Dym Bolesława Bolesława Prusa – nowela poświęcona miłości matczynej – stara kobieta codziennie wyczekuje powrotu swojego syna, pracownika fabryki. Pewnego dnia w fabryce wybucha pożar. Intuicja matki jest nieomylna – wie, że straciła dziecko.
  • Ziele na kraterze Jarosława Iwaszkiewicza – mama Krysi, uczestniczki powstania warszawskiego, przeszukuje zbombardowaną stolicę w poszukiwaniu jakiejkolwiek informacji o zaginionej córce. Nie wierzy, że Krysia mogła ocaleć. Ale chce pochować swoje dziecko.

Do przemyślenia

  • Przedwczesne macierzyństwo – kiedy nastolatki zachodzą w ciążę.
  • Aborcja – kto może zadecydować o usunięciu ciąży?
  • Kobieta XXI wieku – bizneswoman czy gospodyni domowa? Jaki obraz współczesnej matki kształtują media?

Tematy wypracowań

  • Kochana mamo! – dedykacja z okazji Dnia Matki.
  • Literacki portret matki – charakterystyka wybranej bohaterki utworu literackiego.
  • To jest moja mama – portret na serio lub z humorem.

 

Wędrówka

Pojęcia

  • Krucjaty (inaczej wyprawy krzyżowe) – średniowieczne wyprawy rycerstwa europejskiego przeciwko poganom (przede wszystkim przeciwko muzułmanom okupującym Jerozolimę).
  • Emigracja – opuszczenie kraju (z powodów ekonomicznych lub politycznych). Najsłynniejsza emigracja miała miejsce po upadku powstania listopadowego.
  • Pielgrzymka – wyprawa, wędrówka o charakterze religijnym.
  • Misje – wyprawy osób duchownych mające na celu krzewienie wiary chrześcijańskiej w pogańskich krajach, także pomoc charytatywną dla krajów ubogich, działalność oświatową.

Bohaterowie

  • Jan Paweł II – największy pielgrzym, niestrudzony wędrowiec odwiedzający mieszkańców wszystkich kontynentów. Zgodnie z Chrystusowym nakazem „idźcie i nauczajcie wszystkie narody” głosił Słowo Boże i krzewił wiarę chrześcijańską. Jeździł nawet tam, gdzie wiara katolicka nie była dominującym wyznaniem.
  • Odkrywcy: Marco Polo, Krzysztof Kolumb, Vasco da Gama. Gdyby nie ich marzenia i uparte dążenie do celu, nie tak wyglądałaby współczesna cywilizacja.
  • Syn marnotrawny – bohater biblijnej przypowieści. Sprzeniewierzył powierzony mu majątek, ze wstydem powrócił do rodzinnego domu prosić ojca o przebaczenie.

Utwory literackie

  • Odyseja Homera – opowieść o najsłynniejszym antycznym wędrowcu. Przez dziesięć lat tułał się po morzach, wciąż nie mogąc wrócić do ojczystej Itaki. Na jego drodze wciąż pojawiały się nowe trudności. Ale udało mu się. Stał się symbolem wytrwałego wędrowca.
  • Legenda o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu – rycerze tego wyjątkowego zgromadzenia wyruszyli na poszukiwanie świętego Graala – kielicha będącego pamiątką Ostatniej Wieczerzy.
  • Don Kichot – XVII-wieczny ubogi szlachcic pod wpływem książek o ryce­rzach postanawia zostać błędnym rycerzem i wyruszyć w świat, aby pomagać słabszym. Walczy z urojonymi przeciwnikami, kocha się w prostej wieśniaczce, przez wszystkich uważany jest za szaleńca.

Do przemyślenia

  • Życie ludzkie jako wędrówka.
  • Wędrówka Narodu Wybranego – opisana w Księdze Wyjścia Starego Testamentu. Na końcu wędrówki na Izraelitów czekała Ziemia Obiecana – „kraina mlekiem i miodem płynąca”.

Tematy wypracowań

  • Jutro popłyniemy daleko, jeszcze dalej niż te obłoki… słowa Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego uczyń mottem pracy o swojej wymarzonej podróży.
  • Każdy z nas jest Odysem, co wraca do swej Itaki. Czy zgadzasz się z tym uogólniającym stwierdzeniem poety? Jeśli tak, określ, gdzie jest Twoja Itaka.
  • Ta wędrówka zupełnie zmieniła jego życie. Opowiedz o podróży wybranego bohatera.

