Ze wszystkich germańskich państw szczepowych, wyrosłych na gruzach cesarstwa zachodniorzymskiego to właśnie uzyskało największe znaczenie i rozmiary imperium. Ukształtowało się w ostatniej ćwierci V wieku. Założyciel państwa i jego potomkowie, w większości mniej zdolni („królowie gnuśni”) reprezentowali dynastię Merowingów. Sprawowała ona władzę do 751 r., gdy ostatniego z nich Childeryka III, majordom Pepin Krótki (Mały), syn pogromcy Arabów, Karola Młota (Poitiers 732 r.) odsunął od tronu.

  • Państwo stopniowo powiększało swoje obszary, sięgając po Pireneje, masyw Alp i Ren. Pepin Krótki, przy pomocy papieża Stefana III, zalegalizował faktyczną władzę majordomów – wysokich urzędników dworskich, wywodzących się z rodu Pepina z Heristalu. Zagrożony przez Longobardów papież „przymknął oko” na odsunięcie ostatniego Merowinga, który trafił do klasztoru (751 r.). Pepin Krótki rozprawił się z Longobardami, a dla papiestwa wykroił ze zdobyczy Państwo Kościelne.
  • Sojusz z Kościołem kontynuował następca Pepina, jego drugi syn – Karol Wielki. Doprowadził on państwo frankońskie do szczytu potęgi, a poprzez liczne podboje nadał mu imperialne wręcz rozmiary. Jego autorytet umocniła koronacja cesarska w Rzymie (800 r.), dokonana przez papieża. Poprzez ten tytuł (cesarza rzymskiego) Karol nawiązał do starorzymskich tradycji i stworzył państwo uniwersalne, na wzór dawnego Cesarstwa.
    Nie powiodły się plany małżeńskie z władczynią bizantyńską, Ireną, co pozwoliłoby częściowo odtworzyć antyczne imperium.
  • Na krótko przed zgonem Karol dopuścił do współrządzenia swojego syna, Ludwika, koronując go osobiście na cesarza. Ludwik Pobożny nie miał niezbędnego prestiżu. Jeszcze za jego życia doszło do walk między jego synami, które doprowadziły do upadku i podziału imperium (843 r., traktat z Verdun) na 3 państwa:
    • zachodnie, pod władzą Karola Łysego – Francja;
    • wschodnie, pod władzą Ludwika Niemca;
    • środkowe, zredukowane wkrótce do Italii, pod berłem Lotariusza).

W państwie frankońskim okrzepł feudalizm i rozwinęła się wielka własność ziemska, zarówno świecka jak i kościelna. Własność ziemska przekształciła się we władztwo gruntowe, na mocy specjalnych przywilejów oraz immunitetów. Kształtowały się stosunki lenne, początkowo mające tylko osobisty charakter, z czasem – publicznoprawny.

  • Władca był zwierzchnikiem i właścicielem państwa (monarchia patrymonialna, od patrimonium – ojcowizna, majątek).
  • Dziedziczność tronu wprowadził już Chlodwig i owa zasada utzymała się w okresie rządów Karolingów (od Pepina Krótkiego), ale po rozpadzie państwa w 843 r., w części wschodniej – w Niemczech – pojawiły się tendencje do wyboru monarchy, które ostatecznie zwyciężyły po wygaśnięciu niemieckiej gałęzi dynastii.
  • Administracja centralna składała się z majordomów, którzy w okresie merowińskim przywłaszczyli sobie wiele atrybutów władzy królewskiej. Pełniący ten urząd Karolingowie znieśli go po przejęciu tronu.
    Funkcjonowały również pozostałości dawnych, demokratycznych, szczepowych tradycji, jak okazyjnie zwoływane wiece obejmujące wszystkich rycerzy. Później pojawiły się tak zwane placita czyli kolegia słóżące królom radą.

Administracja lokalna składała się z:

  • hrabiów (comesów) stojących na czele jednostek terytorialnych zwanych hrabstwami,
  • margrabiów i książąt, stojących nieco wyżej w hierarchii, zarządzających głównie obszarami nadgranicznymi,
  • wysłanników królewskich, tzw. missi dominici, pełniących rolę nadzwyczajnych kontrolerów.

 

Datownik

  • 476 – wyprawa Chlodwiga na Galię i zajęcie jej północnych obszarów (bitwa pod Soissons, zwycięska dla Franków);
  • 496 – koronacja i chrzest Chlodwiga (w wersji katolickiej w przeciwieństwie do innych ludów germańskich wyznających herezję ariańską); symboliczny początek państwa;
  • 507 – zajęcie Akwitanii i wyparcie Wizygotów za Pireneje;
  • 534 – likwidacja państwa burgundzkiego;
  • VII-VIII w. – opanowanie ziem Alamanów, Bawarów, Turyngów i Fryzów;
  • 732 – powstrzymanie ekspansji arabskiej przez Karola Młota pod Poitiers;
  • 774 – likwidacja państwa Longobardów;
  • przełom VIII i IX w. – podbój Sasów, wyprawa za Pireneje i opanowanie Barcelony, zniszczenie państwa awarskiego, zdobycie ziem słowiańskich nad Soławą i Łabą (zachodnie brzegi) – Karol Wielki;|

Stosunki z papiestwem

  • 753 – podróż papieża Stefana III do państwa Franków i prośba o pomoc w wyprawie przeciwko Longobardom; pozytywna odpowiedź Pepina i wyprawa do Włoch;
  • 755 – powstanie Państwa Kościelnego – zdobyte tereny dawnego egzarchatu raweńskiego zostają przekazane przez Pepina Krótkiego (Małego) papieżowi;

Apogeum potęgi

  • 800 – koronacja Karola Wielkiego przez papieża Leona III;

Zmierzch

  • 814 – śmierć Karola Wielkiego;
  • 843 – traktat w Verdun; podział frankońskiego imperium.

Główne źródła prawa

  • spisy prawa rzymskiego (np. spis króla burgundzkiego Gundobada, wizygockiego Alaryka I czy ostrogockiego Teodoryka), przyswojone przez Franków.
  • spisy prawa zwyczajowego pochodzenia germańskiego, np. tzw. prawo solickie (odłam Franków), sławne z racji wykluczenia kobiet od dziedziczenia ziemi i władzy; podobne mieli Wizygoci, Longobardowie czy Sasi.