• laicyzacja – proces zeświecczenia życia społecznego, kulturalnego, politycznego, czyli różnych sfer życia publicznego, wyzwolenia go spod wpływu religii i organizacji kościelnych;

  • Landtag – zgromadzenia stanowe w poszczególnych krajach niemieckich od XIII w. (w Meklemburgii utrzymało się aż do XX w.), a później dwuizbowe sejmy krajowe zlikwidowane w 1934 r.; obecnie parlamenty związkowe w Niemczech i Austrii;

  • lauda – nazwa uchwał ziemskich sejmików;

  • legat – w starożytnym Rzymie poseł do obcego państwa (nietykalny); (3) w okresie cesarstwa pomocnik prokonsula lub namiestnik prowincji.;

  • legat papieski – pełnomocny przedstawiciel papieża (Stolicy Apostolskiej) wysłany do danego kraju w celu załatwienia konkretnej sprawy; stali przedstawiciele od czasu soboru trydenckiego noszą tytuł nuncjusza;

  • legion i legiony – (1) w starożytnym Rzymie samodzielny związek taktyczny, jego liczba ewoluowała od 4500 do 6000 żołnierzy (po reformach Mariusza), głównie pieszych, znakiem legionu był srebrny orzeł na drzewcu z numerem jednostki;
    (2) w historii Polski ochotnicze oddziały wojska walczące w określonej, uznanej za słuszną sprawę, sławę zdobyły:
    • legiony polskie we Włoszech utworzone przez gen. Henryka Dąbrowskiego w 1797 r. walczące u boku Francji do 1802 r. (potem większość legionistów wypływa do San Domingo);
    • legion Mickiewicza, ochotnicza formacja powołana przez wielkiego poetę w 1848 r. w Rzymie (ok. 500 ludzi); brała udział w walkach z Austriakami o zjednoczenie Włoch (1848-49);
    • legion polski na Węgrzech w latach 1848-49 pod wodza gen. Józefa Wysockiego;
    • legiony polskie walczące u boku Austro-Węgier przeciwko Rosji, sformowane z inicjatywy Józefa Piłsudskiego (dowódcami byli: sam Piłsudski, Haller, Szeptycki) w okresie I wojny światowej;
    • legion bajoński (bajończycy), pierwszy oddział polski walczący na froncie zachodnim (siła kompanii) w latach 1914-15
    • legion puławski, oddział walczący na froncie wschodnim w roku 1914, powołany przez endecję (u boku Rosji);

  • legitymizm – koncepcja i doktryna polityczna zakładająca historyczne prawa dynastii i panujących do sprawowania władzy, oficjalnie sformułowana w 1814 r. przez Talleyranda podczas obrad Kongresu Wiedeńskiego, stanowiąca jeden z dogmatów tego ciała i konferencji pokojowej; kłóci się z teorią suwerennych praw ludu;
    • legitymistami nazywano we Francji zwolenników usuniętych w 1830 r. Burbonów, a w Hiszpanii don Carlosa (1833);
    • legitymizacja władzy to wywodzenie praw do rządzenia przez daną ekipę rządzącą lub grupy aspirujące do władzy; to coś w rodzaju upoważnienia, może mieć charakter: historyczny, charyzmatyczny, prawny (legistyczny), ideologiczny.

  • Lend Lease Act – ustawa o pożyczkach i dzierżawie uchwalona przez Kongres USA na początku 1941 r., dająca prezydentowi prawo sprzedaży, pożyczki, wynajmu artykułów niezbędnych do prowadzenia wojny krajom, mającym istotne znaczenie dla obronności Stanów Zjednoczonych; do końca wojny objęto ustawą 51 państw, m.in. Polskę;

  • lenno – (łac. feudum) – ziemia lub funkcja nadawana przez seniora w feudalizmie wasalowi; senior mógł posiadać dużą liczbę wasali (szczególnie w wypadku monarchów), zobowiązanych do pomocy wojskowej i rady; nadanie lenna następowało po złożeniu hołdu i akcie inwestytury;

  • leseferyzm – koncepcja i hasła pełnej wolności gospodarczej (od franc. określenia „laisser faire” – pozwólcie działać, nie sprzeciwiać się); leseferyzm stanowił istotny postulat ideologów liberalizmu gospodarczego (Smitha, Ricardo, Malthusa);

  • lewica – pojęcie zrodzone we Francji w okresie rewolucji burżuazyjnej używane w odniesieniu do zwolenników radykalizmu społecznego; obecnie określa się w ten sposób zwolenników państwowej kontroli gospodarki i rynku wewnętrznego, rozbudowy sektora publicznego, redystrybucji dochodu narodowego (wtórnego podziału) w celu wyrównania dochodów obywatelskich, zwiększania pomocy socjalnej, wydatków na sferę budżetową (oświatę i służbę zdrowia kontrolowane przez państwo, w mniejszym stopniu urzędy i służby siłowe), protekcjonizmu gospodarczego, politycznej roli związków zawodowych, oddzielenia Kościoła od państwa i laicyzacji życia społecznego;

  • liberalizm – ideologia, koncepcja teoretyczna, postawa światopoglądowa oparta na indywidualistycznej koncepcji człowieka i społeczeństwa, cechująca się tolerancyjną postawą wobec innych, otwartością na inne poglądy, odrzucająca dogmatyzm i autorytaryzm, przymus polityczny; zakłada nieskrępowany rozwój jednostki, której nie może ograniczać presja zbiorowości, wolność polityczną i gospodarczą; w XIX w. przeciwstawiał się absolutyzmowi; wyróżnia się liberalizm gospodarczy (twórcą był A. Smith, D. Ricardo, T. Mathus) i polityczny (B. Constant, J.S. Mill, W. Whitman, F.R. Chateaubriand i inni);
    również kierunek myśli politycznej i gospodarczej pojawiający się w programach i praktycznej działalności polityków czy partii prawicowych typu liberalno-konserwatywnego (np. M. Thatcher w Anglii, R. Reagan w USA);

