Biblia jest tyglem i źródłem przeróżnych gatunków. Jest ich w niej całe mnóstwo! Może być tak, że jedna księga łączy wiele gatunków, a może być i tak, że cała składa się z utworów reprezentujących jeden gatunek. Mało jest jednak w Piśmie Świętym ksiąg jednorodnych pod względem gatunkowym.
Należą do nich Księga Psalmów czy Księga Przysłów. Wiele ksiąg ma wymiar historyczny, na przykład Księga Królewska, Księga Samuela, Księga Powtórzonego Prawa. Niektóre to kroniki, na przykład Pierwsza Księga Królewska i Druga Księga Królewska, Pierwsza Księga Kronik i Druga Księga Kronik. Są też w Piśmie Świętym teksty przypominające nieco narodowe epopeje, jak choćby Księga Rodzaju czy Księga Wyjścia.
Pomimo tej różnorodności Pismo Święte jest tekstem spójnym, w którym mamy nieustanne zapowiedzi tego, co będzie miało miejsce, na przykład dopiero w Nowym Testamencie, oraz odwołania do ksiąg wcześniejszych. Cały Stary Testament zapowiada przyjście Chrystusa, a realizację zbawienia widzimy dopiero w Nowym Testamencie.
Zapamiętaj!
Teksty biblijne można zawsze odczytywać w dwóch wymiarach. Pierwszy z nich to wymiar religijny – zawarte tu treści traktuje się wówczas jako prawdy nadprzyrodzone, objawione przez Boga, a wydarzenia nieprawdopodobne nie są interpretowane dosłownie, lecz jako symboliczne. Drugi to wymiar literacki, kiedy bierze się pod uwagę przede wszystkim ich walor artystyczny.
Ciekawostka
Ewangelia św. Mateusza zawiera około 600 wersów tożsamych z tym, co znajduje się w Ewangelii św. Marka, a w Ewangelii św. Łukasza jest ich około 350. Ewangelia św. Jana zdecydowanie różni się od trzech pozostałych. Została napisana najpóźniej, prawie sześćdziesiąt lat od opisywanych w niej wydarzeń, i Jan skupił się przede wszystkim na słowach Chrystusa, na tym, co On głosił. Ewangelista znał już bowiem potrzeby młodych gmin chrześcijańskich.
.
Typy tekstów biblijnych
Stary Testament
- Formy poetyckie:
modlitwy, psalmy, pieśni, hymny, lamentacje
- Teksty kultowe:
formuły, rytuały, przepisy, religijne zakazy i nakazy
- Teksty historyczne:
mity, podania, legendy, bajki, przypowieści, relacje historyczne;
dzięki nim poznajemy całą historię Narodu Wybranego, kolejne wydarzenia, dzieje królów izraelskich, całych rodów
- Teksty prawne:
formuły, dekalogi zbiory praw
- Teksty prorockie:
ostrzeżenia, groźby, przepowiednie
- Teksty „mądrościowe”, tzw. sapiencjalne
(od łacińskiego słowa sapientia: mądrość), czyli zawierające ogólne refleksje na temat ludzkiego losu: życzenia, błogosławieństwa, przekleństwa, formuły magiczne
Nowy Testament
- Ewangelie, a w ramach samych Ewangelii: logia (wypowiedzi Jezusa – to, co mówił) oraz opowiadania o Nim; ewangelia i logia to formy występujące tylko w Biblii.
Ewangelie określane jako synoptyczne: Mateusza, Marka, Łukasza. W języku greckim „synoptikós” znaczy dosłownie: obejmujący wszystko jednym spojrzeniem, wspólny. Otóż te trzy pierwsze Ewangelie, pomimo że każdą z nich napisał kto inny, mówią o dziejach i nauczaniu Jezusa w bardzo podobny sposób. Określenie synoptyczne oznacza więc podobieństwa między tymi trzema Ewangeliami, zbieżność w przedstawianiu wydarzeń.
- Apokalipsa
- Listy
- Dzieła historyczne
- Wyznania wiary
Teksty parenetyczne, propagujące wzory postępowania
- Hymny