 

Tolerancja

Pojęcia

  • Stereotyp – istniejący w świadomości społecznej potoczny uproszczony obraz rzeczywistości dotyczący osób, rzeczy, opierający się na niepełnej i nieprawdziwej wiedzy o świecie. Przykład: stereotyp Szkota – skąpy.
  • Nacjonalizm – przekonanie o wyższości własnego narodu, pogarda wobec przedstawicieli innych narodowości.
  • Antysemityzm – wrogość wobec osób pochodzenia żydowskiego.
  • Szowinizm – skrajna postać nacjonalizmu, nienawiść i agresja wobec innych narodów (przykład: faszyzm niemiecki).
  • Alienacja – wyobcowanie.
  • Integracja – zespolenie, utworzenie całości.

Bohaterowie

  • Don Kichot – widzi świat na swój sposób. Dla wszystkich był dziwakiem, szaleńcem, który sobie coś ubzdurał. Ale mówi się o nim też jako o idealiście.
  • Mendel Gdański – zupełnie nie ze swojej winy nagle stał się odmieńcem. W mieście zapanowały antysemickie nastroje i nagle stary Żyd i jego rodzina stali się kimś obcym, złym, niepasującym do ­społeczeństwa.
  • Bernard Zygier (Syzyfowe prace) – nowy uczeń w klerykowskim gimnazjum. Początkowo stoi z boku, nie wtrąca się w życie klasy. Aż do pamiętnej lekcji polskiego, kiedy odważnie recytuje Redutę Ordona. Od tej pory staje się duchowym przywódcą chłopców.
  • Andrzej Radek (Syzyfowe prace) – jest w podobnej sytuacji jak Bernard. On jednak musi także przekonać kolegów, że chłopskie pochodzenie nie stoi na przeszkodzie przyjaźni.

Utwory literackie

  • Quo vadis Sienkiewicza – chrześcijańska gmina nie pasuje do społeczności rzymskiej, dla której najważniejszy jest majątek i dobra zabawa. Nieprawdziwa wiadomość o tym, jakoby chrześcijanie byli podpalaczami Rzymu, zostaje podchwycona przez ludność i zyskuje tragiczny finał – na rzymskich arenach w okrutny sposób giną niewinni chrześcijanie. Absolutny brak tolerancji.
  • Powieści Ireny Jurgielewiczowej (Ten obcy, Inna?) – powieści o Twoich rówieśnikach. Główni bohaterowie (Zenek, Danka) mają niełatwe życie (brak rodziny, wychowani w domu dziecka). Bardzo potrzebują kogoś bliskiego. Stopniowo dzięki grupie przyjaciół przestają czuć się obco.

Do przemyślenia

  • Czym jest tolerancja między narodami, a czym tolerancja w życiu codziennym?
  • Brak tolerancji jest przyczyną większości wojen.
  • Subkultury, pseudokibice, ludzie niepełnosprawni, chorzy (np. na AIDS), narkomani – w tych przypadkach tolerancja jest bardzo ważna.

Tematy wypracowań

  • Inny nie znaczy gorszy – rozważ tę myśl w oparciu o poznane lektury i własne przemyślenia.
  • Gdybym miał powiedzieć, co jest najważniejsze na świecie, powiedziałbym, że jest to tolerancja. Twój głos w dyskusji z rówieśnikami z innych krajów.
  • Człowiek człowiekowi wilkiem! Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem?
  • Nauczyć się czegoś od swoich wrogów jest najlepszą drogą, aby ich polubić. Rozwiń myśl Fryderyka Nietzschego, odwołując się do przykładów z literatury, historii, sztuki.

