• falanga – (1) w starożytnej Grecji określenie taktycznego szyku bojowego ciężkozbrojnej piechoty;
    (2) hiszpańska partia faszystowska powstała w 1933 r. i podczas wojny domowej 1936-38., popierająca Franco;
    (3) w Polsce ONR (Obóz Narodowo-Radykalny). Falanga był ekstremistycznym odłamem endecji powstałym w 1934 (lider – Bolesław Piasecki), funkcjonował głównie w środowiskach młodej inteligencji;
    (4) to też nazwa utopijnej wspólnoty spółdzielczej, w której miało mieszkać i pracować ok. 1600 ludzi w osiedlu (bloku?) zwanym falansterem – był to pomysł Fouriera, jednego z czołowych reprezentantów socjalizmu utopijnego;

  • fanatyzm – nieustępliwa i bezkrytyczna wiara w słuszność idei, religii, sprawy; występuje najczęściej łącznie z nietolerancją wobec innych postaw;

  • faszyzm – ruch polityczny i społeczny, ideologia będące wyrazem reakcji na wyniki I wojny światowej (gorycz porażki, zaprzepaszczonych szans, niepotrzebnych ofiar bądź niewykorzystanego zwycięstwa), jak i załamania dotychczasowego systemu wartości; najwcześniej zrodził się we Włoszech, stąd wziął swoją nazwę (od „ fascio” – związek), liderem tego ruchu w Italii był Benito Mussolini; w Niemczech zwany też nazizmem bądź hitleryzmem od nazwiska lidera; występował też w Hiszpanii, Rumunii, krajach bałtyckich, na Węgrzech i w Portugalii; cechowała go pogarda wobec demokracji, skrajny nacjonalizm, nawet idący w kierunku rasizmu, szczególnie antysemityzmu, demagogiczny program społeczny; po przejęciu władzy faszyści wprowadzili dyktaturę i zasadę wodzostwa wraz z kultem swego przywódcy, terroryzm państwowy (najpotworniejsza postać to III Rzesza) i korporacjonizm zacierający podziały klasowe i stanowe, oparty na idei solidaryzmu społecznego, rozbudowali armię, przystępując najczęściej do ekspansji; przeciwnicy polityczni zostali poddani prześladowaniom bądź fizycznej likwidacji;

  • federacja – państwo o charakterze związkowym, w którym człony składowe: kraje, państwa, prowincje o wysokim stopniu samorządności, przekazują część suwerenności organom wspólnym, czyli federalnym;

  • federalizacja – proces łączenia się w federację, czyli jej współtworzenie; reformy o daleko posuniętej decentralizacji, której efektem staje się duży zakres suwerenności części składowych państwa;

  • federalizm – ustrój państwowy oparty na zasadzie federacji; ideologia i ruch w państwach, najczęściej wielonarodowych, zmierzająca do wprowadzenia ustroju federalnego; też utopijne poglądy sugerujące, iż możliwe jest stworzenie drobnych wspólnot (komun) produkcyjno-konsumpcyjnych.

  •  feminizm – emancypacja (wyzwolenie) i równouprawnienie kobiet; ideologia i ruch społeczny zrodzony na Zachodzie w latach 60., niekiedy przybierał skrajne, bliskie śmieszności formy;

  • feudalizm – z jednej strony system społeczno-prawny oparty na specyficznych więziach między seniorem a wasalem, pierwszy występuje w pozycji zwierzchnika, drugi podległego; z drugiej system społeczno-ekonomiczny charakteryzujący się dwiema formami własności – klasyczną w ręku rzeczywistego posiadacza (feudała), mogącego w pełni dysponować swoją własnością i użytkową, w ręku bezpośredniego producenta chłopa (podobna do dożywotniej dzierżawy);

  • filipiki – sławne, skierowane przeciwko Filipowi II Macedońskiemu mowy wygłaszane przez ateńskiego polityka i mówcę Demostenesa; w ujęciu popularnym – pełne pasji, mowy oskarżycielskie;

  • fiskalizm – polityka ekonomiczna i związana z nią doktryna, zmierzająca do maksymalizacji wpływów z podatków i opłat; nadmierny fiskalizm często prowadził do powstań, rebelii (np. powstanie przeciw Krzyżakom poprzedzające wojnę 13-letniąw 1454 r., bunt kolonistów amerykańskich przeciwko Anglii w 1775 r. itd.);

  • folwark – wielkie gospodarstwo rolne wraz z zabudowaniami; w Polsce przedrozbiorowej, a nawet i potem do czasu reform uwłaszczeniowych podstawowa forma gospodarowania przez szlachtę, oparta na pańszczyźnie chłopów (odrobek – jedna z odmian renty feudalnej); początki folwarku sięgają XV w., szlachta dysponując władzą polityczną miała ułatwione zadanie w forsowaniu folwarku i zwiększaniu chłopskich obciążeń;

  • fronda – powstanie we Francji w latach 1648-53 skierowane przeciwko polityce kardynała Mazariniego (następcy Richelieu) zmierzające do wzmocnienia tronu i budowy absolutyzmu; bunt posiadał arystokratyczny charakter, mimo przejściowego przyłączenia się do niego mieszczaństwa paryskiego; zostało opanowane przez władze;