• gabinet – zwyczajowa, popularna nazwa rządu;

  • gallikanizm – koncepcja religijno-polityczna we Francji zrodzona w XIV w. postulująca niezależność, bądź szeroką autonomię Kościoła francuskiego w stosunku do papiestwa; uprawnienia papieskie w części miały zostać scedowane na rzecz władz państwowych; w okresie absolutyzmu urosła koncepcja gallikanizmu do roli oficjalnej doktryny;

  • gandyzm – doktryna społeczno-polityczna stworzona przez Gandhiego, przywódcę ruchu narodowowyzwoleńczego w Indiach, wyrzekająca się pomocy w walce politycznej, zakładająca oparcie na niewzruszonych zasadach moralnych;

  • gauleiter – hitlerowski namiestnik prowincji, na które podzielono Niemcy po likwidacji landów; nowe jednostki zwano „gau” (okręg), stąd nazwa; również podczas podbojów w okresie II wojny światowej wcielane do III Rzeszy obszary dzielono na „okręgi” i przydzielano im gauleiterów; gauleiter był jednocześnie szefem partii nazistowskiej na swym terenie i faktycznym zwierzchnikiem administracji, gdy naziści przejęli władzę;

  •  gaullizm – myśl polityczna stworzona przez Charlesa de Gaulle’a, wielkiego francuskiego męża stanu i prezydenta w latach 1959-69; opierała się na pragmatyzmie, liberalizmie gospodarczym, konserwatyzmie społecznym i chrześcijańskich inspiracjach; zakładała istnienie silnej władzy wykonawczej z prezydentem na czele;

  • generalne gubernatorstwa – jednostki administracyjno-polityczne utworzone przez Niemców i Austriaków po wycofaniu się Rosjan z Królestwa Polskiego w 1915 r., na opanowanych obszarach; stolicą austriackiego był Lublin, niemieckiego Warszawa;

  • Generalne Gubernatorstwo (GG) – twór administracyjno-polityczny ustanowiony przez niemieckich okupantów 26.10.1939 r. na tych obszarach, które nie zostały bezpośrednio włączone do III Rzeszy (Kieleckie, Krakowskie, Lubelskie, część Łódzkiego i Warszawskiego); stolicą był Kraków, gdzie rezydował Hans Frank – generalny gubernator; po agresji Niemiec na ZSRR poszerzone GG o wschodnią Galicję (1941); upadło w 1945 r. wraz z nadejściem Armii Czerwonej;

  • gentry – średnia szlachta w Anglii w XVII w., obok burżuazji główna siła buntu i rewolucji przeciw Stuartom (1640-1649);

  • geopolityka – koncepcja wyjaśniania zjawisk politycznych czynnikami geograficznymi, zależnością sytuacji danego państwa od jego strategicznego położenia geograficznego;

  • gesta – pochodzące głównie ze średniowiecza źródła historyczne o charakterze biografii osoby uważanej za wybitną; opisanie głównych bohaterów, wielkich czynów (stąd tytuł);

  • germanizacja – świadoma polityka Prus i Niemiec (po zjednoczeniu) na ziemiach polskich w okresie zaborów, zmierzająca do wynarodowienia Polaków; typowe jej przejawy to usuwanie języka polskiego ze szkół, urzędów, obsadzanie stanowisk Niemcami bądź zniemczonymi Polakami, sprowadzenie na ziemie polskie ludności niemieckiej, zwłaszcza urzędników i nauczycieli, przejmowanie majątków ziemskich z rąk polskich, w okresie zaś tzw. Kulturkampfu nawet walka z Kościołem katolickim, w Wielkopolsce etnicznie polskim;

  • geruzja – w starożytnej Sparcie rada starszych składająca się z 28 członków, posiadająca faktyczną władzę;