 

Wiek XX i XXI

Pojęcia

  • Choroby cywilizacyjne – choroby będące wynikiem życia w stresie, szybkiego tempa pracy, braku kontaktu z przyrodą (choroby serca, nowotwory)
  • Konsumpcyjny styl życia – nastawiony na gromadzenie dóbr materialnych, poprawianie swoich warunków życia, a nie na rozwój intelektualny.
  • Amerykanizacja kultury – zalew kultury wytworami amerykańskimi (wyraźnie widać to w przypadku kina), utożsamiana z kulturą masową.
  • Komercjalizacja – nastawienie działalności na zysk. O komercjalizacji mówi się w przypadku kina, muzyki (tworzenie z myślą o jak największej liczbie odbiorców, dzięki czemu produkt, czyli film, utwór, zarobi na siebie i przyniesie zysk).
  • Kultura masowa – skierowana do mas, do jak największej liczby odbiorców; nieskomplikowana, powielająca te same wzory, niewymagająca skupienia.

Bohaterowie

  • Pan Cogito – bohater wierszy Zbigniewa Herberta. Obserwator naszego wieku, inteligent, który czasem ma problemy z odnalezieniem się w bezlitosnej ­rzeczywistości.
  • Wybitne postacie XX wieku to przede wszystkim papież Jan Paweł II, a także wielcy artyści, filozofowie, politycy.

Utwory literackie

  • Folwark zwierzęcy Orwella – tylko pozornie przypominająca baśń opowieść o zwierzętach, które, niestety, zachowują się jak ludzie. W folwarku władzę przejmują świnie i po jakimś czasie zamiast oczekiwanej równości w minipaństewku zapanowuje terror, wszelki bunt jest bezwzględnie tłumiony. Powieść Orwella powstała pod wpływem zjawisk historycznych – totalitaryzmu radzieckiego i niemieckiego.

Do przemyślenia

  • Osiągnięcia XX wieku: telewizja, komputer, film, antybiotyki, internet, rozbicie atomów – wykorzystanie energii atomowej, podbój kosmosu, nowoczesna komunikacja, rozwój genetyki (odkrycie DNA, klonowanie).
  • Klęski XX wieku: II wojna światowa, obozy koncentracyjne, ustrój totalitarny, szowinizm, antysemityzm, broń atomowa.
  • Zagrożenia w XXI wieku: broń atomowa, terroryzm, fanatyzm religijny, głód, choroby (AIDS, nowotwory, choroby serca), bezrobocie, ubóstwo. Klęski ekologiczne, postępująca dewastacja środowiska.
  • Wiek XX należał do najtrudniejszych w historii ludzkości. To wiek dwóch ogromnych wojen. Ale również wiek błyskawicznego rozwoju cywilizacji.
  • Wiek XXI rozpoczął się niezbyt szczęśliwie: atakiem na World Trade Center. O czym to świadczy?

Tematy wypracowań

  • Z jakim bagażem doświadczeń ludzkość wkracza w wiek XXI? Swoje przemyślenia przedstaw w formie rozprawki.
  • Należysz do pokolenia, które będzie miało decydujący wpływ na wiek XXI. To Twoje stulecie. Czy już wiesz, jak powinno wyglądać?
  • Życzenia pod adresem XXI wieku.
  • Stanęliśmy w świecie do egzaminu i oblaliśmy (Friedrich Dürrnematt). Czy zgadzasz się z taką oceną XX wieku?

 

Szkoła

Pojęcia

  • Pedagogika – wychowanie.
  • Edukacja – nauczanie.
  • Analfabetyzm – nieumiejętność czytania i pisania.
  • Praca u podstaw – to hasło pozytywistów. Nawoływali do krzewienia oświaty wśród ubogich, zaniedbanych warstw społeczeństwa.

Bohaterowie

  • Stasia Bozowska – czyli Siłaczka z noweli Żeromskiego. Realizowała hasło pracy u podstaw – samodzielnie założyła szkołę na wsi, uczyła wiejskie dzieci, pisała podręcznik Fizyka dla ludu. Swoje poświęcenie przypłaciła śmiertelną chorobą.
  • Majewski – surowy i niesprawiedliwy nauczyciel z klerykowskiego gimnazjum. Brał łapówki ­za umożliwienie dziecku przyjęcia do gimnazjum.

