Podaj cechy charakterystyczne wszystkich rodzajów literackich.
I Zacznij od podziału rodzajów literackich.
Wyróżniamy trzy rodzaje literackie: lirykę, epikę i dramat.
II Podaj cechy każdego z rodzajów.
- Liryka – rodzaj literacki, w którym osobą wypowiadającą się jest podmiot liryczny, prezentujący swoje uczucia w formie monologu lirycznego. Lirykę dzielimy na: lirykę bezpośrednią i pośrednią.
Liryka bezpośrednia – podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej.
Liryka pośrednia – podmiot liryczny wyraża uczucia przez opis sytuacji, zjawisk itp.
- Epika – rodzaj literacki prezentujący wydarzenia w formie opowiadania i opisu dokonywanego przez narratora, który przytacza dialogi i monologi bohaterów. Świat przedstawiony utworu epickiego obejmuje: czas i miejsce akcji, bohaterów oraz wydarzenia.
Narrator może być: trzecioosobowy, czyli wszechwiedzący. Ma pełną wiedzę o świecie przedstawionym, komentuje wydarzenia, ale w nich nie uczestniczy; pierwszoosobowy – uczestnik zdarzeń i jednocześnie obserwator, wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, a jego wiedza jest ograniczona.
- Dramat – rodzaj literacki, do którego należą utwory przeznaczone do wystawienia na scenie. W dramacie nie ma narratora. Świat przedstawiony poznajemy bezpośrednio przez działania i wypowiedzi postaci, dominuje w nim akcja. Tekst dramatu podzielony jest na tekst główny i tekst poboczny (didaskalia). Ważne pojęcia związane z dramatem: akt, scena, dialog, monolog, didaskalia.
III Podaj przykłady gatunków literackich zaliczanych do poszczególnych rodzajów.
- Liryka – np. tren, fraszka, hymn, psalm, pieśń, wiersz (wszystkie te gatunki uprawiał np. Jan Kochanowski).
- Epika – np. powieść, opowiadanie, nowela, opis (znajdziesz je u Henryka Sienkiewicza).
- Dramat – np. tragedia, komedia, dramat właściwy, farsa (tragedie pisał Sofokles, komedie Aleksander Fredro, dramaty i farsy – Gabriela Zapolska).
Uważaj!
Niektórych gatunków literackich nie można przypisać do jednego rodzaju literackiego! Jako przykład możesz podać balladę.
Ballada – gatunek literacki o cechach lirycznych (nastrojowość, emocjonalność), epickich (narracja) i dramatycznych (dialog, akcja), np. Lilie Adama Mickiewicza.
Zobacz:
Przypomnij sobie podział na rodzaje literackie. Skąd się wywodzą?