  • gestapo – hitlerowska tajna policja w III Rzeszy (Geheime Staatspolizei); zawiązana po przejęciu władzy najpierw w Prusach, potem innych krajach niemieckich; podczas wojny rozszerzyła swoją działalność na terytoria okupowane; szefami byli: Hermann Göring i Heinrich Himmler;

  • getto – najczęściej rozumie się pod tym pojęciem części miast zamieszkałe przez określoną mniejszość religijną lub narodową; potocznie nazwa żydowskich dzielnic, a w okresie wojny wydzielone przez okupanta hitlerowskiego specjalne dzielnice, których opuszczanie było karane śmiercią; zamieszkujących tam Żydów likwidowano bądź przewożono do obozów koncentracyjnych w celu zagłady; pojęcia używa się też na określenie zamykających się w swoim obrębie grupach społecznych bądź narodowościowych, mających znikomy kontakt ze światem zewnętrznym;

  • gibelinowie i gwelfowie – w średniowiecznych Włoszech (między XII a XV w.) wrogie sobie obozy polityczne; procesarscy gibelinowie (od rodziny Ghibellinich) wspierający niemieckich władców (głównie Hohenstaufów) i propapiescy welfowie (od rodu książęcego Welfów rywalizujących ze Staufami); po wygaśnięciu dynastii Staufów (Hohenstaufów), gibelinowie opowiadali się za dalszą niemiecką obecnością we Włoszech;

  • giełda – swoista forma organizacji wolnego rynku; to miejsce gdzie odbywają się spotkania kupujących i sprzedających w celu zawierania transakcji towarami bądź papierami wartościowymi; ze względu na przedmiot zawieranych transakcji dzielą się na towarowe i pieniężne (papierów wartościowych); pierwsze powstały w XVI w. (1531 Antwerpia);

  • gildia – w Europie średniowiecznej stowarzyszenia zawodowe, religijne, obronne, towarzyskie; gildie kupieckie, które dodatkowo dbały o interesy gospodarcze członków, z czasem stały się zarodkiem związków miast tzw. hanzami;

  •  gilotyna – urządzenie techniczne uprawniające egzekucje, skonstruowane podczas francuskiej rewolucji (poruszane mechanizmem ostrze); nazwa od pomysłodawcy J. Guillotina;

  • gliwicka prowokacja – upozorowana przez hitlerowców napaść rzekomych polskich dywersantów na niemiecką radiostację w Gliwicach w dniu 31.08. 1939 r.; posłużyła dzień później za pretekst do agresji III Rzeszy na Polskę;

  • głasnost – „jawność”, jedno z symbolicznych haseł zainicjowanej przez Gorbaczowa, „pierestrojki” (przebudowy), przeprowadzonej w latach 1985-91, czyli procesu reform politycznych i społecznych w ZSRR; miała oznaczać jawność życia politycznego i ograniczenie cenzury;

  • godło szlacheckie – znak herbowy szlachty (rycerstwa), stanowiący dowód przynależności do tego stanu;

  • gołota – najbiedniejsza cześć szlachty (stąd potoczna nazwa), będąca najczęściej łatwym obiektem manipulacji ze strony magnatów, którzy z łatwością mogli ją kupić;

  • gród – w najdawniejszych czasach osada o charakterze obronnym, z czasem ośrodek administracyjno-polityczny w państwach wczesnośredniowiecznych, m.in. w Polsce stały się zalążkami miast;

  •  grudzień 1970 – patrz przesilenie grudniowe;

  • gubernator – w wielu państwach tytuł wyższych urzędników państwowych; w Rosji carskiej stojących na czele guberni (okręgów administracyjnych); w USA na czele administracji stanowej; w Polsce w okresie zaborów nosili ten tytuł urzędnicy rosyjscy w Królestwie Polskim po 1837 r. i w austriackiej Galicji (1772-1849);

  • guerilla – pochodzące z j. hiszpańskiego pojęcie określające wojnę ludową o charakterze powszechnym;
    ;
Heinrich Himmler