Jeśli na egzaminie pojawi się motyw fantastyki, z pewnością nie ominie też wypracowania.
Zaproszenie
Możesz zostać poproszony o napisanie zaproszenia na spotkanie poświęcone zjawiskom paranormalnym albo na przedstawienie inscenizacji opartej na fragmentach powieści fantastycznej.
W zaproszeniu nie może zabraknąć pięciu elementów: nadawcy (kto zaprasza), odbiorcy (kogo zaprasza), terminu uroczystości, miejsca, gdzie uroczystość się odbędzie, rodzaju uroczystości (spotkanie z twórcą literatury fantastycznej, inscenizacja, spotkanie poświęcone fantastyce). Dobrze jest wymienić punkty programu uroczystości (np. referat, oglądanie fragmentów filmów, dyskusja).
Pomyśl też, kto mógłby być autorem zaproszenia. Może zamiast podpisywać: „Uczniowie klasy IIIb”, napiszesz „Miłośnicy fantasy”, lub „Zdobywcy innych wymiarów”.
List
Może to być list do mieszkańców innej planety. Co napiszesz o życiu na Ziemi? Zachęcisz kosmitów do odwiedzenia nas? Albo list, jaki mogłaby napisać fantastyczna postać. Np. wyobraź sobie, że w Twoje ręce wpadł list napisany przez czarodzieja.
Czego nie może zabraknąć w liście?
- Wstępu, w którym motywujemy nasz list, czyli wyjaśniamy, dlaczego został napisany (jeżeli jest to list napisany przez czarodzieja czy elfa, motywacją mogłoby być pragnienie przekazania następnym pokoleniom wiedzy o ich, czyli fantastycznym świecie).
- Rozwinięcia – tu opisujemy jakieś wydarzenia (może swoją podróż na inną planetę? Wojnę elfów z goblinami?), zwracamy się z prośbą o coś, zapraszamy, zapowiadamy swoją wizytę.
- Zakończenia – pozdrawiamy, prosimy o odpowiedź lub wyrażamy nadzieję, że nasz list zostanie przez kogoś przeczytany (np. jeśli został napisany przez elfa do potomności).
Szczególny typ listu: list otwarty. Jeśli chcemy, aby nasz list przeczytało jak najwięcej osób (albo mieszkańców innych planet), jeśli chcemy o coś zaapelować (może o pokój między gatunkami istot fantastycznych?), piszemy list otwarty.
Uwaga! Ogromnym plusem będzie stylizacja, czyli używanie charakterystycznego słownictwa – archaizmów w liście z dawnych czasów, słownictwa naukowego w liście z przyszłości lub od przedstawiciela innej cywilizacji.
A wypracowanie?
Opowiadanie
Wszedłeś do magicznego teleportalu i… Przez przypadek uruchomiłeś wehikuł czasu i… Śniło Ci się, że… Jest wiele możliwości podania tematu opowiadania fantastycznego. A teraz kolej na Ciebie. Wymyśl, dokąd mógłby zanieść Cię teleportal lub wehikuł czasu. Na planetę Małego Księcia czy do Shiere zamieszkałego przez hobbitów? Nie musisz wybierać miejsca znanego z lektury i filmu, stwórz własną krainę.
Kompozycja:
- Wstęp – postaraj się, aby był oryginalny. Może zaczynać się od przytoczenia fragmentu znalezionego listu albo od rozmowy telefonicznej z dziwną istotą.
- Rozwinięcie – wyeksponuj zdarzenia, a nie opisy czy charakterystyki postaci. W opowiadaniu musi się coś dziać. Dla odbiorcy zdecydowanie lepiej jest, aby zdarzenia były relacjonowane zgodnie z chronologią. Wtedy się nie pogubi. Możesz zostać poproszony o wprowadzenie do opowiadania dialogów.
- Zakończenie powinno być ciekawe, efektowne. Można historię zamknąć celnym cytatem, wypowiedzią jednego z bohaterów.
Opis
Możesz zostać poproszony o opisanie niezwykłej krainy, planety, galaktyki. Albo… mysiej dziury – odpowiednio przedstawiona stanie się miejscem fantastycznym.
Uwaga! Kraina musi być fantastyczna! Uruchom wyobraźnię! Zaczynamy od położenia geograficznego. W przypadku krainy fantastycznej, a więc nieistniejącej, to może być trochę trudne, ale przecież zawsze można posłużyć się teleportalem. Pora na ukształtowanie powierzchni, roślinność (chociaż na innej planecie może jej wcale nie być), charakterystyczne miejsca (zamek, jaskinia, skarbiec). Jakie wrażenie wywarł na Tobie ten krajobraz? Zachwycił, przeraził, zadziwił?
Charakterystyka
Spróbuj scharakteryzować przybysza z obcej planety. Ale bądź oryginalny. Daruj sobie zieloną skórę i czułki na głowie. Niech Twój przybysz przybierze postać dyrektora szkoły albo… sam wymyśl. A co powinno się znaleźć w charakterystyce? Przedstawienie postaci (skąd się wziął ten Obcy?), wygląd zewnętrzny, sposób bycia, zachowanie, zainteresowania, cechy charakteru i ocena postaci.
Możesz też scharakteryzować fantastyczną postać znaną Ci z lektur. Goplanę, Małego Księcia, hobbita Bilbo Bagginsa.
