Stosunkowo niewielka Macedonia była scentralizowaną monarchią, której kultura, pod wpływem kontaktów z wyżej stojącą cywilizacją helleńską, ulegała przyspieszonemu rozwojowi. Wbrew złośliwym pomówieniom Greków Macedończycy byli ludem im pokrewnym, a nie barbarzyńskim.

Macedonia dosyć długo nie brała udziału w wielkiej polityce. Z racji swej słabości, podlegała Atenom, Tebom bądź potem Persji. Wielkie dni dla tego północnogreckiego państwa nadeszły w IV w. p.n.e. , gdy świat helleński był osłabiony po wojnach domowych.

  • Zwierzchnictwo tebańskie zrzucił wyjątkowo utalentowany król Filip II (359-336 p.n.e.). Przystąpił on do konsekwentnego podboju greckich kolonii sąsiadujących z Macedonią (najbardziej wsławił się opanowaniem potężnej twierdzy Olint – 348 r. p.n.e.). Brał też udział w wewnętrznych konfliktach świata helleńskiego (tzw. wojna święta z Fokidą, podczas której zbezczeszczono sanktuarium Apollina w Delfach). Filip II opanował Tesalię. Niemal jednocześnie podporządkował sobie Trację oraz część Ilirii, a wkrótce też i Bizancjum.
    Stosunek Greków wobec hegemonistycznej polityki Filipa II nie był jednoznaczny. Z jednej strony na rzecz zjednoczenia całej Hellady pod berłem macedońskiego króla
    i wspólnej wyprawy przeciwko Persom działał Isokrates.
    Z drugiej rzecznikiem walki o niepodległość, nie do końca rozumiejącym bankructwo idei polis, był sławny ateński mówca Demostenes. Z jego inicjatywy Ateny i Teby zjednoczyły swoje siły.
  • W 338 r. p.n.e. zostały jednak rozgromione pod Cheroneją przez Filipa II i jego syna Aleksandra. Zwycięzca stosunkowo łagodnie obszedł się z Atenami, surowiej z Tebami i Spartą.
  • W 337 r. p.n.e. z inicjatywy Filipa II powstał Związek Helleński, którego liderem był on sam. Sojusz miał antyperski charakter. Twórca macedońskiej potęgi został jednak wkrótce zamordowany podczas przygotowań do wyprawy na Persję w roku następnym. Jego syn Aleksander, zanim przystąpił do realizacji planów ojca, musiał uporać się z powstaniem Greków, którego ośrodkiem tradycyjnie były Ateny oraz Teby, zniszczone do szczętu dla postrachu i przykładu (335 p.n.e.).
  • W roku następnym (334 p.n.e.) Aleksander rozpoczął wyprawę na Persję. Przeżywała ona poważne problemy wewnętrzne. Symptomy rozkładu na krótko powstrzymały energiczne rządy Artakserksesa III.
  • Aleksander rozbił najpierw siły perskie nad rzeką Garnik (334 r. p.n.e.), opanował ważne strategicznie wybrzeża zachodnie Azji Mniejszej, odniósł kolejne zwycięstwo nad siłami króla Dariusza III pod Issos (333 p.n.e.), zdobył Tyr, Syrię, Fenicję, Egipt, Azję Mniejszą. Wreszcie wtargnął do Asyrii, gdzie rozgromił armię perską pod Gaugamelą (331 p.n.e.). Odtąd zwycięzca używał tytułu króla Azji, a po zabójstwie Dariusza III przez spiskowców był także i następcą perskich władców.
  • W następnych latach podporządkował sobie Iran i część Azji Środkowej (329-326 p.n.e.) oraz wyruszył do Indii. Opanował obszary do rzeki Indus (325). Planował podbój Arabii oraz zachodnich wybrzeży Morza Śródziemnego: Kartaginy oraz Italii, ale nagła śmierć udaremniła te zamiary (323 p.n.e.).

W koncepcji Aleksandra jego imperium miało być państwem nowego typu. Zdając sobie sprawę ze słabości demograficznej Macedonii, a nawet i Grecji, nowe elity mieli tworzyć oprócz zdobywców także i dotychczasowi władcy: Persowie, Medowie czy inni. Młody król stopniowo orientalizował swój dwór i państwo. Temu celowi m.in. służyła deifikacja jego osoby na orientalną modłę. Opór starych macedońskich elit wrogich roztapianiu się w azjatyckim „oceanie” łamał bezwzględnie. Ze swego imperium usiłował też stworzyć jednolity obszar gospodarczy. Doprowadził do ożywienia handlu, puszczał w obieg potężne środki zgromadzone przez perskich królów.

Niestety, jego olbrzymie nowatorskie państwo nie przetrwało. Po śmierci Aleksandra doszło do walk między wodzami i współtowarzyszami jego wypraw oraz do utworzenia szeregu mniejszych organizmów politycznych, zwanych państwami hellenistycznymi. W III bądź II w. p.n.e. zostały one w większości podbite przez Rzym (wyjątek: Egipt dynastii Lagidów, który przetrwał do 30 r. p.n.e.).