Prędzej czy później każdy licealista musi napisać pracę typu: antyk – epoka daleka nam ­czy bliska; co wolę: romantyzm czy pozytywizm; jak postrzegamy dziś średniowiecze, renesans, barok… Trzeba pisać? No to piszemy.

Chcesz przygotować się do pisania prac z danej epoki? Zadaj sobie trzy pytania.

  • Pierwsze – o fakty. Kiedy to wszystko się działo?, jakie były założenia epoki?, kto je głosił?, kto co napisał wielkiego, ważnego, nieśmiertelnego?
  • Drugie pytanie – jak dorobek epoki nadal funkcjonuje?, jak nam się dziś, w czasach współczesnych podoba?, z czego korzystamy?, które postulaty czy dzieła są nadal aktualne, a które zupełnie przebrzmiały?
  • I pytanie trzecie – co Ty sądzisz o epoce? Twoje oceny, opinie, poglądy. Możesz popierać ideologię lub nie, lubić lub nie lubić pewnych twórców. Możesz być romantykiem albo realistą. I to jest zupełnie co innego niż wiedza i szacunek wobec osiągnięć przodków. Jak dobrze napisać taką pracę? Wiedzę da się opanować, nad uniwersalnością ideałów trzeba pomyśleć, własne zdanie też sobie można wyrobić.

Natomiast pozostaje problem, jak to sprawnie napisać. Może tak:

Przegląd najczęściej pojawiających się tematów:

  • „Antyk – daleki nam czy bliski? Odpowiedz, opierając się na własnych przemyśleniach i doświadczeniach czytelniczych”.
  • „Jak my, współcześni, korzystamy z ideałów i osiągnięć starożytnych?”
  • „Oceń postępowanie bohaterów antycznych z punktu widzenia człowieka współczesnego”.
  • „Romantyzm – zachwyca czy nie zachwyca współczesnego czytelnika?”
  • „»Romantycy muszą zginąć, dzisiejszy świat nie dla nich«. Czy słowa Bolesława Prusa uważasz za aktualne dzisiaj, w XX ­wieku?”
  • „Co bardziej przemawia do Ciebie – mędrca szkiełko i oko czy też czucie i wiara?”
  • „Romantyk czy realista – jaki powinien być człowiek współczesny?”

Zacznij:

  • Romantycy nie muszą zginąć, panie Prus! Nie wyginęli po kataklizmie wojny, wytrzymali globalizację, może do nich należy ocalenie świata. Tak myślę, bo jestem romantykiem.
  • Kto to jest właściwie romantyk? Człowiek, który wierzy w upiory? Czy też po prostu wrażliwiec nieobojętny na cudze cierpienie? Fantasta z chmur czy wolontariusz? Otóż – odpowiedź na pytanie, czy we współczesnym świecie jest miejsce dla romantyków – zależy od tego, jak zdefiniujemy słowo romantyk.
  • „Każda epoka ma swe własne cele i zapomina o wczorajszych snach….” Nieśmiertelne słowa Asnyka uznaję za słuszne.
  • „ Dlaczego klasycy” – pyta Herbert w swym wierszu. Ponieważ antyczni wodzowie, pisarze, bohaterowie potrafili zachowywać się z godnością – zdaje się odpowiadać. Nasza sztuka w porównaniu z twórczością tych ludzi może wydać się jedynie „płaczem kochanków w małym brudnym hotelu”. Według Herberta starożytni pozostawili wielkie dziedzictwo. Współcześni nie mogą mu sprostać.

 

Komentarz do tematów tego typu

  • Niemal zawsze możesz wybrać rozprawkę. To wygodna forma. Postawisz sobie tezę – tak, lubię romantyzm lub – tak, wciąż czerpiemy z antyku i śmiało to udowodnisz.
  • Kiedy wybierać inną formę? Gdy jesteś ambitny, ufasz swojemu talentowi i chcesz zabłysnąć. Wtedy esej albo jakaś forma prozatorska, na przykład powieść w listach, pisana przez współczesnego Wertera. Na klasówkach odradzamy, lepiej zaufać tradycyjnym rozprawkom i charakterystykom.

Pisząc pracę, postępuj według następującej kolejności:

  • Uporządkowanie materiału (co chcę napisać).
  • Wymyślenie wstępu (nie ma jak dobry początek).
  • Konspekt – co po czym piszę, jakich argumentów użyję?
  • Realizacja konspektu.
  • Zakończenie z pomysłem.

Rada dla niepewnych:
Przed przystąpieniem do pracy napisz sobie taką pozytywną autonotatkę: „Chcę napisać to i to. Mam bardzo konkretną opinię na ten temat. Znakomicie dowiodę, że… antyk wciąż żyje w naszej kulturze. Jestem niezły w pisaniu. To będzie błys­kotliwa praca”.
Z psychologicznego punktu widzenia taka deklaracja na piśmie bardzo pomaga.

 

Argumenty, argumenty

Antyk a współczesność
Czy antyk całkiem przeminął? Tak. Gdzie dziś tamtejsze obyczaje? Gdzie dawny podział społeczny i sposób walki?
Wszystko jest inne: organizacja życia, autorytety, ustrój, religia, system wartości. Nawet słynna demokracja jest inna, bo wówczas dotyczyła tylko części obywateli.

To dobrze czy źle? Dobrze – ludzie są mniej okrutni, potępiają niewolnictwo, nie szacują wartości człowieka według jego pochodzenia. Kobiety zyskały równouprawnienie, inaczej traktuje się dzieci, dostępne stały się szkoły, ludzie mają szerszy dostęp do zdobyczy nauki.

