Czym różni się wywiad od zwykłej rozmowy?
Wywiad to właściwie jest rozmowa. Ale nie taka zwyczajna. To szczególna rozmowa ze szczególną osobą (znaną, wybitną, idolem). Ta „rozmowa” nie zostaje tylko między dwojgiem ludzi. Mogą ją poznać, przeczytać inni. Zadający pytania reprezentuje innych, którzy czytać będą wywiad. Pyta jakby w ich imieniu.

Po co przeprowadza się wywiady?
By dowiedzieć się jak najwięcej o bohaterze wywiadu, jego zainteresowaniach, wynalazku, dziele, drodze do sukcesu, poglądach, życiu itp. By zainteresować tym innych.

 

Jak przeprowadzić wywiad?

  • Przygotuj się:
    • zrób plan wywiadu (zanotuj najważniejsze sprawy, które chcesz poruszyć, cel wywiadu itp.);
    • zapoznaj się z tematem (poczytaj, popytaj rodziców, kolegów), powinieneś wiedzieć, o co pytasz, znać temat;
    • zanotuj pytania, na które chcesz uzyskać odpowiedź (lepiej, gdy będzie ich za dużo niż za mało), ale nie przejmuj się, gdy rozmowa potoczy się inaczej i niektórych pytań z kartki nie uda Ci się zadać; nie musisz kurczowo trzymać się zanotowanych pytań.
  • Unikaj pytań zamkniętych.
  • Stosuj zasadę 6 pytań (to dziennikarskie „pewniaki”): kto? co? jak? gdzie? kiedy? dlaczego?
  • Bądź uprzejmy, taktowny, nie wypytuj o sprawy intymne.
  • Nie poprawiaj rozmówcy. Zapis jego słów powinien być jak najbardziej podobny do tego, co mówi. Możesz zostawić w zapisie zwroty potoczne bądź urywane wypowiedzi (zaznaczone trzykropkiem), powiedzenia.
  • Możesz czasami umieścić w nawiasie informacje o tym, jak zachowywał się rozmówca w czasie przeprowadzania wywiadu (np.: „Po chwili zastanowienia odpowiedział krótko…”, „Wzruszył tylko ramionami…”, „Uśmiechnął się na wspomnienie tej chwili…”).
  • Pamiętaj o autoryzacji (pokazaniu rozmówcy zapisanej wersji wywiadu i zgodzie na jego poprawki). W wywiadzie nie powinno być słów, na które rozmówca nie wyraża zgody.
  • Zapis nazwiska rozmówcy i Twojego powinien być na początku pełny (całe imię i nazwisko), potem możesz stosować inicjały.
  • Zwroty do rozmówcy (Twój, z Tobą, Pan, Pani) powinny być pisane – ze względów grzecznościowych – wielkimi literami.

 

Jaki powinien być dobry wywiad?

  • Ciekawy. Ani rozmówcy, ani słuchający nie powinni się nudzić. Postaraj się, by z rozmówcy „wydusić” coś ciekawego.
  • Spójny, nieposzarpany. Rozpocznij od przedstawienia postaci, tematu. Zakończ uogólnieniem, jakąś złotą myślą, która może być podsumowaniem całej rozmowy.
  • Dynamiczny. Nie pozwalaj rozmówcy na zbyt długie, nudne wypowiedzi. Zadawaj dodatkowe pytania (dopytuj). Przerywaj delikatnie, gdy rozmówca nie mówi na temat.
  • Niedługi i treściwy. Pamiętaj przede wszystkim, że wywiad to: pytanie – odpowiedź, pytanie – odpowiedź. Na odpowiedzi przeznacz, oczywiście, więcej miejsca, ale nie przesadzaj z tym. Niestety, będziesz musiał czasami przerwać rozmówcy i skrócić jego wypowiedź.

 

Jak zadawać pytania?

  • To zależy od tego, czy osobą, z którą przeprowadzasz wywiad, jest kolega czy osoba starsza. Z rówieśnikiem możesz rozmawiać na luzie, zadawać pytania, których nie zadasz komuś w starszym wieku.
  • Nie pytaj o kilka spraw jednocześnie (wtedy rozmówca będzie miał problem, które zagadnienie poruszyć – i albo któreś pominie, albo opowie o wszystkich sprawach bardzo króciutko).
  • Unikaj zbyt ogólnych, banalnych pytań (np. „Co Pan myśli o…”).
  • Unikaj pytań zamkniętych (rozpoczynających się od „czy”), na które rozmówca może odpowiedzieć jednym słowem. Np. na pytanie: „Czy myśli Pan, że…” rozmówca może odpowiedzieć po prostu „nie” lub „tak”.

