Wojny perskie

Wielka kolonizacja basenu Morza Śródziemnego, szczególnie jego wschodniej części, sprawiła, że świat grecki znalazł się w obliczu zagrożenia ze strony silniejszych organizmów państwowych, formujących się na pograniczu helleńskich kolonii.

W 546 r. p.n.e. potężna monarchia perska (Dariusz I) podporządkowała sobie greckie posiadłości w Azji Mniejszej, narzucając im tyranię jako system rządów.
- Doprowadziło to do powstania, zwanego jońskim (494 p.n.e.). Zaczęło się od obalenia tyranii perskiej w Milecie. Swych pobratymców wspomogli Ateńczycy, ale nie zapobiegło to klęsce powstania. Persowie rozbili flotę Jończyków pod Lade.
- Milet – centrum rebelii – został surowo ukarany. Wkrótce perski wódz Mardoniusz rozciągnął panowanie imperium aż po Trację (492 p.n.e.) i rozdrobniona politycznie Grecja stanęła w obliczu śmiertelnego zagrożenia.

W 490 r. p.n.e. wyprawa perska pod wodzą Datysa i Artafernesa skierowała się na Eretrię i Ateny, aby ukarać oba miasta za pomoc jońskim powstańcom. Pierwsze polis zostało zdobyte i zniszczone, ale Ateńczycy pod wodzą Miltiadesa, pokonali najeźdźców pod Maratonem. W boju zasłużyli się ciężkozbrojni piechurzy (hoplici). Maratońska bitwa niczego jeszcze nie rozstrzygnęła, jedynie odwlekła decydujące starcie. Ostatecznie Ateny zwyciężyły tylko cząstkę sił perskich.

W 481 r. p.n.e. w obliczu zagrożenia ze strony Persów utworzony został, pod przewodnictwem Sparty (dowództwo nad armią i flotą), Zwiazek Panhelleński grupujący 31 polis. W Atenach w wewnętrznej rywalizacji stronnictw i polityków, zwyciężył Temistokles, zwolennik budowy silnej floty. Wymagała ona wielu rąk do ciężkiej, fizycznej pracy, wioślarze wywodzili się głównie z ludu.
Obie strony szykowały się solidnie do nowej konfrontacji. Perski król Kserkses (następca Dariusza I) zmobilizował potężną armię (około 100 tysięcy żołnierzy) i flotę (około 1200 statków).

W 480 r. p.n.e., Persowie zaczęli ofensywę, zajmując stosunkowo łatwo północną część Grecji. Pod Termopilami, pomimo ciężkich strat, przełamali grecką obronę (legendarna walka 300 Spartan i ich króla Leonidasa).
Siły Związku Panhelleńskiego wycofały się na Peloponez, najeźdźcy opanowali Ateny. Sukces perski wydawał się już bardzo bliski. O losach wojny przesądziła jednak bitwa morska pod Salaminą (wrzesień 480 r. p.n.e.). Grecka flota pod wodzą Temistoklesa rozgromiła wtedy napastników. Persowie musieli wycofać się z Attyki do Beocji, gdzie pod Platejami (479 r. p.n.e.) spartański wódz Pauzaniasz ponownie rozgromił przeciwników.

Niepodległość Grecji została uratowana, ale wojna trwała dalej. Wkrótce rozpadł się Związek Panhelleński (478 p.n.e.). Przyczyną rozpadu była rozbieżność interesów najważniejszych polis: Aten i Sparty. Pod przewodnictwem Aten powstał nowy twór o charakterze koalicyjnym – Związek Morski (477 p.n.e.), zwany też niekiedy od miejsca przechowywania wspólnego skarbu, wyspy Delos, Związkiem Delijskim.
Wojna przeniosła się poza Grecję, walki toczyły się na morzu, w rejonie Bosforu, a nawet w Delcie Nilu, gdzie wylądował desant ateński.

W 449 p.n.e. został zawarty układ, zwany od imienia polityka ateńskiego, pokojem Kaliasza. Zakończył on długotrwały konflikt pomiędzy Persją i Grecją. Jego efektem była rezygnacja Persji z podporządkowania sobie Grecji.

Wojny perskie:

499-494 p.n.e. – powstanie miast jońskich przeciwko Persji, stłumione przez imperium rządzone przez dynastię Achemenidów
490 p.n.e. – najazd Persów na Ateny i zwycięstwo obrońców dowodzonych przez Miltiadesa pod Maratonem
480-449 p.n.e. – druga wojna perska, najazd dna całą Grecję, powstanie koalicji państw greckich – Związku Panhelleńskiego pod przewodnictwem Sparty.

Bitwy i wydarzenia:

480 p.n.e.- Termopile, porażka Greków dowodzonych przez bohaterskiego króla Sparty, Leonidasa
480 p.n.e.- Salamina, zwycięstwo morskie Greków pod przywództwem Ateńczyka, Temistoklesa
479 p.n.e. – Plateje, lądowe zwycięstwo Greków
478 p.n.e. – rozpad Związku Panhelleńskiego i powstanie Związku Morskiego pod przewodnictwem Aten
449 p.n.e.- tzw. pokój Kaliasza