Utwory literackie

  • Syzyfowe prace – powieść o uczniach rosyjskiego gimnazjum w Klerykowie, metodach pracy rusyfikatorów, buncie uczniów. W gimnazjum obowiązywała bardzo surowa dyscyplina, stosowano pamięciową metodę nauki, istniał podział na lepszych i gorszych nauczycieli (zdecydowanie gorsi byli nauczyciele Polacy) oraz dość duże zróżnicowanie wśród uczniów (głównie ze względu na majętność i stanowisko rodziców). Z pewnością nie była to szkoła sprawiedliwa.
  • Ferdydurke Witolda Gombrowicza – szkoła na opak, pokazana w krzywym zwierciadle groteski. Uczniowie robią pojedynki na miny, nauczyciel stara się wbić swoim podopiecznym do głowy, że „Słowacki wielkim poetą był”. Ale dlaczego tak uważa? Tego już wyjaśnić nie potrafi. Ferdydurke to drwina z tradycyjnej szkoły, gdzie uczniom się wmawia pewne rzeczy, nie starając się ich wyjaśnić.
  • Marcin Kozera – opowiadanie Marii Dąbrowskiej o polskiej szkole w Londynie i o dojrzewaniu do polskości jednego z chłopców, Marcina.
  • Cykl o Harrym Potterze – Hogwart to stara szkoła magii położona gdzieś w odległym zakątku Szkocji. Niedostępna dla przeciętnych ludzi, którzy nie mają zdolności magicznych. Po szkole snują się duchy, schody same się ruszają, postacie na obrazach rozmawiają, a w różnych zakamarkach kryją się tajemnice, często bardzo niebezpieczne. Kto by nie chciał chodzić do takiej szkoły?

Do przemyślenia

  • To jest temat, o którym właśnie Ty wiesz najwięcej. Doskonale potrafisz powiedzieć, co należałoby w szkole zmienić, jak powinna wyglądać idealna szkoła. Licz się więc z poleceniami, w których będziesz musiał wykazać się umiejętnością samodzielnego myślenia i argumentowania.
  • Powołanie do nauczania – co to jest? O niektórych nauczycielach możesz powiedzieć, że mają powołanie do nauczania. A o innych, że im go brakuje. Objawia się ono umiejętnością nawiązywania przyjaźni z uczniami, wzbudzania szacunku i zainteresowania przekazywaną wiedzą, cierpliwością.

Tematy wypracowań

  • Jeden dzień w szkole marzeń – opowiadanie.
  • Nauczyciel na szóstkę – charakterystyka.
  • I przed narodem nieście oświaty kaganiec – wezwanie do przyszłych pokoleń pochodzące z Testamentu mojego Juliusza Słowackiego uczyń mottem listu otwartego skierowanego do wszystkich nauczycieli.

 

Uczucia

Pojęcia

  • Uczucie ambiwalentne – czyli dwojakie, sprzeczne, przeciwstawne. Jednoczesne odczuwanie miłości i nienawiści do tej samej osoby, strachu i radosnego oczekiwania na coś.
  • Afekt – stan bardzo silnych emocji, na skutek których trudno o racjonalną ocenę rzeczywistości.
    Altruizm – kierowanie się w swych działaniach dobrem innych.
  • Egoizm – kierowanie się w swych działaniach jedynie własnym dobrem.
  • Sympatia – pozytywne uczucie kierowane do kogoś lub czegoś.
  • Antypatia – negatywne uczucie kierowane do kogoś lub czegoś.

Bohaterowie

  • Romeo i Julia (William Szekspir) – mieli po kilkanaście lat. Pokochali się na przekór swoim rodzinom, które od lat żyły w nienawiści. W imię miłości odebrali sobie życie.
  • Tristan i Izolda – on był najwierniejszym rycerzem króla Marka, ona królewską narzeczoną. Z winy nieuważnej służącej napili się miłosnego napoju i odtąd nie mogli już bez siebie żyć. Kochali się na przekór wszystkim, na nic zdały się zakazy króla.

