• obediencja – bezwzględne posłuszeństwo przełożonym; w Kościele katolickim obowiązkowa przysięga składana podczas święceń np. duchowni biskupom, ci zaś papieżowi:

  • obstrukcja – celowe opóźnianie, hamowanie przebiegu danej sprawy, np. w parlamencie swoista metoda uprawiania polityki (walki politycznej) np. długie przemówienia, zmiana tematu obrad, nieobecność w celu niedopuszczenia do quorum;

  • obszarnicy – określenie posiadaczy wielkiej własności ziemskiej, które w epoce kapitalizmu wyparło pojęcie ziemiaństwa; obszarnik mógł, ale też nie musiał wywodzić się ze środowisk szlacheckich, dla komunistów termin miał znaczenie pejoratywne i oznaczał „wiejskiego kapitalistę”, obok „kułaka” (większego gospodarza, bogatszego chłopa) „wroga” ludu;

  • obywatelstwo – przynależność państwowa danej osoby, która łączy się z posiadaniem praw i obowiązków wobec konkretnego kraju; nabywa się je przez urodzenie, nadanie czy uznanie (wg polskiego prawa);

  • ochlokracja – popularne określenie rządów tłumu, motłochu, ulicy, ulegających demagogicznym podszeptom i hasłom;

  • ochrana – tajna policja polityczna w carskiej Rosji; funkcjonowała w latach 1885-1917;

  • odpust – pojęcie związane z doktryną Kościoła katolickiego, oznaczające odstąpienie od wykonania kary za popełnione grzechy wyjawione na spowiedzi, w ramach pokuty można zmówić w intencji osoby czy instytucji Kościoła modlitwę, a w burzliwej przeszłości można było ofiarować datek pieniężny; w późnym średniowieczu istniał nawet swoisty handel odpustami, ich nadużywanie stało się pretekstem do wystąpienia Lutra w 1517 r.;

  • odsiecz wiedeńska
    • w 1619 r. podczas wojny 30-letniej, siedmiogrodzki książę Gabor Bethelen (protestant) wsparł swoich czeskich współwyznawców atakując Habsburgów, oblegał m.in. Wiedeń, do odwrotu zmusił go atak tzw. „lisowczyków”, czyli najemników polskich pod wodzą Aleksandra Lisowskiego; rok później ta niefortunna interwencja polska w wojnie 30-letniej spowodowała najazd turecki na Rzeczpospolitą, zwłaszcza że Siedmiogród pozostał tureckim lennem;
    • 2) pomoc udzielona Austrii w 1683 r.w wyniku oblężenia Wiednia przez Turków, przez Jana III Sobieskiego, na mocy sojuszu; wojska polskie przybyłe z odsieczą wzięły udział w walkach koalicji chrześcijańskiej z muzułmańską Turcją; Jan III był wtedy dowódcą sił koalicyjnych; znaczące bitwy to rozgromienie Turków pod Wiedniem (12.09.1683) i Parkanami (6.10.1683).;

  • ofiara dziesiątego grosza – podatek uchwalony w 1789 r. przez Sejm Czteroletni na wojsko, w dobrach szlacheckich wynosił 10% dochodów, a duchownych 20% – płatnicy sami określali swoje dochody, (dlatego nie przynosił oczekiwanych efektów); w okresie zaborów podwyższony i konsekwentnie ściągany (od 24 do 50%!);

  • oflag – nazwa niemieckiego obozu jenieckiego dla oficerów;

  • OJA – Organizacja Jedności Afrykańskiej, założona w 1963 r. w Adis Abebie (siedziba instytucji); zrzesza wszystkie niepodległe państwa afrykańskie, najpóźniej wstąpiła RPA (w 1994 r.); stawiała sobie za cel walkę z kolonializmem i rasizmem; obecnie przeżywa pewien kryzys;

  • Ojcowie Kościoła – starożytni, rzadziej wczesnośredniowieczni pisarze – teologowie chrześcijańscy, których pisma uznane zostały za prawowierne (zgodne z nauką Kościoła), a ich żywot za przykład świętości; określenie nadawane przez gminy chrześcijańskie biskupom, bądź innym duchownym o dużym autorytecie; prace teologiczne Ojców Kościoła uznane zostały za istotne źródło teologii i tradycji chrześcijańskiej; w okresie reformacji ich nauki zostały odrzucone przez reformatorów; niektórzy z Ojców Kościoła: Klemens Aleksandryjski, Orygenes, Grzegorz Cudotwórca, Bazyli Wielki, Grzegorz z Najzanu, Grzegorz z Nyssy, Tertulian, Benedykt, Izydor z Sewilli i inni;