Charakterystyka nie musi być pozytywna. Jeżeli spotkałeś wyjątkowo przerażającego wampira, nie musisz być nim zachwycony. Podkreśl te cechy charakteru i wyglądu postaci, które sprawiły, że nie spodobała Ci się ona.
I jeszcze jedna możliwość. Przy okazji motywu fantastyki możesz zostać poproszony o scharakteryzowanie… człowieka. Przypuśćmy, bierzesz udział w międzygatunkowym konwencie. Jesteś reprezentantem ludzkości. Obok Ciebie siedzą smoki, elfy, upiory. Co o sobie powiesz?
Sprawozdanie
Wyobraź sobie, że na boisku szkolnym wylądowali kosmici. A Ty jesteś dziennikarzem i musisz zrelacjonować to wydarzenie. Najpierw zdanie wprowadzające, potem część informacyjna. Co, gdzie, kiedy się wydarzyło? Bądź dokładny. Podawaj rzeczowe, sprawdzone informacje. Czas i miejsce wydarzenia, uczestnicy, świadkowie, przebieg wydarzenia (np. rozmowa z kosmitami). Określ też, jaka była atmosfera spotkania. Chyba niezwykła, nie codziennie przecież odwiedzają nas kosmici. Zdarzenia muszą być prezentowane w porządku chronologicznym.
Teraz czas na część oceniającą. Jakie było znaczenie tego spotkania? Czy wniosło coś nowego? Czy dzięki niemu zmieniła się Twoja opinia na temat kosmitów? A może uwierzyłeś w rzeczy niemożliwe? Stałeś się miłośnikiem fantastyki?
Wywiad
Wywiad z postacią fantastyczną. Bardzo prawdopodobny temat.
Przygotuj listę pytań. I przygotuj listę odpowiedzi, bo przecież Twój rozmówca nie istnieje, więc Ci nie odpowie. Czyli cały problem polega na tym, żeby wymyślić, co takiego do powiedzenia ma przybysz z kosmosu, krasnolud, cyborg. Pytaj o zainteresowania i o to, jak ocenia ludzi. Czy chciałby być gimnazjalistą? Co mu się na ziemi podoba? A co by zmienił?
Uwaga! Pamiętaj, żeby pytania nie przerosły odpowiedzi. To Twój rozmówca jest gwiazdą, a nie Ty.
Recenzja
Możesz zostać poproszony o zrecenzowanie powieści fantastycznej lub filmu, np. Władcy Pierścieni, Harry’ego Pottera. Problem polega na tym, że do pisania recenzji niezbędne są informacje na temat dzieła (nazwisko reżysera, aktorów). Chyba więc łatwiej będzie z powieścią, bo imiona literackich bohaterów tak łatwo nie uciekają z głowy. A co musi być w recenzji? Określenie problematyki utworu, krytyczna analiza poszczególnych elementów dzieła (akcja, bohaterowie, opisy przyrody, przesłanie moralne). Z recenzji musi wynikać Twój stosunek do dzieła. Nie bój się więc użyć kategorycznych stwierdzeń (fatalne, doskonałe, wyjątkowe, koniecznie przeczytać). I jeszcze jedno – przydałby się celny, ciekawy tytuł, który zachęci do przeczytania recenzji.
Reportaż
Nie ma dobrego reportażu bez dobrego tematu. I bez przestrzegania zasady sześciu pytań: Kto? Co? Gdzie? Kiedy? Jak? Dlaczego? Jeśli na wszystkie te pytania odpowiedziałeś w reportażu, to w porządku. Selekcjonuj wydarzenia, wybieraj te, które są istotne. Jesteś uczestnikiem lub bezpośrednim świadkiem wydarzeń. Możesz więc wyrażać swoje emocje. (Proszę państwa, to niesamowite! Po raz pierwszy na ziemi gościmy Marsjan!) Bez zdań wielokrotnie złożonych, bez trudnych wyrazów. Reportaż musi być dynamiczny. I podajesz tylko sprawdzone informacje. W reportażu nie ma miejsca na słowa: jakiś, gdzieś tam, ktoś. Dokładnie. Oczywiście, będziesz musiał zmyślać. Bo jak inaczej napisać reportaż o czymś, czego nikt nie widział?
Rozprawka
Uzasadnij tezę…, udowodnij pogląd… wypowiedz się na temat… czy uważasz, że… Tak na ogół zaczynają się tematy rozprawek. Znasz dobrze tę formę z klasowych wypracowań. Teraz musisz wypowiedzieć się na temat fantastyki. Przypuśćmy, że padnie pytanie: Czy magia pomaga w życiu? Zastanów się, pomaga czy nie? I podaj odpowiednie argumenty. Pomaga, bo można zmienić swoje życie. Bo można pomóc innym. Zdobyć władzę, majątek. A z drugiej strony: Przeszkadza, bo rozleniwia człowieka. Bo w nieodpowiednich rękach może stać się strasznym narzędziem. Ty decydujesz o swojej odpowiedzi. Schemat rozprawki – podanie tezy, argumenty (trzy wystarczą), podsumowanie rozważań i powtórzenie tezy. Albo drugi schemat – podanie tezy, argumenty i kontrargumenty, powtórzenie bądź obalenie tezy początkowej. Uwaga! Wypracowanie egzaminacyjne wcale nie jest takie długie. Może się więc okazać, że w przypadku rozprawki lepszy okaże się pierwszy, prostszy schemat.