Inne pary kochanków znane Ci z literatury:

  • Odyseusz i Penelopa (Odyseja Homera)
  • Andrzej Kmicic i Oleńka (Potop Henryka Sienkiewicza)
  • Michał Wołodyjowski i Basia (Pan Wołodyjowski Henryka Sienkiewicza)
  • Jan Skrzetuski i Helena (Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza)
  • Zbyszko i Danusia, a później Jagienka (Krzyżacy Henryka Sienkiewicza)
  • Winicjusz i Ligia (Quo vadis Henryka Sienkiewicza)

Św. Franciszek – święty, który kochał cały świat, pomagał najbiedniejszym, a sam wyrzekł się wszelkich dóbr.
Stasia Bozowska (Siłaczka Stefana Żeromskiego) – współczuła dzieciom z ubogich wiejskich rodzin. I dlatego zamieszkała wśród nich i rozpoczęła systematyczne nauczanie. Wiedziała, że jedynie ludzie wykształceni mogą godnie żyć. Swoją odważną decyzję przypłaciła utratą zdrowia i w końcu śmiercią.
Pan Tomasz (Katarynka Bolesława Prusa) – emerytowany adwokat, który zdecydował się pomóc niewidomej, ubogiej dziewczynce.

Utwory literackie

  • Biblia, mitologia grecka – pełne przykładów najróżniejszych uczuć (miłości, współczucia, nienawiści, zazdrości, wstydu).
  • Romeo i Julia Szekspira
  • Dzieje Tristana i Izoldy
  • Pan Tadeusz Mickiewicza (miłość Jacka do Ewy, Zosi i Tadeusza oraz miłość do ojczyzny)

Do przemyślenia

  • W jaki sposób uczucia mogą zmienić człowieka?
  • Czy zawsze okazujemy uczucia?
  • Uczucia w literaturze: miłość, współczucie, nienawiść, wstyd.
  • Litość jest to uczucie równie przykre dla ofiarowującego, jak i dla przyjmującego – jak można rozumieć słowa Bolesława Prusa?

Tematy wypracowań

  • Czy można żyć bez uczuć? Twój głos w dyskusji.
  • Portret człowieka kochającego (lub nienawidzącego, współczującego, zawstydzonego).
  • On jest zakochany – opis przeżyć wewnętrznych.
  • Mój ukochany! Moja najmilsza! – list.
  • Tę książkę daję Ci z miłością. Zaproponuj treść dedykacji.

 

Tradycja

Pojęcia

  • Tradycja – przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kulturowe (poglądy, wierzenia, sposoby myślenia, normy postępowania, obyczaje), uznawane przez społeczeństwo za ważny składnik życia. Tradycja to: święta Bożego Narodzenia, obrzędy wielkanocne, obyczaje związane ze Świętem Zmarłych, obyczaje związane ze sposobem urządzania wesel, chrzcin i pogrzebów.
  • Obyczaj – sposób postępowania grupy ludzi. Sposób, w jaki ze sobą rozmawiamy, jak spędzamy wolny czas, to, co jadamy, jak się ubieramy.
  • Folklor – tradycja ludowa

Bohaterowie

  • Biblia – jest podstawą dla większości świąt przez nas obchodzonych. Chrzciny, Pierwsza Komunia Święta, a także każdego roku świętowane Wielkanoc, Boże Narodzenie – ich religijnego znaczenia szukamy właśnie w Piśmie Świętym.
  • Utwory rycerskie – pojedynki, szacunek dla dam, prawo nietykalności posłów (immunitet poselski), fair play – czyli czysta gra, zgodna z duchem sportowej walki. To obyczaje wywodzące się z rycerskich romansów.
  • Pan Tadeusz Adama Mickiewicza – prawdziwe bogactwo obyczajów. Uczty, polowanie, spacery po lesie, grzybobranie, sposoby odprawiania nieodpowiednich zalotników (czarna polewka), wreszcie zajazd szlachecki i huczne zaręczyny.
  • Chłopi Władysława Reymonta – całość powieści poznasz w liceum, ale Wesele Boryny, fragment, który znajdziesz w swoim podręczniku, to prawdziwy skarbiec dla badaczy tradycji. Tańce, stroje, potrawy, przyśpiewki, oczepiny.
  • Krzyżacy Henryka Sienkiewicza – ślubowanie Zbyszka, zasada nietykalności posłów, którą naruszył bohater, rycerskie pojedynki, Danusia ratująca Zbyszka od śmierci (nakrycie chustą).
  • Dziady Adama Mickiewicza – współczesny Halloween to pestka w porównaniu z ludowym obrzędem dziadów. Duchy błąkające się w zaświatach przybywają wezwane przez ludzi w tę jedną, wyjątkową noc. Niektórym zjawom można pomóc, inne skazane są na wieczne cierpienie.
  • Trylogia Henryka Sienkiewicza – ślubowanie Longinusa Podbipięty (Ogniem i mieczem), zwyczaj decydowania o ślubie dzieci przez rodziców (o Helenie decyduje kniahini Kurcewiczowa, o Oleńce i Kmiciu – testament dziadka dziewczyny). Uczty szlacheckie, sejmiki, podział na zajęcia kobiece i męskie, honor rycerski i miłość do ojczyzny ponad wszystko (przysięga i śmierć Wołodyjowskiego i Ketlinga).

