Czym jest obiektywizm i subiektywizm w tekście?
Obiektywizm to bezstronność, rzeczowość, postawa badawcza wolna od uprzedzeń.
W obiektywnej wypowiedzi nie można zajmować własnego stanowiska wobec wygłaszanej treści.
Subiektywizm to przeciwieństwo obiektywizmu. To ocenianie faktów i wydarzeń wyłącznie poprzez osobiste przekonania. Charakterystycznymi zwrotami w wypowiedziach subiektywnych są wyrażenia:
• Uważam, że…
• Myślę, że…
• Sądzę, że…
• Wydaje mi się, że…
Również przymiotniki, np.: nudny, użyteczny, interesujący, znakomity, beznadziejny, głupi.
Dosłowność to zgodność co do słowa, dokładne znaczenie użytych sformułowań.
Metaforyczność (przenośnia) to występowanie wyrazów w nowym znaczeniu, łączącym się ze znaczeniem pierwotnym w sposób obrazowy, np.: ogień miłości.
Takie polecenia były na egzaminach!
Zadanie 1.
Podany był tekst:
Wszystko jest zawsze cudowne, ale nigdy nie w taki sposób, jak kiedy byliśmy mali. Wtedy życie uderzało prosto o nasze serce.
A cóż dopiero – kiedy drzewa zaczęły się w niezrozumiały sposób podziwiać puchem wiosennej zieloności. Najpierw były takie same jak przez wszystkie miesiące zimy. Toczyły się i biły czarną wicią po niebie. Aż wtem, pamiętasz, zaczynały się szamotać w istnym tańcu. To namiętny wiatr południowy pląsał się po ich ubogiej nagości. Nic jeszcze nie było z wiosny, oprócz zacieku wody na rudej łące. A na drugi dzień gałęzie drzew mieniły się; srebro, złoto i krew zdawały się płynąć w ich gibkim wnętrzu. (…)
Ale już wszystko się stało. Nie wiadomo kiedy, bez nas przebudziła się wiosna. Oto pręt iwy, cały w łebkach futerka jedwabnego w dotknięciu i już na wierzchu zieloną wiązeczką liść ustrojony.
Nad zielonym rowem krzaki ciernia stoją w białym, cieniuchnym batyście.
W opisie drzew dominuje:
A. obiektywizm i zwięzłość,
B. dosłowność i rzeczowość,
C. subiektywizm i ekspresja,
D. wzniosłość i schematyczność.
Odpowiedź: C.
Dlaczego?
W opisie drzew autor używa kilku przymiotników, które wskazują na to, że opisywana przyroda nie jest autorowi obojętna: „ustrojony”, „cieniuchny”, „zachwycający”, „cudowny”. Używa też czasowników: „szamotać się”, „pląsać”, które wskazują na ekspresję opisu.
Zadanie 2.
Które zdanie pozbawione jest opinii?
A. Człowiek bardzo rzadko wyraża swoje poglądy.
B. Więźniowie nie byli traktowani humanitarnie.
C. Walka ludzi przeciwko bezprawiu jest humanitarna.
D. Pojęcie prawa naturalnego zdefiniowano w starożytności.
Odpowiedź: D.
Zadanie 3.
Które z wypowiedzeń jest opinią?
A. Tematem dramatów były epizody z utworów Homera.
B. Starożytni Grecy stworzyli teatr znakomity.
C. Istniały dwa główne typy dramatu: tragedia i komedia.
D. Akcja tragedii obejmowała jeden wątek.
Odpowiedź: B.
Dlaczego?
Zdania A, C i D są stwierdzeniami bezstronnymi, rzeczowymi. Niezależnie od tego, czy ktoś podziwia eposy Homera albo czy lubi utwory dramatu antycznego, mógłby wypowiedzieć takie zdania, bo są one stwierdzeniem faktów, które można poprzeć naukowymi dowodami.
Ale zdanie B zawiera już opinię autora, ponieważ przymiotnik „znakomity” ma cechy wartościujące, wskazuje na myśl subiektywną, prywatne przekonanie autora wypowiedzi.
Zadanie 4.
Które zdanie pozbawione jest opinii?
A. Bycie szczęśliwym to jedno z największych wyzwań.
B. W ostatnich dziesięciu latach poziom życia znacznie się poprawił.
C. Pod względem materialnym powodzi się nam całkiem nieźle.
D. Od piętnastu lat prowadzone są badania nad stanem ducha zamożnych społeczeństw.
Odpowiedź: D.
Dlaczego?
Zdania A, B i C zawierają osobisty pogląd, przekonanie autora. Tylko zdanie D jest stwierdzeniem pozbawionym subiektywnej oceny i mogłoby być poparte dowodami naukowymi.