Ale, z drugiej strony – pewne ideały wyznawane jeszcze w czasach antyku okazały się ponadczasowe, a jeśli się właśnie dezaktualizują lub nie są wcielane w życie – to bardzo źle. Wierność w przyjaźni, honor, odwaga, wierność danemu słowu, szacunek dla starszych nadal wydają się przecież wielkimi wartościami i nie warto z nich rezygnować.

Starożytnych można podziwiać za humanitaryzm i zdobycze cywilizacyjne, można również zarzucać im okrucieństwo, brutalność, barbarzyństwo.

Znakomitym przykładem takiej dwoistości zwyczajów starożytnych jest scena z „Iliady” Homera – moment, w którym Achilles oddaje w końcu Priamowi ciało Hektora. Najpierw mamy do czynienia z barbarzyńskim i okrutnym zbezczeszczeniem zwłok, ­potem jednak z głęboko humanistycznym współczuciem i zrozumieniem rozpaczy wroga.

Wiele wartości odziedziczył świat współczesny po starożytnych, ale i znacznie dziedzictwo antyku zmienił, dodał własne osiągnięcia kultury i cywilizacji. Nadal jednak uznajemy niektóre starożytne ideały, pewne kanony piękna czy zasady klasycznej sztuki, pomysły, takie jak: demokracja, patriotyzm, humanizm – za wciąż aktualne.

My a romantyzm
W dzisiejszych czasach jesteśmy raczej realistami, hołdujemy nauce, wierzymy „szkiełku i oku”. Ale i dziś uciekają ludzie w sferę uczuć, magii i fantazji, szukają alternatywnych sposobów życia, korzystają ze zdobyczy medycyny niekonwencjonalnej. Ludzkość komputerów i komórek padła na kolana przed Harrym Potterem, w prasie pełno ogłoszeń wróżbitów, a horoskopy wciąż biją rekordy poczytności. Dlaczego? Kto dziś jest romantykiem? A może nadeszły czasy, w których romantyzm może się spleść z realizmem? Wydaje się, że dziś podział na romantyków i realistów nie jest już tak jednoznaczny.

 

Użyj sformułowań:

Zamiast: Lepiej:

  • Podoba mi się antyk – jestem wielbicielem starożytności, doceniam osiągnięcia antyku…
  • Romantyzm jest czymś innym – zaistniał jako kontrast wobec, jako alternatywa wobec…
  • Antyk mi się nie podoba – nie jestem zwolennikiem, wyznawcą ideałów starożytnych, antyk jest mi obcy, odległy ideowo…
  • Myślę tak, bo – dowiodę swoich poglądów…
  • Inni myślą inaczej, ale nie mają racji – odmienne poglądy nie wydają mi się słuszne…
  • To nieprawda – te argumenty mnie nie przekonują…
  • Epoka zaistniała – trwała, była… – miała charakter…, charakteryzuje się…
  • Najwięcej było – dominowały, przeważały…
  • Mam te same poglądy – wyznaję podobne poglądy, wierzę w te same ideały…

 

Zacytuj:

• Cypriana Kamila Norwida:
„Przeszłość – jest to dziś, tylko cokolwiek dalej…” ­
(Przeszłość)

• Jana Pawła II:
Piękno jest kluczem tajemnicy i wezwaniem transcendencji… (List do artystów)

• Adama Zagajewskiego:
Tylko rzeczy duchowe są naprawdę zajmujące.

Ocena romantyzmu (przeciw romantykom):
Wprowadzają dziś na scenę schadzki czarownic i ich gusła i wieszczby (…). Cóż w tym nowego i dowcipnego? Wszystkie baby wiedzą dawno o tych pięknościach i mówią o nich ze śmiechem pogardy.
Jan Śniadecki, O pismach klasycznych i romantycznych

O dziedzictwie antyku
Tu zaczęła się Europa w sensie moralnym. Pojęcie wspólnej natury ludzkiej obojętnej na podziały etniczne wniósł do kultury Homer.
Choćby w tym sensie jego dzieło pozostanie nieśmiertelne. A spójrzmy na „Iliadę”, która jest dziełem traktującym o sile przede wszystkim. Homer obnaża siłę jako zasadę rządzącą światem i w ten sposób czyni literaturę grecką prawdomówną.
(Zygmunt Kubiak

Greckie mity, przerażające w swojej prawdzie o ludzkiej naturze, wciąż wzbudzają w naszych czasach ogromne zainteresowanie. Historie Prometeusza, Edypa, Orestesa żyją i fascynują. Zygmunt Freud określił pewne pojęcia psychologiczne, kompleksy imionami starożytnych, imionami wziętymi z tragedii antycznych.
(Zygmunt Kubiak

Polska to kraj śródziemnomorski nad Wisłą, kraj Latynów nad Wisłą. Więc jeśli nie zna się języków klasycznych, to nie wie się czegoś bardzo podstawowego o samej Polsce.
Proszę zwrócić uwagę na to, że nasza poezja nasza literatura zaczyna się od Klemensa Janicjusza i Jana Kochanowskiego. Klemens Janicjusz, chłopiec z wielkopolskiej wsi, pierwszy taki chłopiec w literaturze polskiej, zaczął pisać po łacinie. Natomiast Jan Kochanowski był zakochany w grece i łacinie i pierwsze, ale już wielkie utwory zaczął pisać po łacinie. Dopiero później tworzył w ojczystym języku, a jego polszczyzna kontynuuje tradycje łacińskie.
(…) studia klasyczne nie tylko nie wyprowadziły mnie z Polski, choć umożliwiły podróże intelektualne i nie tylko, ale mnie głębiej w Polskę wprowadziły.
Zygmunt Kubiak