Pytania do rozmówcy

  • Dlaczego…?
  • Po co…
  • Skąd…?
  • Ile…?
  • W jakim celu…?
  • Od kiedy…?
  • Jak udało się…?
  • Co powoduje, że…?

 

Jeśli wymyślasz fikcyjny wywiad z bohaterem literackim, powinieneś:

  • Znać jego dzieje i książkę, której jest bohaterem, czasy, w jakich żył.
  • Korzystać z wiedzy, którą zdobyłeś o bohaterze w trakcie lektury (możesz go np. pytać o przebieg jakiegoś wydarzenia opisanego w powieści).
  • Uwzględnić jego upodobania, zainteresowania, wiedzę – Staś Tarkowski więcej powie o Afryce, Zbyszko z Bogdańca o Krzyżakach.
  • Zdecydować, czy jest to osoba, która jakimś cudem zawitała do czasów współczesnych. Jeśli tak, możesz pytać o współczesność.
  • Zastanowić się, w którym momencie akcji jesteście w czasie rozmowy z bohaterem: jeśli rozmawiasz z Jurandem, nie skończyli się jeszcze Krzyżacy, bo Jurand żyje, jeśli z Anią z Zielonego Wzgórza, możesz wybrać dowolny moment akcji – po zakończeniu Ani z Zielonego Wzgórza, a może rozmawiasz z dorosłą Anią, która przeżyła już to, co opisano w Ani z Avonlea czy Ani na uniwersytecie. Warto być czujnym w tej sprawie – młodziutka Ania nie wie np. (choć Ty już wiesz), że Gilbert zostanie jej mężem i inaczej wypowiadałaby się o nim na etapie szkolnym, inaczej na studenckim, inaczej – już jako jego małżonka.
  • Zadaj sobie wyraźne pytanie: ile lat ma bohater, z którym rozmawiasz? Na którym jest etapie swych dziejów znanych Ci z książek?

 

Przykład:

Oto fragment fikcyjnego wywiadu z Anią z Zielonego Wzgórza:

Redakcja: Czego spodziewałaś się, jadąc na Zielone Wzgórze?
Ania Shirley: Przede wszystkim miłości i przyjaźni, której nie zaznałam w sierocińcu. Przez chwilę myślałam, że nie uda mi się zjednać serca wszystkich, np. groźnej Małgorzaty i ciotki Józefiny. Na szczęście jednak i z nimi bardzo się zaprzyjaźniłam.

Red.: Masz piękne włosy. Kiedy chodziłaś do szkoły, uważałaś je jednak za swoją największą wadę. Co wpłynęło na to, że polubiłaś swoje włosy?
Ania: Rzeczywiście, nienawidziłam swoich rudych warkoczy. Pamiętam nawet, że kiedy Gilbert nazwał mnie – z powodu koloru włosów – marchewką, rozbiłam mu tabliczkę do pisania na głowie. Mało tego! Ja nawet je kiedyś zafarbowałam! Od obwoźnego sprzedawcy kupiłam farbę. To była kara za moją próżność – włosy wyszły zielone! To był koszmar. Maryla obcięła mi włosy do gołej skóry…
Z czasem zrozumiałam, że są większe zmartwienia i nieszczęścia niż kolor włosów. Zresztą wydawało mi się, że po obcięciu zmieniły nieco kolor. No i kilka osób powiedziało, że mają piękną, niepowtarzalną barwę.

Red.: Jakie jest Twoje życiowe motto?
Ania: Zachować pogodę ducha niezależnie od tego, jakie rzeczy się przydarzają. A w ludziach dostrzegać zawsze dobre cechy.

Red.: Dziękuję Ci za rozmowę. Chciałabym, by było więcej takich osób jak Ty.
Ania: I ja bardzo dziękuję.

Komentarz:

  • Wywiad rozpoczyna się od informacji, że Ania nie mieszkała zawsze na Zielonym Wzgórzu.
  • Zwróć uwagę na różnorodność pytań (każde zaczyna się od innego słowa, rozmówca nie pyta w kółko o to samo). W sumie jednak pytania dotyczą jednego tematu – życia Ani Shirley.
  • Co wynika z wywiadu? Pytający przygotował się do rozmowy, zadaje konkretne pytania – bohaterka, odpowiadając na nie, krótko określa swój charakter i najważniejsze życiowe zdarzenia.

Zobacz:

Wywiad

Temat: Przeprowadź wywiad z dowolnie wybraną postacią literacką