Wielką sztuką jest zwyciężyć – ale większą umieć przegrać. W formie listu do kolegi opisz porażkę wybranego bohatera książki lub filmu lub znanej ci osoby.
„Człowiek nie jest stworzony do klęski (…). Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać” – pisze Ernest Hemingway w swoim opowiadaniu Stary człowiek i morze. W człowieku tkwi taka siła, która nie pozwala mu się poddać. Klęską jest moment, kiedy przestajemy walczyć o swoje szczęście czy prawa, a nie wtedy gdy inni uznają nas za przegranych.
O kim możesz pisać?
Niewielu w literaturze jest bohaterów, którzy ponieśli zdecydowaną i jednoznaczną porażkę. Najczęściej ich przegrane są bardzo, bardzo niejednoznaczne i dyskusyjne. Mimo iż czasami stracili swój cały dobytek albo zdecydowanie zostali pokonani, nie czują się przegrani. O niektórych z nich można powiedzieć, że zostali zniszczeni, ale pozostali niepokonani. Dokładnie przemyśl przywołane w tekście postacie literackie i zastanów się, które z nich zostały pokonane, a które tylko pozornie zwyciężone, zniszczone…
A ze znanych ci osób?
Najprościej powołać się na jakiegoś sportowca – przecież w sport tak samo jak zwycięstwo jest wpisana porażka. Ktoś zwycięża, ale jednocześnie ktoś musi przegrać. Takim przykładam na czasie będzie np. Adam Małysz, który w tym sezonie częściej przegrywa, niż wygrywa. Możesz też powołać się na jednego z naszych bokserów, którym ostatnio nie idzie najlepiej – Dariusza „Tigera” Michalczewskiego czy Andrzeja Gołotę.
Zastanów się, jak przyjęli swoje porażki. Czy potrafią z godnością przegrać i przyznać się do porażki? Czy stać ich na to, aby pogratulować zwycięzcy wygranej?
A kto jeszcze?
Sięgnij do historii. Przypomnij sobie żołnierzy z Westerplatte czy walczących w powstaniu warszawskim. Nie ma wątpliwości, że z historycznego punktu widzenia przegrali – zostali pokonani przez niemieckich żołnierzy. Jednak pokonani tylko i wyłącznie fizycznie, niejako ciałem – ich ducha walki i miłości do ojczyzny nie udało się złamać.
Skojarz!
Polegli – niepokonani. To warszawski pomnik wystawiony pamięci mieszkańców stolicy, którzy w czasie II wojny światowej oddali swoje życie w obronie Warszawy. Zastanów się, jak zrozumieć jego nazwę. Czy można polec i jednocześnie zostać niepokonanym?
Uwaga! Tak sformułowany temat zakłada, że przegrana postać, którą opisujesz, zniosła swoją porażkę z godnością. Wielką sztuką jest zwyciężyć, ale większą – umieć przegrać – to cytat z wypracowania. Przemyśl go dokładnie, żeby zrozumieć temat pracy. Zwyciężać jest dużo łatwiej – o zwycięzcy się mówi, towarzyszy mu sympatia wszystkich. A przegrany? O przegranych się nie pamięta… Dlatego tak ważne jest, żeby właśnie porażkę znieść z klasą – zachować się godnie nawet wtedy, gdy inni się od nas odwracają i przestają w nas wierzyć.
Postacie literackie
Ikar – mitologiczny syn Dedala. Przegrał, bo nie słuchał rad doświadczonego ojca, zachłysnął się wolnością i przestrzenią.
Rodzice Julii i Romea z dramatu Williama Szekspira. Zdecydowanie przegrali – przez głupią nienawiść stracili swoje ukochanie dzieci.
Balladyna – kolejna wielka literacka przegrana. Żądza władzy doprowadziła ją do całkowitej klęski – straciła wszystkich najbliższych i została zupełnie sama.
Kreon, bohater Antygony Sofoklesa. Pozornie wygrany. Najbardziej mu zależało, aby jego autorytet władcy nie został naruszony – dlatego nie chciał zmienić podjętej decyzji. Pozostaje ona niezmieniona, ale Kreon nie wychodzi na tym najlepiej – traci szacunek poddanych i rodzinę.
Paweł Obarecki, bohater Siłaczki Stefana Żeromskiego. Jako młody człowiek pełen ideałów – z ogromnym zapałem zamierzał wyedukować niewykształconych, biednych, często zacofanych ludzi. Niestety – po kilku latach swojej lekarskiej praktyki w Obrzydłówku przegrał – zniechęcił się do wszelkiej działalności, znudził i szybko zapomniał o swoich młodzieńczych ideałach.
Skawiński, latarnik z opowiadania Henryka Sienkiewicza. Przegrał szansę na spokojne, ułożone życie. Kiedy na wyspę, gdzie był latarnikiem, dotarła paczka z książkami (m.in. Panem Tadeuszem), stary człowiek tak się zaczytał, że zapomniał o swoich obowiązkach i nie włączył latarni. Został zwolniony, stracił świetną posadę. Ale czy przegrał?…
Santiago, stary człowiek z opowiadania Hemingwaya Stary człowiek i morze. W ostatecznym rozrachunku przegrał – mimo wielkiego wysiłku nie udało mu się dowieźć ryby do brzegu. Nic nie zyskał i nadał będzie żył w biedzie. Nie można jednak powiedzieć, że został pokonany – wygrał z samym sobą. Mimo ogromnego zmęczenia i bólu do końca walczył z rybą i rekinami, ani razu nie zwątpił.
