• ideologia – system idei, przekonań odwołujących się do określonego systemu wartości, który wpływa na życie polityczne, posiada sympatyków skupionych wokół osób, partii czy ruchów społeczno-politycznych;

  • idy marcowe – w starożytnym Rzymie najczęściej 13. lub 15. dzień miesiąca w obowiązującym tam kalendarzu; w idy marcowe (15.03.44 r. p.n.e.) zamordowano Cezara; termin ten wszedł tym samym do legendy; Cezar został zasztyletowany na posiedzeniu senatu, na które został zaproszony;

  • immunitet – nietykalność osobista bądź majątkowa zapewniona przez św. przywilej; oznaczała, iż podczas pełnienia swego urzędu funkcjonariusz nie mógł odpowiadać przed jakimkolwiek sądem; po raz pierwszy w starożytnym Rzymie przysługiwał on trybunowi ludowemu; w epoce feudalnej oznaczał zwolnienie ze świadczeń pieniężnych (podatkowych) na rzecz władcy jak również prawo sądzenia poddanych przez instytucję bądź osobę, która immunitet tego rodzaju otrzymałaby; dzisiaj kojarzy się zprzywilejami parlamentarzystów;

  • impas – sytuacja, w której nie rysuje się jednoznaczne rozstrzygnięcie, swoisty polityczny „remis” – pat, sytuacja równo–wagi między rywalami toczącymi spór;

  • imperator – dosłownie w starożytnym Rzymie oznaczała urzędnika bądź dowódcę wojskowego rozporządzającego sporym zakresem władzy; wywodziło się to pojęcie od „imperii” – władzy; z czasem przylgnęła do cesarzy, jednocześnie zwierzchników sił zbrojnych, zwyczajowo odbywających tzw. „tryumf’ (uroczysty wjazd do Rzymu) po zwycięskich kampaniach; potem określenie przylgnęło do dynamicznych władców-cesarzy;

  • imperializm – polityka zmierzająca do rozszerzania wpływów politycznych i gospodarczych, nawet kulturalnych własnego państwa mającego mocarstwowe ambicje; czasem określa się tak okres historyczny na przełomie XIX i XX w., który według marksistów stanowił najwyższe stadium rozwoju kapitalizmu;

  • imperium – z jednej strony władza ustawodawcza komuś przyznana, z drugiej wielkie mocarstwo dominujące w danym regionie świata;

  • indeks ksiąg zakazanych – w okresie kontrreformacji spis ksiąg uznanych przez Kościół katolicki za niewłaściwe, niezgodne z doktryną religijną, heretyckie i szkodliwe; stopniowo się rozrastał, po raz pierwszy opublikowany w 1557, zniesiony w 1966 r.;

  • indemnizacja – odszkodowanie płacone ziemianom przez chłopów bądź skarb państwa w związku z reformami uwłaszczeniowymi;

  • indygenat – nadanie szlachectwa polskiego cudzoziemskiemu szlachcicowi;

  • infamia – kara pozbawienia czci i ochrony prawnej za poważne przewinienia, po której następowała na ogół ucieczka z kraju;

  • infant (infantka) – określenie następcy lub następczyni tronu; termin pochodzi z j. hiszpańskiego;

  • inflacja – spadek wartości pieniądza i wzrost cen w związku z tym zjawiskiem;

  • Inflanty – historyczna nazwa krainy obejmującej obecną Łotwę i Estonię, zamieszkiwaną we wczesnym średniowieczu przez ludy bałtyckie; w 1202 r. na ziemiach tym plemionom wydartych powstało państwo zakonne – Kawalerów Mieczowych, rekrutujących się głownie z Niemców, upadło w latach 60. XVI w.; ostatni mistrz Gotthard Kettler złożył hołd Polsce i Litwie (1561), czego nie chciały uznać Rosja, Szwecja, Dania, opór trwał do 1570 r. (pokój szczeciński); strony zatrzymywały swoje zdobycze; Rosja usiłowała odebrać Polsce przysługującą jej cześć Inflant (największą), ale Stefan Batory w latach 1579-82 odzyskał polskie Inflanty i Rosja przegrała tą partię; Polska traci Inflanty po porażkach ze Szwecją w 1622 r. (rozejm w Mitawie);

  • inkorporacja – włączenie w obręb państwa nowych obszarów jako jego części składowych; w dawnej Polsce np. i. Rusi Halickiej (1434), Mazowsza (1529);

  • inkwizycja – instytucja w Kościele katolickim stojąca na straży religijnej prawowierności (ortodoksji), zwalczająca różne herezje i heretyków, a nawet podejrzanych o sympatię wobec odstępców; zdarzało się, że interesowała się nawet wątpiącymi jak np. Galileuszem; utworzona w XII w, uległa dogłębnej reformie w 1542 r., gdy rozszerzono jej kompetencje (mogła sądzić też świeckich); zlikwidowana ostatecznie w 1859 r. przez Piusa IX;

  • instygator – w przedrozbiorowym prawodawstwie odpowiednik prokuratora; instygatora koronnego mianował król; i. ziemskich wybierały sejmiki;

  • innowiercy – w dawnej przedrozbiorowej Polsce tak nazywano wyznawców religii innych niż rzymskokatolicka; określenie dotyczyło innych wyznań chrześcijańskich;

  • instancja – kolejne stopnie w systemie organów sądowych, administracyjnych; w Polsce została przyjęta zasada dwóch instancji w sądownictwie i administracji; 