  • ojczyzna – emocjonalne pojmowanie własnego państwa, utożsamiane z całym historycznym bagażem doświadczeń i tradycji, pojęcie często używane i nadużywane w politycznych polemikach;

  • „Okrągły Stół” – określenie paktu politycznego – kompromisu zawartego przez przedstawicieli władzy komunistycznej z liderami opozycji skupionej wokół, jeszcze wówczas nielegalnej, „Solidarności” w Polsce między 6.02 a 5.04.1989 r.; właściwe rozmowy i negocjacje zostały poprzedzone spotkaniem przedstawicieli dwóch stron w Magdalence; obrady toczyły się w kilku zespołach bądź w Urzędzie Rady Ministrów, bądź w Magdalence; skutki obrad „O.S.” to: zgoda komunistów na relegalizację „Solidarności” i podjęcie decyzji o przeprowadzeniu częściowo wolnych wyborów oraz zmian w organizacji aparatu państwowego (powołano Senat i urząd prezydenta); wybory do Senatu miały mieć charakter całkowicie wolny (100%), a do Sejmu częściowo, tzn. dla koalicji rządzącej zagwarantowano 65% miejsc, a 35% miejsc dla opozycji; wybory odbyły się 4.06.1989 r. i ukazały całkowitą klęskę PZPR i jej sojuszników, stały się początkiem końca komunizmu w Polsce; w pierwszej turze „Solidarność” zdobyła niemal wszystko co mogła uzyskać, kandydaci obozu rządzącego ledwo przeszli w drugiej (tylko 25% wyborców udało się wówczas do urn); okrągły stół stanowił ważny etap w ewolucyjnym przekazaniu władzy i przemianach ustrojowo-politycznych w Polsce;

  • oligarchia – forma rządów, gdzie władzę posiada niewielka uprzywilejowana grupa, wyodrębniona na podstawie pozycji ekonomicznej czy miejsca w hierarchii społecznej; występował już w starożytności (np. długi czas republika ateńska, republika rzymska) czy też w czasach nowożytnych, np. w Polsce demokracja szlachecka przerodziła się w oligarchię magnacką;

  • opole – średniowieczna organizacja terytorialna występująca u Słowian zachodnich; obszar użytkowany przez wolnych osadników, w XII i XIII w. jednostka organizacyjna obejmująca kilkanaście osad; w XIV w. o. stopniowo zanika.

  • oportunizm – postawa społeczna i psychologiczna polegająca na przystosowaniu się do okoliczności, kierowanie się tymi racjami, które w danym momencie są najkorzystniejsze; rezygnuje się wówczas z ogólnych zasad moralnych; marksiści nazywali też tak reformistów w ruchu robotniczym, którzy odrzucali pewne dogmaty marksowskie (np. rewolucję), uważając, że nawet w kapitalizmie możliwa jest poprawa losu robotników;

  • opozycja – ugrupowanie polityczne (partia, ruch społeczno-polityczny, koalicja partii) przeciwstawiające się rządzącej partii; to także osoby i grupy posiadające odmienne poglądy na politykę niż rządzący; opozycja parlamentarna – ma własną, mniejszościową w danym momencie reprezentację; pozaparlamentarna z kolei tej reprezentacji nie ma, jest to wina jej (słabość czy nieumiejętność zjednoczenia wysiłków), bądź systemu wyborczego czy politycznego (dyktatura); mówi się też o opozycji systemowej – która podważa ramy prawno-ustrojowe danej rzeczywistości politycznej; opozycja w PRL posiadała zarówno charakter pozaparlamentarny, jak i systemowy; tylko w początkowym okresie (1945-47) miała jawny, legalny charakter, potem zwalczana brutalnie przez ówczesne rządy; od lat 70. – system łagodniał i pojawiają się inne ugrupowania opozycyjne — („KOR”, KPN, ROPCiO itd.), w 1980 r. dołącza „Solidarność” (zdelegalizowana w 1981 r.); od końca 1988 r. władze ponownie podjęły dialog z opozycją, co doprowadziło do obrad „Okrągłego Stołu” i pokojowego przekazania władzy opozycji w 1989 r.:

  • ordalia – tzw. sądy boże czyli sposoby oczyszczenia się od winy i oskarżeń poprzez różnorakie naturalne próby: wodny (zimnej i gorącej), żelaza czy pojedynek sądowy; w pierwszych przypadkach należało dotknąć gorącej wody i rozpalonego żelaza bądź zanurzać się w wodzie i nie ponieść przy tym znaczącego uszczerbku na zdrowiu;

