Porozumienia „okrągłego stołu” (kwiecień 1989) i czerwcowe wyboru (4.06.1989) zapoczątkowały wielkie zmiany ustrojowe na drodze do niepodległości, demokracji i gospodarki rynkowej.

  • Komitet Obywatelski „Solidarność” właściwie wygrał wszystko co mógł w częściowo wolnych wyborach (35% w Sejmie i 99% w rektywowanym Senacie), i wkrótce, wskutek opuszczenia PZPR przez jej satelitów: ZSL i SD, doszło do stworzenia nowego, koalicyjnego rządu na czele z niedawnym opozycjonistą, wówczas bliskim Kościołowi, Tadeuszem Mazowieckim (sierpień 1989).
  • Gabinet Mazowieckiego rozpoczął proces gospodarczej przebudowy państwa, za co odpowiadał wicepremier Leszek Balcerowicz. Realizacja ambitnego planu reform przyniosła obok stopniowej racjonalizacji życia gospodarczego i poprawy wskaźników (po kilku latach) makroekonomicznych, również bolesne konsekwencje społeczne jak bezrobocie, recesję, zubożenie szerokich grup społecznych.
  • Od 1.01.1990 r. państwo zmieniło nazwę z PRL na Rzeczpospolita Polska (RP). Wkrótce potem przestała istnieć PZPR rozwiązana na swoim ostatnim zjeździe i na jej bazie uformowała się Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej (SDRP).
  • W międzyczasie załamały się inne reżimy komunistyczne w centralnej Europie. Zmiana okoliczności powodowała, że kompromis „okrągłego stołu” stawał się nieaktualnym. Pojawiły się coraz silniejsze nawoływania do odejścia gen. Wojciecha Jaruzelskiego z fotelu prezydenta i do przeprowadzenia, ogólnonarodowych, powszechnych wyborów na ten urząd. Jednocześnie narastał rozłam w obozie „ Solidarności” na tle rozbieżności ideowych, programowych (tempo i zakres reform), a nawet personalnych.
  • W czerwcu 1990 r. na czele niezadowolonych z gabinetu Mazowieckiego, przypomnijmy – z solidarnościowego nadania, stanął Lech Wałęsa, który też stał się głównym rywalem premiera w wyborach prezydenckich odbywających się w październiku. Ku zaskoczeniu wszystkich do drugiej tury przeszedł obok Wałęsy, tajemniczy populistyczny polityk, wiele lat mieszkający poza granicami kraju, Stanisław Tymiński. Ostatecznie głową państwa został Lech Wałęsa. Premier Mazowiecki podał się wkrótce do dymisji i szefostwo rządu objął, pozostający na tej funkcji do końca 1991, lider liberałów (Kongres Liberalno-Demokratyczny KLD) Jan Krzysztof Bielecki.
  • W październiku 1991 r. odbyły się wybory parlamentarne, w pełni demokratyczne, które miały zastąpić dotychczasowy, tzw. kontraktowy Sejm. Do parlamentu weszło 29 ugrupowań (!). Rozmowy poprzedzające powstanie nowego gabinetu trwały 2 miesiące i ostatecznie wyłoniła się koalicja Porozumienia Centrum, KLD, ZChN (Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe), Porozumienia Ludowego, na czele z Janem Olszewskim. Rząd Olszewskiego funkcjonował do czerwca 1992 r., koncentrując się bardziej na kwestiach dekomunizacji czy lustracji, niż na utrzymywaniu wzrostu gospodarczego. Do gwałtownego upadku tego gabinetu przyczyniła się tzw. afera teczkowa, gdy Antoni Maciarewicz, minister spraw wewnętrznych ujawnił na forum Sejmu listę rzekomych współpracowników służb specjalnych PRL bez wcześniejszej weryfikacji i sprawdzenia wiarygodności. Wśród podejrzanych znalazł się i sam prezydent…
    Powstała błyskawicznie koalicja, która obaliła rząd Olszewskiego, motywując ten krok groźbą destabilizacji państwa, co z kolei zwolennicy tego gabinetu widzą do dziś inaczej, upatrując w tym spisek zagrożonych ujawnieniem prawdy polityków.
  • Po krótkim 33-dniowym 1 gabinecie Waldemara Pawlaka, który miał problemy ze sformowaniem rządu, premierem została Hanna Suchocka, przewodnicząc tym samym 7-partyjnej koalicji (UD, ZChN, KLD, Porozumienie Ludowe, 2 partie chadeckie, Partia Przyjaciół Piwa zwana też Polskim Programem Gospodarczym). Mimo wewnętrznych sporów na tle ideowym, które niestety czasami brały górę, za rządów Suchockiej uchwalono tzw. Małą Konstytucję oraz Program Powszechnej Prywatyzacji. Kontynuacja reform napotykała coraz większe problemy i wskutek wniosku o wotum nieufności, złożonego notabene przez „Solidarność”, doszło do upadku rządu.
  • Wrześniowe wybory w 1993 r. wygrały żerujące na niepopularnych reformach gospodarczych PSL i SLD (Sojusz Lewicy Demokratycznej z SDRP na czele). Zwycięzcy stworzyli koalicję, której prezesowali jako premierzy: Waldemar Pawlak, Józef Oleksy i Włodzimierz Cimoszewicz. Koalicjanci wbrew szumnym deklaracjom nie zmienili się o 180o polityki gospodarczej, ale wyraźnie spowolnili tempo reform, głównie prywatyzacji, na którą szczególnie uczulony był PSL (dawny ZSL).
    Gabinet jak i koalicja przetrwały do 1997 r. z jednej strony siłą inercji jak i z racji obaw przed utratą cennych posad i gospodarczych stref wpływów.
  • W 1995 r. uległa zmianie osoba prezydenta. Lech Wałęsa nieznacznie przegrał wybory i nową głową państwa został polityk SLD, Aleksander Kwaśniewski.