Zanim zaczniesz pisać musisz rozgryźć cytat.
Postaraj się odpowiedzieć na pytanie: O co chodzi autorowi? Chwali coś czy gani? Jest za czy przeciw? Może kpi lub prowokuje?
Zawarty w temacie cytat potraktuj jak normalne zdanie. Poszukaj orzeczenia, podmiotu. Pułapką mogą być trudne słowa, takie jak kreowanie (tworzenie), powinność (obowiązek), prezentacja (ukazanie, przedstawienie), dominacja (bycie silniejszym) itp.
Co zrobić z cytatem, czyli jak mogą być sformułowane polecenia.
Najpierw jest cytat, potem polecenie z nim związane. A polecenia mogą być sformułowane w następujący sposób:
Polecenie zawarte w temacie
- Ustosunkuj się do słów, rozważ myśl
Przykład:
„Cała wielka literatura opowiada o moralności”. (David H. Lawrence). Ustosunkuj się do tych słów, prezentując odpowiednie dzieła literackie.
Jak to rozumieć i jak to napisać
Napisz, czy zgadzasz się z tymi słowami, czy nie. Oczywiście potrzebne będą odpowiednie argumenty.
Wg Lawrence’a wielką można nazwać tę literaturę, która mówi, co jest dobre, a co złe, wyznacza normy moralne, porusza problem winy i kary, odpowiedzialności. Czy zgadzasz się z tym sądem?
- Odpowiedz w formie… (listu, opowiadania, rozprawki)
Przykład tematu:
„Kochasz ty dom, rodzinny dom,
Co w letnią noc, skroś srebrnej mgły,
Szumem swych lip wtórzy twym snom,
A ciszą swą koi twe łzy?”
W formie listu odpowiedz na pytanie Marii Konopnickiej.
Jak to rozumieć i jak to napisać
- We wskazanej formie literackiej musisz odpowiedzieć, co sądzisz na temat, który pojawił się w cytacie. List możesz skierować do autora słów.
- Napisz o swojej miłości do domu, o tym, jak ona się wyraża. Postaraj się być oryginalny, nie pisz tylko: kocham moich rodziców, bo dbają o mnie – karmią mnie i kupują mi fajne rzeczy. Napisz, jaki powinien być dom, czym jest prawdziwa miłość rodzinna. Forma: list. Adresat: może nim być Maria Konopnicka.
- Przeprowadź polemikę
Przykład:
„Ludzie nie mogą być nigdy wolni, ponieważ są słabi, występni, nędzni i zbuntowani”. Przeprowadź polemikę z Fiodorem Dostojewskim na temat natury ludzkiej.
Jak to rozumieć i jak to napisać
- Czyli podyskutuj, wyraź swoje zdanie na poruszony temat, sprzeciw się opinii zawartej w cytacie.
- Trzeba przyznać, że Fiodor Dostojewski nie ma zbyt dobrej opinii o ludziach. Napisz, że się z nim nie zgadzasz, zaprotestuj. Oczywiście, bez dobrych argumentów nikogo nie przekonasz.
- Wyjaśnij
Przykład:
„Każdy z nas jest Odysem, co wraca do swej Itaki”. Wyjaśnij słowa Leopolda Staffa, odwołując się do przykładów ze znanych Ci dzieł literackich.
Jak to rozumieć i jak to napisać
- Jeżeli cytat jest metaforą, uogólnieniem, porównaniem, to jasna sprawa, że trzeba go wyjaśnić, odnieść do rzeczywistości.
- Co to znaczy, że każdy chce wrócić do Itaki? I czym jest ta Itaka? Może dla każdego człowieka ma ona inne znaczenie? Spróbuj wyjaśnić metaforyczne znaczenie Itaki. Przywołaj w swojej pracy innych bohaterów literackich, którzy podróżowali i poszukiwali.
- Uzasadnij pogląd
Przykład:
„Samotność jest przyjemnością dla tych, którzy jej pragną, i męką dla tych, co są do niej zmuszeni”. Uzasadnij pogląd Władysława Tatarkiewicza, poszukując przykładów w tekstach kultury.
Jak to rozumieć i jak to napisać
- Znajdź argumenty, które poprą zacytowane słowa.
- Niewątpliwie Władysław Tatarkiewicz ma rację, inaczej przecież postrzega samotność rozbitek na bezludnej wyspie, inaczej mieszkaniec wielkiego miasta marzący o ciszy i spokoju. To, co dla jednego jest męką, dla innego wybawieniem. Poprzyj pogląd myśliciela, opisując losy różnych bohaterów (nie tylko literackich).
Tematy z cytatem w różnych motywach
Sztuka
Temat:
Joseph Conrad powiedział: „Sztuka to wielkie ucho i wielkie oko świata; słyszy i widzi – i ma zawstydzać, drażnić, budzić sumienia”. Określ cele sztuki, słowa Josepha Conrada czyniąc myślą przewodnią swojej pracy.
Wyjaśnienie:
Co widzi i słyszy sztuka? Ludzkie zachowania, marzenia, pasje. Widzi też porażki i sukcesy wielkich idei. A jej zadaniem jest zawstydzanie tych, którzy postępują niemoralnie, drażnienie zbyt pewnych siebie, budzenie sumień obojętnych obserwatorów. Przytocz dzieła literackie (i nie tylko), które stworzone zostały zgodnie z zadaniami określonymi przez Josepha Conrada.
