Jednym z najpiękniejszym zabytków architektury romańskiej w Polsce jest kolegiata w Tumie pod Łęczycą
Jej budowa trwała 25 lat, ukończono ją w 1161 roku.
Ponad niskimi nawami bocznymi znajdują się empory, czyli wewnętrzne ganki na wysokości piętra. Modlący się na emporze dobrze widzieli nie tylko ołtarz, ale i pozostałych wiernych zgromadzonych w nawie głównej.
Ówczesna architektura opierała się na najprostszych bryłach: walcach, stożkach, ostrosłupach i prostopadłościanach.
Zgodnie z zasadami epoki ołtarz główny jest umiejscowiony na wschodnim krańcu budowli.
Wnętrze kolegiaty podzielone jest filarami na trzy nawy: główną (na jej końcu jest najważniejszy ołtarz w kościele) i dwie boczne.
Romańskie świątynie nie były tylko miejscami modlitwy. W czasie wojny stawały się twierdzami obronnymi. Dlatego – podobnie jak zamki – mają takie małe okienka.