Do przemyślenia

  • Po co nam tradycja?
  • Tradycja a rozwój cywilizacji: czy przeszkadzają sobie?
  • Kto jest zwolennikiem tradycji: młodzież czy ludzie starsi?
  • Obyczaje charakterystyczne dla Twojej grupy przyjaciół.
  • Tradycyjny model rodziny – jaki to?

Tematy wypracowań

  • Tradycja – sztywne zasady czy rozrywka? Rozprawka.
  • Święta po polsku – opowiadanie.
  • Tradycjonalista – kto to taki? Charakterystyka.
  • Czy znasz takie obyczaje? List do rówieśnika z innego kraju.

 

Znane i nieznane

Pojęcia

  • Realizm, naturalizm – odzwiercied­lanie w sztuce prawdy, rzeczywistości, w przypadku naturalizmu odzwiercied­lanie z najdrobniejszymi szczegó­łami
  • Intuicja – wrodzony dar przewidywania zjawisk, przeczucie, że coś ma nastąpić.
  • Imaginacja – to inaczej wyobraźnia.
  • Wyimaginowany – wyobrażony, nierzeczywisty, nieistniejący

Bohaterowie

Przypomnij sobie stosunek do poznawania świata w literaturze różnych epok.

  • Antyk – sztuka powinna naśladować naturę, bo w naturze jest piękno, ład i harmonia, porządek. Artysta powinien starać się odzwierciedlać piękno świata, naśladować rzeczywistość. Mimetyzm – naśladownictwo.
  • Barok (wiek XVII) – epoka dziwactw, szokujących eksperymentów w sztuce. Cel artysty – zaskoczyć odbiorcę.
  • Oświecenie (wiek XVIII) – liczy się nauka i naukowe dowody. Czego nie można dowieść, to nie istnieje. To epoka rozwoju nauk ścisłych. Racjonalizm – świat poznaje się za pomocą rozumu, tylko rozum ukazuje prawdę o rzeczywistości. Empiryzm – świat poznaje się za pomocą doświadczenia, zmysłów.
  • Romantyzm (wiek XIX) – pojawiają się postacie fantastyczne (upiory, zjawy, panny wodne, rusałki). Moda na nieszczęśliwych kochanków, straszliwe miejsca, a także tajemnicze opowieści o rycerzach.
  • Pozytywizm (II połowa wieku XIX) – sztuka ma naśladować rzeczywistość. Świat w dziełach literackich powinien być realistyczny, czyli prawdziwy. Pisarz jest wnikliwym obserwatorem swojego otoczenia. Nie koloryzuje, nie fantazjuje, pisze tak, jak jest.

Do przemyślenia

  • Jak można rozumieć pojęcie „znane”? Znane, czyli realne – coś, co możemy sprawdzić, czego możemy doświadczyć, poznać właściwości. Znane, czyli swoje. Moje miejsce, moja rodzina, mój dom, moi przyjaciele, moje życie. Znane, czyli publiczne, znane powszechnie.
  • Jak można rozumieć pojęcie „nieznane”? Nieznane, czyli nierealne, wyobrażone. Nieznane, czyli obce. Nieznane, czyli tajemnicze, budzące strach: UFO, zjawiska paranormalne.

Tematy wypracowań

  • Inny nie znaczy gorszy – rozważ tę myśl na podstawie poznanych lektur i własnych przemyśleń. Rozprawka.
  • Akceptacja odmienności jest trudna. Którą z poznanych literackich par przyjaciół uznałbyś za przykład tolerancji?
  • Śniło mi się, że trafiłem do nieznanej mi, dziwnej krainy… Dokończ opowiadanie, opisując dokładnie swoje odczucia.
  • To jest moje miejsce. Opis.