  • insurekcja – określenie powstania zbrojnego; w dziejach Polski przyjęło się tak nazywać powstanie kościuszkowskie w 1794 r.;

  • insygnia władzy – oznaki władzy, godności, stanu, urzędu; np. integracja – działania na rzecz zespolenia wysiłków i połączenia się w sposób mniej lub bardziej sformalizowany; może mieć charakter gospodarczy, polityczny, społeczny; najczęściej rozumie się pod tym pojęciem działania państw lub całych ich grup na forum międzynarodowym w celu stworzenia wspólnych instytucji bądź uzyskania korzyści z rezygnacji ze współzawodnictwa i ostrej konkurencji;

    • królewskie: korona, złote jabłko, berło (w Polsce dodatkowym elementem insygniów był miecz koronacyjny tzw. „Szczerbiec”),
    • papieskie; potrójna korona (tiara), paliusz;
    • biskupie: mitra, infuła – specyficzne nakrycie głowy, pastorał – krzyż na lasce; 

  • interdykt – w starożytnym Rzymie oznaczał nakaz lub rozkaz wydany przez urzędnika, głównie pretora; w Kościele katolickim rodzaj kary o charakterze personalnym bądź lokalnym, która sprowadzała się do zakazu sprawowania kultu na danym obszarze lub wykluczała osobę lub grupę z uczestnictwa w życiu religijnym wspólnoty; zdarzały się nakładane na całe kraje np. Anglię w 1202 r. lub Polskę w 1455 (za poparcie buntu poddanych Zakonu Krzyżackiego);

  • internacjonalizm – ideologia, a zarazem postawa społeczno-polityczna, która zmierza do rozszerzenia współpracy, przyjaźni i braterstwa między narodami i państwami; oficjalna doktryna marksistów („i. proletariacki”), choć faktycznie od czasów Stalina marksiści dryfowali w stronę nacjonalizmu;

  • interrex – dosłownie „międzykról”, w Polsce przedrozbiorowej, w okresie bezkrólewia (po wygaśnięciu Jagiellonów), najwyższy tymczasowy urzędnik państwowy zastępujący monarchę do momentu jego wyboru podczas wolnej elekcji, zwyczajowo zostawali interrexami prymasi Polski, czyli zwierzchnicy Kościoła rzymsko-katolickiego (od 1572 r.);

  • interwencja – mieszanie się jednego państwa w sprawy wewnętrzne drugiego; może posiadać zarówno polityczny, jak i militarno–zbrojny (bezpośredni) charakter; wyróżnia się też dyplomatyczną, ekonomiczną, pośrednią (nękanie drugiego państwa aktami dywersji);

  • inwazja – agresja jednego państwa na drugie, napad zbrojny bądź szeroko zakrojona operacja ofensywna (np. lądowanie aliantów zachodnich w Normandii w 1944);

  • inwestytura – termin pochodzący ze średniowiecza związany z feudalizmem, oznaczał ceremonię przekazania lenna (ziemi, urzędu np. biskupiego) przez seniora wasalowi; senior przekazywał wówczas wasalowi przedmiot symbolizujący lenno, np. chorągiew, pastorał, włócznię;

  • IRA (Irlandzka Armia Republikańska) – organizacja wojskowa założona w 1919 r przez M. Collinsa jako bojówka partii niepodległościowej Sinn Féin („Sami sobie”), walcząca o niepodległość Irlandii i wyzwolenie spod jarzma brytyjskiego (1919-21); odłam IRA nie uznał traktatu z grudnia 1921 nadającego Irlandii status dominium, oddzielając od zalążków państwa 6 północnych hrabstw; wojna domowa 1922-23; w 1938 r. delegalizacja IRA w wolnej Irlandii ; swoją działalność przeniosła w latach 40. do Ulsteru (Północnej Irlandii) rządzonego przez Anglików; uaktywniła się w 1969 r., nastąpił wtedy rozłam na IRA Oficjalną, oraz IRA Tymczasową prowadzącą kampanię terroru;

  • irenizm – stanowisko w teologii chrześcijańskiej zakładające kompromis z innymi grupami wyznaniowymi poprzez następstwa doktrynalne;

  • irredenta – termin wywodzący się z XIX-wiecznej Italii; ruch zmierzający do opanowania, zjednoczenia w jednym państwie wszystkich ziem zamieszkałych przez Włochów; główne ostrze kierował przeciw Austrii, także Francji i Anglii (sprawy Nicei, Sabaudii i Malty); utożsamiany z ruchami odśrodkowymi w poszczególnych państwach;

  • islam – monoteistyczna religia muzułmanów (mahometan), której podstawowe prawdy wiary zawarte są w „Koranie”, świętej księdze, która miała zostać objawiona Mahometowi przez Allaha za pośrednictwem anioła Gabriela; tak też arabski stał się językiem islamu; Bóg przesyłał ludziom objawienia przez proroków od Abrahama, Jezusa po Mahometa, ostatniego z nich; muzułmanin – wyznawca islamu poddaje się bezgranicznie woli Boga; główne odłamy islamu to sunnici (większość muzułmanów) i szyici (głownie Iran, Irak, Liban);

  • Izba Gmin & Izba Lordów – dwie izby w brytyjskim parlamencie, pierwsza zwana popularnie niższą, choć obecnie posiada kompetencje większe od drugiej zwanej wyższą; powstały w 1264 r. jako przedstawicielstwo stanowe ograniczające samowolę monarchy;