  • ordynacja – 1) ordynacja wyborcza – ustawa regulująca całokształt procesów wyborczych, np. metod i sposobów zgłaszania kandydatów, uprawnień samych wyborców (bierne, czynne prawo wyborcze), opierająca się na konstytucji;
    2) ordynacje rodowe (szlacheckie) – majątki ziemskie, które na mocy specjalnych aktów prawnych założyciela ordynacji były niepodzielne i niezbywalne (nie do sprzedaży), dziedziczyli je najstarsi potomkowie (głównie w linii męskiej) lub określonej linii – gałęzi rodu; w Polsce np. o. Zamoyskich (1589), Radziwiłłów (ołycka, nieświecka) z 1586 (najstarsza), Czartoryskich (głuchowska) z 1893 r. i inne;

  • OMTUR, czyli Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego – socjalistyczna organizacja młodzieży, bliska ideowo i politycznie PPS w 1926 r., była organizatorem życia kulturalnego, sportowego, przeciwstawiała się antysemityzmowi i klerykalizmowi; w 1948 r. wcielona administracyjnie do komunistycznego ZMP (Związku Młodzieży Polskiej);

  • OPA – Organizacja Państw Amerykańskich – organizacja o charakterze regionalnym (jak OJA), powstała w 1910 r. z inicjatywy USA, przekształcona w 1948 r.; główne cele to pomoc gospodarcza i obrona integralności terytorialnej członków;

  • OPEC – Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową (Organization of the Petroleum Exporting Countries) – organizacja utworzona w 1960 r. w Bagdadzie zrzeszająca większość państw eksportujących ropę, głównym zadaniem było ustalanie poziomu wydobycia w celu utrzymania wygodnych dla członków cen; apogeum działalności to lata 70. (kryzys paliwowy);

  • Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) – międzynarodowa organizacja utworzona na założycielskiej konferencji w San Francisco 25.04.1945 r., funkcjonująca praktycznie od 24.10.1945 r., siedzibą jest Nowy Jork; stawia sobie za cel utrzymanie światowego pokoju, bezpieczeństwa i współpracy, rozwiązywanie zaistniałych konfliktów drogą pokojową do jej organów należą:
    • Zgromadzenie Ogólne,
    • Rada Bezpieczeństwa (5 członków stałych z prawem veta: USA, Francja, W. Brytania, Rosja [d. ZSRR], Chiny, i 10 niestałych o 2–letniej kadencji),
    • Rada Społeczno-Gospodarcza,
    • Rada Powiernicza,
    • Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (z siedzibą w Hadze),
    • Sekretariat z Sekretarzem Generalnym na czele,

najistotniejszym organem jest Rada Bezpieczeństwa, która może podejmować decyzje o wysłaniu wojsk ONZ z misją pojednawczą (wojna w Zatoce Perskiej 1991 r., gdy nałożono sankcje na Irak i zmuszono go do opuszczenia Kuwejtu);

  • Organizacja Strefy Azji i Pacyfiku – zwana też forum współpracy gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC), powołana w 1993 r.; założeniem jest liberalizacja handlu i stworzenie ponadregionalnej strefy wolnego handlu i inwestycji; skupia na razie 18 członków (USA, Kanada, dalekowschodnie gospodarcze tygrysy z Japonią na czele, Australia, Nowa Zelandia, Chiny, Indonezja, Filipiny, Malezja, Tajlandia oraz inne); – brak w niej Rosji (stan z 1997 r);

  • Organizacja Wyzwolenia Palestyny – organizacja polityczna i narodowowyzwoleńcza, uważająca się za reprezentanta narodu palestyńskiego utworzona w 1964 r., stanowiąca federację kilku innych organizacji (np. AL–FATAH), pod przewodnictwem Jasira Arafata; najwyższym organem jest Palestyńska Rada Narodowa, która uchwaliła Palestyńską Kartę Narodową(coś w rodzaju statutu–konstytucji); około 30 lat prowadziła i koordynowała walkę z Izraelem, szczególnie od 1967 r., gdy zaczął okupację Zachodniego Brzegu Jordanu, od 1993 r. prowadzi z żydowskim państwem negocjacje pokojowe, których rezultatem jest powstanie tzw. Autonomii Palestyńskiej, zaczynu przyszłego państwa;

  • ostracyzm – w starożytnej Grecji głosowanie przez wypisanie na glinianej tabliczce imienia polityka, który zagrażał państwu;