Struktury społeczne starożytnych państw

Społeczeństwa starożytnych państw były podzielone na warstwy wyższe i niższe. Mówi się, że były silnie zhierarchizowane.

  • W Egipcie:
    • Faraon – uważany za wcielenie boga i najwyższego kapłana.
    • Kapłani, wyżsi urzędnicy.
    • Niżsi urzędnicy.
    • Służba, rzemieślnicy, chłopi.
    • Niewolnicy.
  • W Sparcie:
    • Spartiaci – obywatele Sparty posiadający pełne prawa polityczne. Stanowili wąską grupę właścicieli ziemskich i do nich należała faktyczna władza.
    • Periojkowie – wolna ludność miast, trudniąca się handlem i rzemiosłem. Pozbawieni byli praw politycznych.
    • Heloci – rdzenna ludność Lakonii i Mesenii podbita i ujarzmiona przez spartiatów. Zajmowali się rzemiosłem i handlem, byli wolni, ale nie posiadali prawa do udziału we władzy, Mieli status społeczny nieomal równy niewolnikom (poprzez przywiązanie do ziemi) stanowiących „własność” państwa.
  • W Atenach:
    • Wspólnota obywatelska – prawa polityczne w Atenach posiadali wszyscy wolni mężczyźni powyżej 21 roku życia, legitymujący się pochodzeniem i obywatelstwem swego polis. Praw politycznych nie miały kobiety.
    • Metojkowie – cudzoziemcy (bez praw obywatelskich).
    • Niewolnicy – bez żadnych praw. Są własnością innych ludzi.
  • W Rzymie:
    • Patrycjusze – możne, arystokratyczne rody (skupiają władzę).
    • Plebejusze – wolni Rzymianie (biorą udział w zgromadzeniu ludowym).
    • Niewolnicy – nie mają żadnych praw.

 

W starożytności wykształciły się trzy formy ustrojowe

Monarchia

Monarchia – forma ustroju państwa, w którym najwyższą władzę sprawuje jedna osoba – monarcha (król, faraon, cesarz).
Uwaga! Na obszarze Bliskiego Wschodu znana była jako monarchia despotyczna.

  • Na szczycie hierarchii państwowej stał monarcha o nieograniczonej i niekontrolowanej przez nikogo czyli despotycznej władzy. Dysponował on formalnie zasobami całego kraju i życiem jego mieszkańców a jego autorytet dodatkowo wzmacniał czynnik religijny: król najczęściej czczony był jak bóstwo.
  • W tym systemie społeczeństwo zostało całkowicie podporządkowane państwu. W zarządzaniu nim pomagały monarsze, oprócz grupy kapłanów, rzesze urzędników, tworzących rozbudowany aparat biurokratyczny, niekiedy poprzez swoje ambicje, zagrażających pozycji władcy.
  • Starożytne despocje posiadały najczęściej terytoria, a jednym z fundamentów ich gospodarki było niewolnictwo, czyli taki układ społeczny, w którym ludzie są własnością innych ludzi, służą im, pracują na ich korzyść bez wynagrodzenia, są ich majątkiem – jak reszta dobytku. Stoją na samym dole drabiny społecznej i nie mają żadnych praw.
    • Sumeryjskimi miastami-państwami rządzili królowie-kapłani, a świątynie były centrami władzy. Król był zazwyczaj kapłanem w świątyni opiekuńczego boga danego miasta.
    • W Egipcie władzę jednoosobowo sprawował faraon – był najwyższy kapłan, ustawodawcą, sędzią i dowódcą armii. Utożsamiano go z bogiem Horusem, a sam faraon przyjmował jego imię. Oznaczało to, że w Egipcie panowała teokracja, czyli „władza boga”.
    • W Grecji znana jako tyrania.

Oligarchia

Oligarchia jest to taki system, w którym władza jest skoncentrowana w rękach wąskiej grupy uprzywilejowanych osób (arystokracji) najczęściej wyłanianej według kryterium posiadanego majątku.
Przykład – Sparta.

Demokracja

(z gr. demos – lud + kratos – władza) Demokracja to władza ludu – wszyscy mają prawo brać udział w rządzeniu państwem, w podejmowaniu najważniejszych decyzji.
Przykład:

  • demokracja ateńska,
  • republika rzymska.