  • liberum veto – prawo zrywania sejmów przez jednostkę w Polsce między 1652 a 1791 (od łac. „wolne nie pozwalam”); dla szlachty było uważane za „źrenicę wolności”; sama zasada była wyrazem patologii ustroju politycznego w Polsce nazywanego „demokracją szlachecką”; w XVIII w. doprowadziła do paraliżu państwa; zniesiona przez Konstytucję 3 Maja (po raz pierwszy zastosował ją poseł Władysław Siciński w 1652);

  • Liga Narodów – międzynarodowa organizacja utworzona w 1919 r. w Paryżu na konferencji pokojowej po zakończeniu I wojny światowej z inicjatywy prezydenta USA, W. Wilsona; praktycznie działała do grudnia 1939 r.; formalnie rozwiązana w kwietniu 1946; siedzibą była Genewa; stawiała sobie za cel rozwiązanie zaistniałych konfliktów drogą pokojową i zapobieżenie wybuchowi nowej wojny; liczba członków zwiększała się od 32 do 55 państw (1937 r.); nie wstąpiły do niej wskutek oporu Kongresu, Stany Zjednoczone; Niemcy wystąpiły w 1933 r. (należały od 1926), a ZSRR należał w latach 1934-39; statut stanowił tzw. pakt Ligi; organami o nieokreślonych kompetencjach były: Zgromadzenie, Rada, Sekretariat;

    inne ligi znane w historii:

    • Liga Augsburska – założona w 1686 r. przez Bawarię, Holandię i kilka państw niemieckich w celu obrony przed ekspansją Ludwika XIV (wojna 1688-97);
    • Liga Lombardzka – założona w 1167 przez miasta północnowłoskie w celu powstrzymania ekspansji cesarza Fryderyka I Barbarossy;
    • Święta Liga – powołana przez papieża Juliusza II przeciwko ekspansji Francji w Italii w 1511 r.;
      potem przez Piusa V przeciwko Turcji w 1517 (Hiszpania, kawalerowie maltańscy, państwa włoskie);
      najbardziej znana przez Innocentego XI również przeciwko Turcji w 1684 po zwycięstwie wiedeńskim (Polska, Austria – cesarstwo, Wenecja, Państwo Kościelne, potem Rosja);
      nazwano też tak organizację katolików we Francji zwalczającą kalwinizm pod kierownictwem H. Gwizjusza (założona w 1576).

  • list żelazny (glejt) – dokument zapewniający posiadaczowi nietykalność i pełną swobodę poruszania się bez obaw o utratę życia i wolności; wydawany przez organy władzy: dawniej monarchę, dzisiaj ministra sprawiedliwości; adresatami były osoby przebywające za granicą; głośny był przypadek wydania listu żelaznego (glejtu) Janowi Husowi przez Zygmunta Luksemburczyka, aby ten stawił się na sobór w Konstancji; tam został jednak uwięziony, skazany z woli papiestwa i spalony na stosie w 1415 r.

  • lobby – grupa nacisku o charakterze politycznym lub gospodarczym chroniąca bądź forsująca własny interes, raczej zaliczana do nieformalnych, choć zdarzają się też wśród nich rzeczywiste, formalne instytucje;

  • lokaut – oręż i taktyka pracodawców wobec robotników w sytuacji konfliktu; polega na zamknięciu przedsiębiorstwa i zwolnieniu całości załogi, aby po czasie otworzyć zakład i przyjmować pracowników na gorszych warunkach, po wyeliminowaniu liderów akcji protestacyjnej (np. związkowców); stosowano go częstokroć w Rosji podczas rewolucji 1905-7 oraz w okresie wielkiego kryzysu 1929-33;

  • lollardowie – grupa religijna złożona głównie z chłopów w Anglii średniowiecznej, głosząca równość społeczną, likwidację pańszczyzny (zamiana na czynsz) i odebranie dóbr Kościołowi; stanowili istotny składnik powstania chłopskiego Wata Tylera (1381); liderem sekty był J. Ball;

  • luddyzm – od marszałka J. Ludda; ruch robotników i drobnych chałupników w Anglii na początku XIX w., luddyści zło i przyczyny swych nieszczęść upatrywali w mechanizacji (m.in. rosnącego bezrobocia, niskich płac), protestowali niszcząc maszyny; luddyści zostali brutalnie spacyfikowani;

  • lustracja – koncepcja polityczna głosząca potrzebę sprawdzenia dotychczasowej działalności osób ubiegających się o ważne funkcje państwowe (publiczne) w celu wyeliminowania tych, którzy splamili się współpracą z tajną policją; hasło to pojawiło się w krajach byłego bloku radzieckiego, na szeroką skalę zastosowana w Niemczech Wschodnich (b. NRD) pod nadzorem specjalnej komisji pastora J. Gaucka; częściowo zrealizowana w Czechach; w Polsce jest postulatem środowisk prawicowych;

  • luteranizm – tzw. wyznanie ewangelicko-augsburskie, zapoczątkowane wystąpieniem Marcina Lutra w 1517 r., uformowane ostatecznie w latach 20. i 30. XVI w. w Niemczech; za źródło wiary uznawało tylko „Biblię”, odrzucając inne teksty i kult świętych oraz większość sakramentów (poza chrztem i komunią); do zbawienia miała wystarczać sama wiara.