Wojny peloponeskie

Zwycięstwa nad Persami umocniły pozycję polityczną i gospodarczą Aten w świecie greckim. Całkowita hegemonia tej demokratycznej w owym czasie republiki (wojny perskie wzmocniły żywioły demokratyczne) nie mogła się urzeczywistnić bez pokonania Sparty. Konflikt zbrojny dojrzewał od lat 60. V w. p.n.e.

Do pierwszej, zakończonej kompromisem wojny doszło w latach 461-446 p.n.e.

O wiele poważniejszy konflikt, zwany popularnie wojną peloponeską, miał miejsce w latach 431-404 p.n.e. Pretekstu dostarczyło starcie Aten z sojusznikami Sparty: Koryntem i Megarą.

W pierwszej fazie wojny w latach 431-421 p.n.e. obie strony zadawały sobie wzajemnie ciosy. Ateny rozbiły Spartę pod Sfakterią, zdobyły Potideę, zablokowały Korynt, ale też poniosły ciężką porażkę pod Amsifipolis, gdzie zginęli wodzowie obydwu stron: Brazydes (Sparta) i Kleon (Ateny).

Przez kilka następnych lat utrzymywał się tzw. zbrojny pokój zawarty przez ateńskiego polityka Nikiasza (421-415).

W Atenach zwyciężyła ostatecznie partia wojny, zwłaszcza że w okresie pokoju umocniła się pozycja Sparty. Wpływowy wówczas polityk i strateg ateński Alkibiades wysunął pomysł wyprawy na bogate i wpływowe sycylijskie miasto Syrakuzy, głównego „zaopatrzeniowca” spartańskiego Peloponezu w żywność. Ekspedycja wyruszyła z opóźnieniem, a wskutek tarć wewnętrznych, Alkibiades musiał złożyć dowództwo, jego zaś następcy prowadzili kampanię opieszale, co zakończyło się bezprzykładną klęską (lata 415-413 p.n.e.).

Sparta ośmielona zwycięstwem pod Syrakuzami, wznowiła aktywne działania. W samych Atenach w owym czasie przejściowo odzyskała władzę arystokracja, na co z kolei demokraci nie chcieli się zgodzić. Osłabione konfliktami wewnętrznymi Ateny pomimo kilku jeszcze zwycięstw (Abydos 411, Kyzikos 410, Arginuza 406), pozbawione sojuszników ze Związku Morskiego, wojnę przegrywały.

W 405 p.n.e. spartański wódz Lizander pod Aigopostamoi zniszczył większość floty przeciwnika. Oblężone i wygłodzone Ateny skapitulowały w 404 r. p.n.e.

Skutki wojen

Wojny peloponeskie nie zdołały przezwyciężyć systemu polis.

Porażka ateńska przyniosła rozwiązanie Związku Morskiego oraz ugruntowała zasadę pełnej niezależności greckich miast-państw.

Nastąpiło poważne osłabienie Aten, które musiały zgodzić się na zmniejszenie swej floty i częściowe zburzenie sławnych fortyfikacji, tzw. Długich Murów, łączących port w Pireusie i Faleronie z miastem.

Załamała się też demokracja w ateńska a władzę przechwycili zbiedniali podczas wojny arystokraci i grupa finansistów, producentów, kupców. Złośliwie mówiono o nowym systemie – „ochlokracja” (rządy motłochu).

Świat grecki wyszedł z wojen domowych podzielony i poważnie osłabiony.

Ważne daty:

499-494 p.n.e. – powstanie jońskie
490 p.n.e. – wyprawa perska na Ateny i bitwa pod Maratonem.
480-449 p.n.e. – druga wojna z Persją i pokój Kaliasza.
481-478 p.n.e. – Związek Panhelleński
477-404 p.n.e. – Związek Morski pod przewodnictwem Aten.
431-404 p.n.e. – wojny peloponeskie i załamanie pozycji Aten.
338 p.n.e. – podbój Grecji przez Macedonię.
146 p.n.e. – podbój Grecji przez Rzym
359-336 p.n.e. – panowanie Filipa II
336-323 p.n.e. – panowanie Aleksandra
338 p.n.e. – bitwa pod Cheroneą
325 p.n.e – wyprawa na Indie
13.06.323 p.n.e. – śmierć Aleksandra