Od końca X w., po wygaśnięciu zachodniofrankijskiej linii Karolingów, we Francji panowała dynastia Kapetyngów. Jej pozycja początkowo była bardzo słaba z racji niewielkiej domeny i potęgi terytorialnych książąt czy hrabiów, nominalnych lenników monarchii. Polityka konsolidacji i powiększania domeny nowej dynastii spotykała się z oporem feudałów, zwłaszcza potężnych władców Normandii (po zdobyciu przez Wilhelma Zdobywcę angielskiej korony w 1066 r.).

  • Sytuacja stała się dla Kapetyngów jeszcze gorsza z momentem przejęcia anglo-normańskiego tronu przez ród Plantagenetów, władców Andegawenii poprzez małżeństwo wnuczki Wilhelma Zdobywcy, Matyldy z hrabią Godfrydem. Ich syn Henryk II w 1154 r. przejął rządy w Anglii po śmierci swego rywala Stefana z Blois. Pozycję Henryka wzmocniło małżeństwo z byłą żoną króla francuskiego Ludwika VII (rozwód!), posażną Eleonorą Akwitańską. W ten sposób Henryk II Plantagent stał się naturalnym rywalem Kapetyngów, posiadając na terenie Francji domenę od nich obszerniejszą i bogatszą. Kapetyngowie, Ludwik VII i jego syn Filip August, rozumieli zagrożenie i usiłowali osłabić Plantagenetów bezpośrednio z nimi wojując bądź prowokując do buntu przeciw Henrykowi II jego lenników i dorastających potomków.
  • Polityka mocarstwowa Henryka, przekraczająca nawet granice Anglii czy Francji oraz obrona stanu posiadania okazały się zbyt kosztowne. Król nałożył podatki nawet na Kościół, ograniczając jego swobody (tzw. konstytucje clarendońskie z 1164 r.), co wywołało tragiczny zatarg z arcybiskupem Canterbury, Tomaszem Becketem, zakończony zamordowaniem kościelnego dostojnika w 1170 r. U schyłku życia Henryka II, Filipowi Augustowi udało się pozyskać część opozycji wraz z synem monarchy – Ryszardem. Upokorzony, stary król zmarł przedwcześnie w 1189 r.
  • Ryszard Lwie Serce (Henryka II Plantageneta ) po objęciu tronu nie zamierzał zostać francuską marionetką, ale nieuchronny konflikt oddaliła w czasie wspólna krucjata obu królów. Filip August, wcześniej powróciwszy do domu, wznowił intrygi przeciw Plantagenetom, ale gdy Ryszard został uwolniony z niewoli Henryka VI Staufa, zjawił się ponownie w swych posiadłościach i podczas wojny zadał Francuzom szereg ciosów. Przypadkowa śmierć (1199) w walce z akwitańskimi buntownikami odwróciła kartę historii.
  • Następca wielkiego wojownika, Jan bez Ziemi, okazał się monarchą pozbawionym większych talentów politycznych i militarnych. Filip August wykorzystał opozycję przeciwko Janowi w sposób znakomity. Jako oficjalny senior rozpatrzył skargi lenników własnego wasala i uznał go winnym także wiarołomstwa wobec siebie, skazując na konfiskatę większość francuskich posiadłości Plantagenetów (1203-1208). Na dodatek Jan popadł w konflikt z potężnym papieżem Innocentym III (klątwa!) a potem i z własnymi poddanymi w Anglii, którzy wymusili na nim wydanie przywileju – Wielkiej Karty Swobód (lata 1213 i 1215). Dyplomacji angielskiej udało się co prawda zmontować koalicję z cesarzem niemieckim Ottonem IV i z Flandrią, ale armia przeciwników została rozgromiona przez Francuzów pod Bouvines w 1214 r., co przekreślało szanse Anglików podejmujących akcje zaczepne w rejonie Garonny.
  • Następca Jana, Henryk III podjął próbę odzyskania francuskiej domeny Plantagenetów, ale po pierwszych sukcesach (1241), poniósł klęskę pod Taillebourgiens w 1242 z rąk Ludwika IX Świętego. Pokój paryski z 1259 r. pozostawiał we władaniu Plantagenetów Gujennę i Gaskonię, czyli obszary na południe od dolnego biegu Geronny jako ich lenna wobec francuskiej monarchii.
  • W XII i XIII w. Anglicy rozpoczęli ekspansję względem Irlandii, Szkocji i Walii. Henryk II zapoczątkował podbój Irlandii, syn Henryka III, Edward I ujarzmił Walię i przejściowo Szkocję.
  • Konflikt francusko-angielski rozgorzał z całą mocą ponownie w XIV. U genezy nowego etapu sporu tkwiły: problemy Gujeny i Gaskonii oraz angielskich ziem o charakterze lenna wobec Francji (która usiłowała Plantagenetów tych obszarów pozbawić); irytująca Anglię pomoc francuska dla walczącej o niepodległość Szkocji; rywalizacja o Flandrię (oficjalnie francuskie lenno), gospodarczo powiązaną z Anglią; pretensje dynastyczne Plantagenetów do tronu francuskiego po wygaśnięciu Kapetyngów (Edward III, wnuk po kądzieli Filipa IV Pięknego stał się rywalem popieranego przez francuskich baronów Filipa VI Walezjusza).
  • Pretekstem do rozpętania w 1337 r. tzw. wojny stuletniej stała się konfiskata przez Filipa VI lenn posiadanych przez Edwarda III na terenie Francji. Anglicy odnieśli początkowo znaczące sukcesy (bitwa morska pod Sluis w 1340r.), rozgromili Francuzów na lądzie pod Crecy (26.08. 1346), głównie dzięki znakomitym łucznikom, i powtórzyli niemal to zwycięstwo pod Poitiers i Maupertius w 1355 r.. Francja została zmuszona do zawarcia niekorzystnego traktatu w Bretigny w 1360 r., w którym oddawała na własność Plantagenetom Gujennę, Gaskonię, Calais, Pointu, Limousin i inne drobne księstwa na zachodzie.
  • W latach 1365-1375 francuski monarcha Karol V odrobił część strat poniesionych wcześniej, pokonując legendarnego zwycięzcę spod Poitiers, „czarnego księcia”, czyli angielskiego następcę tronu, co potwierdzał rozejm w Brugii.