Temat:
„Nie zrozumiecie sztuki, póki nie zrozumiecie, że w sztuce 1 + 1 może dać każdą liczbę z wyjątkiem 2”. Wyjaśnij, czym wg Pabla Picassa charakteryzuje się sztuka.
Wyjaśnienie:
Nieco inne spojrzenie na sztukę. Zdaniem Picassa sztuka nie może być oczywista, powinna być niezgodna z rzeczywistością, oryginalna, a nawet abstrakcyjna. Przy okazji wyjaśnij, do kogo zwraca się Picasso: do krytyków sztuki czy do przeciętnych odbiorców?
Książka, literatura
Temat:
„Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła” – czy zgadzasz się ze słowami Wisławy Szymborskiej?
Wyjaśnienie:
Zastanawia słowo „zabawa”. Czy czytanie książek to tylko zabawa? To przecież także nauka. Ale prawdą jest, że jest to jedna z ciekawszych czynności, pozwala na wszechstronne poznanie świata. Wystarczy otworzyć książkę i już mamy przed oczami odległe krainy, dawne historie, ludzi, których już nie ma, albo światy, które powstały jedynie w wyobraźni autora.
Temat:
„Zadaniem literatury nie jest rozwiązywać problemy, a tylko je stawiać”. O jakich problemach mówi Witold Gombrowicz?
Wyjaśnienie:
Porównaj ten temat ze słowami Josepha Conrada. Zadaniem literatury jest ukazywanie problemów ludzkości. Jakich? Nienawiści, braku tolerancji, nierówności społecznych, degradacji środowiska itd. A ambitna literatura powinna ukazywać te problemy, zmuszać czytelnika do ustosunkowania się, podjęcia decyzji.
Człowiek
Temat:
„Człowiek jest zdumiewający, ale arcydziełem nie jest”. (Joseph Conrad). Czego, Twoim zdaniem, brakuje człowiekowi, aby stał się arcydziełem?
Wyjaśnienie:
Arcydzieło jest doskonałe pod każdym względem. Zachwyca, nigdy nie traci aktualności, jest natchnieniem dla kolejnych twórców. A człowiek? Niestety, nie brakuje mu wad. Złości się, zazdrości, nienawidzi, wywołuje wojny, zabija i kradnie. Z pewnością nie jest arcydziełem.
Temat:
„Dobro i zło muszą istnieć obok siebie, a człowiek musi dokonywać wyboru”. Czy słowa Mahatmy Gandhiego odnoszą się także do Twojego pokolenia?
Wyjaśnienie:
Temat ciekawy, trzeba wykazać się znajomością nie literatury i sztuki, ale własnego pokolenia. Pod jakimi postaciami kryje się zło, kuszące młodzież w XXI wieku? Narkotyki, przemoc, sekty. A jakich wyborów dokonują Twoi koledzy i Ty sam? Czy zgadzasz się z twierdzeniem, że umiejętność dokonania wyboru między dobrem a złem jest niezbędna do prawidłowego ukształtowania się człowieka? A może jesteś zwolennikiem chowania pod kloszem?
Temat:
„Świat jest teatrem, aktorami ludzie, którzy kolejno wchodzą i znikają…”
Wyjaśnienie:
Wyobraź sobie, że świat, który dobrze znasz, to wielki teatr, a Ty grasz rolę młodego człowieka. Czy jest to trudna rola? Tak, bo zawiera w sobie wątpliwości, bunt, zwątpienie. Teraz jest Twój czas i jeszcze długo będziesz odgrywał swoją rolę. Inni kończą już swój występ – to ludzie starzy. Spróbuj się zastanowić, kto jest reżyserem tego przedstawienia – Bóg? Przeznaczenie?
Młodość
Temat:
„Młodość byłaby doskonała, gdyby przytrafiała się pod koniec życia”. Słowa Herberta Henry’ego Asquitha uczyń myślą przewodnią rozmowy między starym i młodym.
Wyjaśnienie:
Wyobraź sobie dyskusję między starym i młodym, np. między Tobą a Twoim dziadkiem. Wspólnie dochodzicie do wniosku, że młodość nie jest łatwym okresem, ale jej zaletą jest to, że dopiero rozpoczyna życie, wszystko przed nią. Ty zazdrościsz dziadkowi jego doświadczenia, pewności przekonań. Dziadek natomiast chętnie jeszcze raz byłby młody, nawet za cenę utraty swej życiowej mądrości.
Uwaga na teksty kultury!
W niektórych tematach może pojawić się określenie „teksty kultury”. Tekstami kultury są nie tylko dzieła literackie, ale także plastyczne (malarstwo, rzeźba), filmowe, dziennikarskie artykuły, programy telewizyjne, audycje radiowe). W przypadku polecenia zawierającego prośbę o odwołanie się do tekstów kultury nie możesz pisać jedynie o przeczytanych lekturach. Przypomnij sobie film, który jest związany z omawianym przez Ciebie tematem.
Zobacz: