Jak doszło do wznowienia godności cesarskiej?
Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 r. tytuł „cesarza rzymskiego” nie był używany, aż do roku 800, kiedy król Franków Karol Wielki został w Rzymie koronowany przez papieża na cesarza. Odtąd Karolingowie używali tytułu cesarza rzymskiego dla podkreślenia uniwersalnej władzy nad całą Europą Zachodnią.
Po podziale państwa Franków (traktat w Verdun 843) ziemie położone na wschód od Renu utworzyły monarchię wschodniofrankijską, zwaną później Niemcami. Składała się ona z pięciu plemiennych, prawie niezależnych księstw: Saksonii, Bawarii, Szwabii, Frankonii Loratyngii (przyłączonej po śmierci jej władcy Lotara I).
Początkowo tytuł „cesarza rzymskiego” przypadł władcom królestwa środkowofrankijskiego, później królom zachodniofrankijskim, a od 881 r. wschodniofrankijskiego.
W I. poł. X wieku przez kilkadziesiąt lat nikt nie używał tytułu cesarza rzymskiego.
Po wygaśnięciu dynastii Karolingów (911 r.), królestwo niemieckie przekształciło się z dziedzicznego w elekcyjne – książęta wybierali spośród siebie króla. Władza monarsza została wzmocniona przez władców z dynastii książąt saskich: Henryka I Ptasznika (919-936) i Ottona I (936-973). Niemcy wówczas stały się najsilniejszym państwem pokarolińskim. Odparli oni groźne najazdy Węgrów, podbili Słowian połabskich, zakładając na ich ziemiach Marchię Północną i osadzając tam kolonistów niemieckich. Otton I ograniczył niezależność książąt, poprzez wciągnięcie do administrowania państwem przedstawicieli hierarchii kościelnej.
Oparcia w nim szukało papiestwo, które w X w. przeżywało wielki upadek (spadek autorytetu, liczne zmiany na tronie papieskim – w ciągu 60 lat wybrano 20 papieży, uzależnienie od rzymskich feudałów).
- W 961 r. papież Jan XII, zagrożony przez króla włoskiego Berengariusza, wezwał na pomoc Ottona I. Ten pokonał siły włoskie i sam koronował się na króla Włoch.
- W 962 r. Jan XII koronował Ottona I na cesarza. Władca niemiecki nie używał epitetu „rzymski”, który przywrócił dopiero jego syn i następca, Otton II. Od tego momentu większość władców niemieckich używała jednocześnie tytułów „króla niemieckiego” i „cesarza rzymskiego”. Królowie niemieccy po swym obiorze mieli nosić od tej pory tytuł króla rzymskiego, a po uroczystym wjeździe co Rzymu – otrzymać z rąk papieża koroną cesarską.
Jakie znaczenie miało wznowienie godności cesarskiej?
Cesarze sądzili, że ich godność daje im władzę nad całym zachodnim światem chrześcijańskim. Próbowali wyegzekwować ją siłą. Stąd liczne wyprawy zbrojne władców niemieckich do Włoch, Francji i krajów słowiańskich, w celu narzucenia swej zwierzchności. Udało się skupić im władzę królewską w Niemczech, Włoszech i Burgundii (od 1033 r.). Trybut – daninę świadczoną jako wyraz uznania zwierzchności, płaciły Czechy oraz przejściowo Polska i Węgry.
Jakie były poglądy na zadania cesarstwa?
- Papiestwo widziało w cesarstwie „zbrojne ramię Kościoła”, urząd powołany do obrony państwa kościelnego i współdziałanie z nim w rozszerzaniu religii chrześcijańskiej.
W samych Niemczech ścierały się dwie koncepcje na charakter i zadania cesarstwa.
- Ideę „odnowienia Cesarstwa Rzymskiego” reprezentował Otton III (983-1002). Zakładała ona powstanie monarchii uniwersalnej, składającej się z czterech równoprawnych członów: Germanii (Niemiec), Galii (Francji), Rzymu i Sklawinii (krajów słowiańskich).
- Przeciwstawna koncepcja zakładała „odrodzenie Królestwa Franków”. Kładła ona nacisk na germański charakter cesarstwa – miało ono służyć realizacji państwowych interesów niemieckich, pomagać rozciągnąć zwierzchnictwo interesów niemieckich, pomagać rozciągnąć zwierzchnictwo Niemiec nad inne kraje. Zwolennikiem tej idei był Henryk II (1002-1024).
Datownik
- 919-1024 – dynastia saska w Niemczech
- 919-936 – panowanie Henryka I Ptasznika
- 936-973 – panowanie Ottona I Wielkiego, odparcie najazdu Węgrów, liczne wyprawy do Włoch
- 2 II 962 – koronacja Ottona I na cesarza
- 973-982 – panowanie Ottona II
- 983-1002 – panowanie Ottona III
- 1002-1024 – panowanie Henryka II, liczne wojny z Polską
- 1024-1125 – panowanie dynastii frankijsko-salickiej
- 1024-1039 – panowanie Konrada II, włączenie do Rzeszy Burgundii