Pod koniec XIV w. obydwa państwa przeżywały poważne problemy:

  • w Anglii wybuchło powstanie chłopskie Wata Tylera w 1381 r.,
  • we Francji wojna domowa między stronnictwem orleańskim (tzw. armaniacy), a burgundzkim, sprawującym wokół szalonego króla Karola VI coś na kształt regencji (po 1407 r. walki rozgorzały na dobre). Wykorzystała to Anglia. Jej monarcha, Henryk V rozgromił Francuzów pod Azincourt (1415). W 1420 r. zmusił bezradnego i chorego Karola VI do upokarzającego traktatu w Troyes, w którym ten uczynił angielskiego króla swym zięciem i następcą, wydziedziczając naturalnego syna. Niemal równocześnie zmarli Karol VI i Henryk V. Anglicy ogłosili królem Francji małoletniego Henryka VI, a część francuskich możnych uznała wydziedziczonego Karola VII.
  • Brytyjscy regenci stopniowo zbliżali się do siedziby Karola VII w Bourges, odnosząc kolejne sukcesy, np. Verneuil (1424) i rozpoczynając oblężenie Orleanu. Mimo pozorów angielskiej dominacji wojna zaczęła przybierać ludowy, powszechny charakter – z racji przyłączenia się do oporu wobec najeźdźców grabionego chłopstwa i mieszczaństwa. Przedstawicielką tych grup społecznych stała się charyzmatyczna Joanna d’Arc, która natchnęła wolą walki Karola VII i odniosła przełomowy sukces pod Orleanem w 1423 r. W kraju wybuchło ogólnonarodowe powstanie. Dzielna Joanna została jednak przez Anglików pojmana (1430) i spalona na stosie jako czarownica. W 1435 r. Burgundczycy odstąpili Anglików za cenę uznania swej suwerenności (układ w Arras), a w 1453 r. padły ostatnie angielskie bastiony w Gujennie. Jedynym punktem brytyjskim na francuskiej ziemi pozostało Calais (do 1558 r.).

Oba państwa wyszły z wojny wycieńczone ekonomicznie, ale pod względem świadomości narodowej zapewne wzmocnione. W związku ze wzrostem pozycji możnowładztwa zarysowały się również groźby refeudalizacji.