Macedonia, niemająca dostępu do morza, targana wewnętrznymi sporami, przez długi czas nie odgrywała większej roli na politycznej arenie starożytnej Grecji. Uległo to jednak zmianie. Kiedy władzę objął w Macedonii Filip II (rządził w latach 359-336 p.n.e.), uczynił z niej mocarstwo:

  • zjednoczył podzielony kraj,
  • opanował greckie posiadłości na wybrzeżu,
  • podbił Tesalię oraz Epir – należące do Grecji,
  • na północy podbił Peonów i Agrianów,
  • na wschodzie ujarzmił Trację,
  • rozgromił Greków pod Cheroneją w 338 r. p.n.e., przez co zagroził ich niezależności.

Największe marzenie Filipa II – wyprawę przeciwko Persji – zrealizował dopiero jego syn Aleksander Wielki.
Aleksander Wielki (336-323) to jeden z najznakomitszych wodzów starożytności. Oto, czego dokonał:

  • w 334 r. p.n.e. rozpoczął kampanię przeciwko Persji, odnosząc liczne sukcesy – bitwa pod Garnik, Issos (333 r. p.n.e.), Gaugamela (331 r. p.n.e.);
  • po śmierci Dariusza III – perskiego władcy – ogłosił się władcą Azji – podbił obszar obecnego Iranu, Azji Środkowej oraz część Indii;
  • w Egipcie założył stolicę swego wielkiego królestwa, nazwano ją Aleksandrią.

Kiedy Aleksander Wielki umarł, w 323 r. p.n.e., wodzowie jego wojsk – zwani diadochami – podzielili między siebie terytorium olbrzymiego imperium

  • Macedonią i Grecją – rządzili Antygonidzi, potomkowie Antygona Jednookiego;
  • Egipt dostał się pod władanie dynastii Lagidów, wywodzącej się od Ptolemeusza;
  • monarchia Seleukidów (Seleucydów) objęła tereny północnej Syrii, Azji Mniejszej, Mezopotamię i Iran.

W ten sposób powstała grupa państw hellenistycznych – takich, w której elity władzy wywodziły się zarówno z greckich, jak i macedońskich zdobywców.

Od III w. p.n.e. państwa hellenistyczne zaczęły przeżywać poważne problemy. Dochodziło między nimi do licznych walk i podziałów. Najwięcej państw istniało w Azji Mniejszej: Pont, Kapadocja, Bitynia, Armenia, Licja, Galacja, Pizydia, Pergamon. Liczba tych państw świadczy o wielkości dokonań i podbojów, jakie stały się udziałem Aleksandra Wielkiego.

Państwa te przetrwały aż do I wieku p.n.e., kiedy to stopniowo podbił je Rzym:

  • Macedonia została podbita przez Rzym w 148 r. p.n.e.
  • Grecja w 146 r. p.n.e.,
  • Pergamon w 129 r. p.n.e.,
  • Syria (zwana też monarchią Seleucydów) w 64 r. p.n.e.,
  • Egipt w 30 r. p.n.e.

Jaki okres dziejów możemy nazwać hellenizmem?

Okres pomiędzy 330 r. p.n.e. a 30 r. p.n.e. – czyli czas liczony od podbojów Aleksandra Wielkiego do likwidacji państw hellenistycznych przez imperium rzymskie.