Dane osobowe

  • August II, zwany Mocnym, z dynastii Wettinów
  • Imiona: Fryderyk August
  • Personalia rodziców: Jan Jerzy III, elektor saski, i Anna Zofia z duńskiej rodziny królewskiej
  • Data urodzenia: 12.05.1670
  • Stan cywilny: żonaty – z Krystyną Eberhardyną (większość życia w separacji)
  • Dzieci: m.in. Fryderyk August, późniejszy król Polski
  • Zawód: elektor saski od 1694 r., król Polski 1697-1706 i 1709-1733
  • Zmarł: 2.02.1733

Długie bezkrólewie

Po śmierci Jana III Sobieskiego bezkrólewie trwało ponad rok. W tym czasie targowano się, kto zasiądzie na tronie. Szanse miał syn zmarłego monarchy, Jakub Sobieski. Jednak więcej złota na przekupienie magnatów i szlachty potrafił wyłożyć elektor saski Fryderyk August z rodu Wettinów (elekcja z 27 czerwca 1697 r.). Przekreślił nie tylko szanse Jakuba, ale i kandydata francuskiego, księcia Franciszka Conti. Aby zyskać przychylność Polaków, przeszedł wcześniej na katolicyzm.

Dwa odmienne kraje

Objęcie tronu polskiego przez Augusta II zapoczątkowało ponadpółwieczną unię polsko-saską (unia personalna!). Te dwa kraje bardzo różniły się od siebie. Saksonia przeżywała okres pomyślnego rozwoju gospodarczego, miała silne mieszczaństwo, dobrze rozwiniętą produkcję rzemieślniczą. Fryderyk był tam władcą dziedzicznym i miał o wiele silniejszą pozycję niż monarcha elekcyjny, jakim był w Polsce. W Rzeczpospolitej, rządzonej przez wielkie rody magnackie, które skupiły wokół siebie zależną od nich szlachtę, Wettin nie mógł przeprowadzać swoich zamiarów z taką łatwością jak w ojczyźnie. Istniały też różnice wyznaniowe. Polacy byli w większości katolikami, Sasi – luteranami.

Wielkie plany

Władca Saksonii, Fryderyk August, był człowiekiem bardzo ambitnym. Zdobycie polskiego tronu otwierało przed nim nowe możliwości. Chciał, by po jego śmierci władzę w Polsce i Saksonii objął jego syn. Sam pragnął sięgnąć po koronę cesarską, która wyniosłaby go ponad innych książąt Rzeszy Niemieckiej. Wzorem dla niego był władca Francji, Ludwik XIV, który sprawował władzę w sposób absolutny, dysponował silną armią i sprawną administracją.

Krwawa wojna

Koalicja
Nowy król chciał odebrać Szwecji Inflanty i Estonię. Szwecja była jeszcze krajem silnym. By ją pokonać, powstała koalicja złożona z Saksonii, Rosji i Danii. Polska oficjalnie w działaniach zbrojnych udziału nie brała. Wybuchła wojna. Król Szwecji Karol XII okazał się znakomitym wodzem. Pobił wojska Augusta II, zajął bez walki Warszawę.

Detronizacja Sasa i jego powrót na tron
Pod naciskiem króla szwedzkiego część szlachty i magnatów zdetronizowała Sasa. Nowym, a właściwie drugim królem Rzeczpospolitej obwołano Stanisława Leszczyńskiego (lipiec 1704 r.). Nie miał on dużego poparcia, gdyż większość szlachty za prawowitego króla wciąż uznawała Augusta II. W kraju wybuchła wojna domowa. Chociaż Karol XII opanował Saksonię i zmusił Augusta II do abdykacji (1706), to jednak w 1709 r. jego wojska doznały klęski w Rosji. Szwedzi musieli opuścić Polskę, a Sas wrócił na tron.

Skutki wojny
Rzeczpospolita wychodziła z wojny bardzo osłabiona. Szwedzi zniszczyli setki wsi, pobierali wysokie kontrybucje. W latach najazdu spadły także na kraj katastrofalne zarazy, które zdziesiątkowały ludność.

Upadek armii

W 1717 r. armia polska została zmniejszona do 18 tysięcy żołnierzy. Była to liczba niewystarczająca do obrony granic tak rozległego państwa. Tymczasem Rosja, Prusy i Austria stale powiększały swoje siły zbrojne i zapewniały im nowoczesne uzbrojenie.
W końcowym okresie rządów Augusta II Rzeczpospolita była państwem praktycznie rozbrojonym. Szlachta za panowania obu Sasów straciła ducha bojowego. Nie byli to już ci rycerze z czasów szwedzkiego potopu czy z okresu odsieczy wiedeńskiej.

U sąsiadów

Rosja Piotra I
W okresie rządów Augusta II Sasa na rosyjskim tronie zasiadał człowiek, który całkowicie zmienił Rosję – Piotr I Wielki (1689-1725). Na wschodzie Polski powstało prawdziwe imperium. Car sprowadzał z Zachodu inżynierów, wojskowych i artystów. Stworzył potężną armię, uzbrojoną i walczącą na sposób europejski. Nad Bałtykiem wyrosła nowa stolica Rosji – Petersburg.

Co tam słychać w Europie?

August II pokrył siecią swych placówek dyplomatycznych całą Europę i był na bieżąco informowany o zmianach sojuszy, planowanych wojnach czy innych ważnych wydarzeniach. Cóż z tego! Dyplomatami byli przeważnie Sasi lub cudzoziemcy, Polaków używano do kontaktów z Tatarami lub Turcją. Podobnie działo się za jego syna. Nic dziwnego, że Polacy w ogóle nie mieli pojęcia o polityce międzynarodowej swojego kraju. Niewielu orientowało się, jakie zamiary wobec Polski mają dwory petersburski, berliński czy wiedeński. A bez tego niemożliwe było prowadzenie odpowiednich działań mających na celu obronę Rzeczpospolitej.

Kaprysy władcy

August II uwielbiał bale, maskarady, przedstawienia teatralne. Wraz z kompanią najbliższych doradców ucztował i tęgo popijał. Miał liczne kochanki. Zajmował się też alchemią i marzył o uzyskaniu złota. Przy okazji tych eksperymentów odkryto tajniki produkcji porcelany. W Miśni powstała manufaktura, która produkowała różnorodne figurki znane w całej Europie. Augustowi nadano też przydomek Mocny, gdyż był niezwykle silny – podobno z łatwością łamał podkowy.

 

Datownik

1696 – bezkrólewie po śmierci Jana III Sobieskiego
1697

  • VI – elekcja Fryderyka Augusta na króla Polski
  • IX – koronacja Augusta II

1698

  • kontynuacja wojny z Turcją
  • zwycięska bitwa pod Podhajcami (19 IX)

1699

  • pokój z Turcją: traktat karłowicki (26 I)
  • koalicja z Danią i Rosją przeciw Szwecji

1700 – wojna północna (do 1721 r.)
1702

  • przegrana ze Szwedami pod Kliszowem
  • zajęcie przez Szwedów Warszawy, Poznania, Torunia i Krakowa

1704 – powołanie Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski
1706 – abdykacja Augusta II
1709 – powrót Augusta II na tron przy poparciu wojsk rosyjskich
1733 – śmierć Augusta II