Zadanie 5.
Wskaż zdanie, które zawiera tylko fakty.
A. Diego Velázquez, jak sądzę, należy do grona najwybitniejszych malarzy baroku hiszpańskiego.
B. Panny dworskie są jednym z wielu obrazów, które Velázquez namalował, przebywając u króla hiszpańskiego Filipa IV.
C. Wydaje mi się, że malarz chciał zaintrygować odbiorcę sposobem zaprezentowania rodziny królewskiej i dostojników.
D. Uważam, że Velázquez skupił uwagę widza nie tylko na postaci księżniczki, ale i na odbijającej się w lustrze parze królewskiej oraz na postaci mężczyzny.
Odpowiedź: B.
Dlaczego?
Odpowiedzi A, C i D zawierają zwroty charakterystyczne dla wypowiedzi subiektywnych: jak sądzę, wydaje mi się, uważam.
Zadanie 6.
Z naszych dłoni otwartych
postawimy dom
zamknięty na dwa zamki
dwóch złotych obrączek
Dokończ zdanie, podając nazwy środków poetyckich.
Środkami poetyckimi we fragmencie: „zamknięty na dwa zamki/ dwóch złotych obrączek” są: ………………………………….…..
Odpowiedź: epitet, metafora (przenośnia).
Dlaczego?
Ponieważ znaczenia słów „dwa zamki złotych obrączek” ulegają zmianie i tworzą wspólnie nową, metaforyczną całość. Następuje tu przeniesienie znaczeń. Przenośnia powstaje na zasadzie odległego niekiedy podobieństwa, np. zamki i obrączki tworzą pewne granice. Zamek zamyka drzwi domu, tak i obrączka wyznacza pewne granice.
Zadanie 7.
Tekst:
Zdał sobie sprawę z tego, że była to istotnie pułapka: leci się wzwyż ku gwiazdom, które mignąw szczelinie chmur, a potem nie można już się zniżyć i pozostaje się tam na zawsze…
Wraz z wynurzeniem się z mroku odzyskał samolot swój lot spokojny, który wydawał się teraz czymś niezwykłym. Nie przechylało go żadne kołysanie. Wypływał na ciche wody jak statek zawijający do portu. Wkraczał w jakąś nieznaną strefę nieba, ukrytą niby przystań wysp szczęśliwych. Tam, pod nim, burza tworzyła świat odmienny, z którego wnętrzu o głębokości trzech tysięcy metrów szalały nawałnice, trąby wodne i ognie błyskawic; ale tu zwrócona była ku gwiazdom kryształowo śnieżnym obliczem.
Samolot płynął jak po świetlistej toni mlecznej. Obejrzawszy się za siebie, Fabien zobaczył uśmiechniętą twarz towarzysza. (…) „Ależ to szaleństwo uśmiechać się – pomyślał Fabien – jesteśmy zgubieni”.
Dosłowny sens fragmentu opowiadania został ujęty w zdaniu:
A. Dwaj lotnicy zrezygnowali z walki z żywiołem, ale udało im się uratować.
B. Dwaj lotnicy usilnie walczą z żywiołem, a mimo to przegrywają zmagania o życie.
C. Dwaj lotnicy rezygnują z walki z burzą i wznoszą się ku gwiazdom, choć wiedzą, że czeka ich śmierć.
D. Dwaj lotnicy podjęli walkę z burzą i dzięki swej wytrwałości zrealizowali marzenia, a przede wszystkim ocalili życie.
Odpowiedź: C.
Dlaczego?
Ostatnie zdanie cytowanego fragmentu wskazuje na to, że lotnikom nie uda się uratować (A i D), nie walczą też usilnie z żywiołem (B), ponieważ w ułamku sekundy znaleźli się w pułapce, lecz wznoszą się ku gwiazdom (uspokojeniu, ciszy) i czeka ich śmierć.
Zadanie 8.
Którego z podanych zdarzeń nie można nazwać faktem historycznym?
A. Rościsław książę słowiański ze Świętopełkiem posłali z Moraw do cesarza Michała.
B. Wówczas Bóg objawił filozofowi pismo słowiańskie.
C. Konstanty wyruszył ku Morawie, wziąwszy ze sobą Metodego.
D. Było jednak wielu, co występowało przeciwko księgom słowiańskim.
Odpowiedź: B.
Dlaczego?
Ponieważ nie możemy przedstawić niezbitych dowodów zdarzenia, gdy Bóg objawił pismo filozofowi. Wydarzenia z punktów A, C i D można udowodnić różnymi źródłami historycznymi.