Po odejściu Rzymian (wycofali się w V w. n.e.) na teren Brytanii napłynęły ludy Anglów i Sasów, dokonując podboju kraju.

  • Początkowo powstało kilkanaście państw, później ukształtowało się 7 królestw. Zostały one zjednoczone przez władcę Wessexu Alfreda Wielkiego (druga połowa IX wieku). W pierwszej połowie XI stulecia Anglia znalazła się przejściowo pod panowaniem duńskim (Kanut Wielki). Okres anglosaski skończył się na królu Edwardzie Wyznawcy, który podobno przekazał swoje państwo w spadku księciu normandzkiemu Wilhelmowi. Ten podjął wyzwanie i dokonał podboju Anglii, zwyciężając pod Hastings w 1066 r. swojego rywala – Harolda.
  • Podbita ludność anglosaska, w kilku krwawo stłumionych powstaniach, usiłowała zrzucić panowanie normandzkich zwycięzców. Wilhelm Zdobywca potraktował kraj jak zdobycz wojenną i nadał Anglii organizację opartą na silnej władzy monarszej.
  • Książęta normandzcy oraz Plantageneci pozostawali lennikami królów Francji a zarazem byli królami – władcami sąsiedniego, wyspiarskiego państwa. Posiadłości Henryka II przekraczały nawet znacznie wielkością domenę francuskich królów. Doprowadzało to do konfliktów, ponieważ francuscy Kapetyngowie nie mogli tolerować takiej sytuacji i usiłowali doprowadzić co najmniej do równowagi (albo pozbawić swych potężnych wasali lenn).
  • Wojny francusko-angielskie skończyły się porażką Plantagenetów. Ich posiadłości we Francji uległy znacznej redukcji. Nieskuteczne, a kosztowne wojny, spowodowały kryzys lojalności baronów wobec korony (choć pierwsze symptomy sporów wśród elity feudalnej pojawiły się na tle konfliktu Henryka II z prymasem Becketem ). Osłabły również obawy przed powstaniem ludności anglosaskiej, następowała bowiem integracja zwycięzców z pokonanymi.
  • Na skutek upokorzenia króla Jana przez papieża Innocentego III osłabł prestiż tronu. Wszystko to doprowadziło do buntu baronów w 1215 r. Wymusili oni wówczas na koronie przywilej zwany Wielką Kartą Swobód (monarcha zobowiązany był konsultować z feudałami najważniejsze decyzje, zwłaszcza podatkowe).

Ustrój polityczny Anglii:

  • patrymonialna władza królów anglonormandzkich i pierwszych Plantagenetów; monarcha był najwyższym zwierzchnikiem lennym, sędzią i ustawodawcą; Wielka Karta Swobód wprowadziła prawo oporu, czyli prawo wypowiedzenia królowi posłuszeństwa;
  • specyfika angielskiego systemu lennego (jego autorem był Wilhelm Zdobywca) – rozdawnictwo lenn w celu zabezpieczenia przed powstaniem wielkich kompleksów w ręku pojedynczych feudałów; majątki ich pozostawały rozproszone; zniesienie wielostopniowej hierarchii lennej, tzw. mediatyzacja; wasale zobowiązani byli do lojalności wobec króla, który pozostawał ich jedynym zwierzchnikiem; w Anglii, urzędy nie wiązały się z lennami – w dawnych hrabstwach władzę przejęli królewscy szeryfowie; wyższe obciążenia finansowe lenników w Anglii, niż na kontynencie.
  • Kościół zachował pewną niezależność, mimo starań króla Henryka II o podporządkowanie sobie tej instytucji;
  • centralnym organem administracji – Rada Królewska, w skład której wchodziła Wielka Rada i Rada Zwyczajna;
  • szeryf – główny organ władzy na szczeblu lokalnym; obok nich funkcjonowali hrabiowie; od XII w. występowali sędziowie pokoju;

Zapamiętaj!

Połowa I w.n.e.- pocz. V w. n.e. (407 r.) – panowanie Rzymu
V w. – podbój kraju przez plemiona Anglów i Sasów, powstanie siedmiów państw plemiennych – tzw. heptarchii
VI w. – przyjęcie chrześcijaństwa
Pocz. XI w. – podbój kraju przez duńskiego króla Kanuta Wielkiego
1042-1066 – panowanie Edwarda Wyznawcy i zrzucanie jarzma Wikingów
1066 – bitwa pod Hastings i podbój Anglii przez normandzkiego księcia Wilhelma Zdobywcę; początek państwa anglonormandzkiego
1096-1292 – krucjaty
1154-1189 – panowanie Henryka II Plantageneta po wygaśnięciu dynastii normandzkiej – początek wojen francusko-angielskich (w obronie wielkich francuskich posiadłości, szczególnie po ślubie Henryka z Eleonorą Akwitańską)
1189-1199 – panowanie Ryszarda Lwie Serce
1199-1216 – panowanie Jana bez Ziemi (syna Ryszarda); kontynuacja wojen z Francją; fiasko zmontowanej przez Jana koalicji z cesarzem Ottonem IV i Flandrią (Bouvines – 1214 r.)

Polityka wewnętrzna
1164 – wydanie przez Henryka II konstytucji klarendońskich, ograniczających wpływy Kościoła
1170 – spór króla Henryka z arcybiskupem Canterbury, Becketem; zamordowanie biskupa

Źródła prawa:

  • prawo zwyczajowe – common law
  • prawo precedensowe czyli orzecznictwo sądów królewskich
  • prawo rzymskie (mały wpływ)
  • Domesday Book (Księga Sądu Ostatecznego) z 1086 r., będąca spisem ludności i gruntów królestwa (z czasem stała się dowodem tytułu własności)