Wielkie odkrycia geograficzne, które zmieniły znacząco bieg dziejów świata, nastąpiły w XV i XVI w.

Przyczyny odkryć geograficznych

  • Opanowanie przez Turków osmańskich Azji Mniejszej oraz Lewantu (Bliskiego Wschodu) i czynione przez nich trudności w handlu z krajami Dalekiego Wschodu – w konsekwencji poszukiwanie przez Europejczyków nowych szlaków.
  • Wielka opłacalność handlu dalekowschodniego.
  • Koncepcje kulistości Ziemi, które zachęcały do wypraw na Wschód przez zachodnie szlaki morskie.
  • Nowe technologie żeglarskie (lepsze statki, o większej wyporności, dłuższych żaglach, solidniejszej konstrukcji itd.).
  • Wynalezienie busoli i kompasu, co pozwalało organizować o wiele dłuższe wyprawy z dala od stałego lądu.
  • Wyczerpywanie się złóż kruszców w Europie.
  • Renesansowa ciekawość świata.
  • Zakończenie rekonkwisty na Półwyspie Iberyjskim i problem z licznym, żądnym podbojów i łupów rycerstwem.
  • Dążenie do niesienia nowej, chrześcijańskiej wiary nieznanym ludom.

Ważniejsze wyprawy

  • Prekursorami wypraw byli Portugalczycy już w XIV w. zapuszczający się na południe wzdłuż afrykańskich brzegów. Niemal legendarną postacią stał się Henryk Żeglarz (1394-1460) sponsorujący wyprawy rodaków.
  • W 1487 roku Bartłomiej Diaz dopłynął do południowych krańców Afryki, odkrywając Przylądek Dobrej Nadziei.
  • Słynna wyprawa genueńczyka Krzysztofa Kolumba dotarła 10 października1492 roku do brzegów Ameryki, do Wysp Bahama. Pod kierownictwem Kolumba odbyły się cztery wyprawy.
  • Kolumb niemal do końca życia wierzył, że dopłynął do Indii. Jego „pierwszeństwo” jest wysoce problematyczne. Wiemy np., że koło 1000 roku dotarli do amerykańskich wybrzeży (dzisiaj Kanada) wikingowie, a konkretnie islandzki książę Leifur Eriksson.
  • Faktycznie do Indii dotarł Portugalczyk Vasco da Gama, opływając Afrykę (1497-1498).
  • W latach 1519-1522 pod wodzą Ferdynanda Magellana odbyła się pierwsza podróż dookoła świata.

Konsekwencje wypraw

  • Powolny schyłek cywilizacji pozaeuropejskich: Ameryki, Peru, Indii, Meksyku.
  • Odkrycie Nowego Świata – nowego kontynentu, którego istnienie zaczęło funkcjonować w świadomości ludzkiej.
  • Początek kolonizacji europejskiej na odkrytych i opanowanych obszarach.
  • Przeniesienie głównych szlaków handlowych z Morza Śródziemnego na Atlantyk, nowe możliwoś­ci dla przemysłu i rolnictwa.
  • Napływ kruszców do Europy.
  • Krótkotrwała potęga Hiszpanii i Portugalii w XVI i na początku XVII w.
  • rozwój na niespotykaną skalę niewolnictwa Murzynów wskutek eksterminacji Indian i braku, licznej i taniej siły roboczej
  • poznanie przez Europejczyków nowych roślin i zwierząt, np. kakao, herbata, kawa, ziemniak, chili, pomidor, cukier (trzcina cukrowa), bawełna; indyk