Przemyśl!
Czy te postacie literackie wygrały, czy przegrały?
- Hiob, biblijna postać. Mimo że Bóg bardzo dotkliwie go doświadczył, odbierając mu wszystko, co było dla niego ważne (majątek, rodzinę, szczęście), Hiob nie czuł się pokonany. Czy poniósł porażkę? Według otoczenia i diabła – tak, stracił przecież wszytko, według niego samego i Boga nie – nie zwątpił w sens Bożych działań.
- Prometeusz, bohater greckiej mitologii. Tak bardzo kochał ludzi, że poświęcił się i wykradł dla nich z Olimpu ogień – do tej pory znany tylko bogom. Został za to srogo ukarany – przykuty do skał Kaukazu, gdzie codziennie rano głodny sęp wyżera mu wciąż odrastającą wątrobę. Czy jego karę można uznać za porażkę?
Forma
Forma jest bardzo wyraźnie zaznaczona w temacie – to list do kolegi. Jego napisanie nie powinno sprawiać większych problemów – bo to forma użytkowa. Co to oznacza? Że czasami zdarza Wam się pisać listy (choć pewnie teraz częściej e-maile).
Uwaga! List, który jest jedną z łatwiejszych i dowolniejszych form, rządzi się jednak swoimi regułami, o których musisz pamiętać!
Uwaga!
Jeszcze raz dokładnie przeczytaj temat – zakłada on opisanie porażki wybranej postaci. Opisanie – czyli w liście musisz też zastosować elementy opisu postaci. Nie zrób jednak z listu typowej charakterystyki – to nie o to chodzi!
Zwróć uwagę!
Do kogo list jest skierowany?
List może być oficjalny (czyli kierowany do rozmaitych instytucji i osób publicznych lub po prostu nieznanych osobiście nadawcy listu) lub nieoficjalny (do przyjaciół i rodziny). Rodzaj listu zadecyduje m.in o stosunku do adresata – inaczej będziemy zwracać się do kogoś podziwianego przez nas (np. pisarza), inaczej do koleżanki z klasy, a jeszcze inaczej do dziadków. Dostosowanie tonu listu do jego adresata jest bardzo ważne!
Przyjrzyj się nagłówkom i zakończeniom:
– w przypadku listu oficjalnego – np. „Droga Pani”, „Szanowni Państwo”, „Łączę wyrazy szacunku”, „Z poważaniem…”
– w przypadku listu nieoficjalnego – np. „Hejka Basiulku!”, „Aneczko!”, „Babuniu kochana”, „Mocno Was całuję”, „Trzymajcie się i do zobaczenia!…”
Zwroty grzecznościowe
Kultura wymaga, żeby o adresacie listu i jego bliskich wyrażać się z szacunkiem. Podkreślimy to, pisząc wyrazy odnoszące się do adresata i Jego bliskich wielką literą – np. „droga Pani”, „pozdrówcie Ją ode mnie”, „tęsknię za Tobą.”
Temat listu
W przypadku listu, który jest tematem szkolnego wypracowania lub egzaminu gimnazjalnego, jego temat będzie ściśle określony. Taki list będzie, oczywiście, w pewien sposób sztuczny, spreparowany na potrzeby wypracowania, ale musi być prawdopodobny. Bardzo ważne, żeby w miarę naturalnie przejść do tematu. Niedopuszczalne jest jednak pominięcie konwencjonalnych powitań i kilku zdań wstępnych! Ważne są też odpowiednie proporcje – w przypadku naszego tematu wypracowania zasadniczą część listu musi zająć opis porażki wybranego bohatera.
Schemat
List, tak jak każda inna forma wypowiedzi, składa się z trójczłonowej budowy:
- wstępu (przedstawienia się, nawiązania do czyjegoś listu lub podziękowania za poprzedni list). Każdy list rozpoczyna się pisaną w prawym górnym rogu miejscowością, w której został napisany i datą. Poniżej znajduje się nagłówek (czyli przywitanie się),
- rozwinięcia – czyli głównej części listu. Zawieramy w nim informacje, które chcemy komuś przekazać;
- zakończenia – na ogół są to pozdrowienia i prośba o odpisanie. List musi być podpisany – anonim jest niedopuszczalny!
Utrzymywanie kontaktu z odbiorcą
Przy pisaniu listu cały czas pamiętaj o jednym – jego użytkowej funkcji! Listu nie pisze się dla siebie, ale dla kogoś, kto będzie go czytał. Pamiętaj więc, żeby utrzymywać z odbiorcą kontakt.
- Po pierwsze – zainteresuj się adresatem listu, spytaj, co u niego, nawiąż do poprzednich listów, telefonów lub spotkań.
- Po drugie – zapamiętaj zwroty, dzięki którym nawiązuje się z odbiorcą kontakt – „nie wiem, czy wiesz”, „wyobraź sobie”, „czy słyszałeś”, „ciekawe, co sądzisz na ten temat…”
Uwaga!
To pozornie drobne błędy, które jednak obniżają wartość pracy i jej ocenę:
- niezastosowanie charakterystycznych wyróżników listu (miejscowości i daty, nagłówka, podpisu)
- list nie jest na temat (jeśli temat jest wyraźnie sformułowany – jak w przypadku naszego wypracowania)
Zapamiętaj!
Adresat – inaczej odbiorca, ktoś, do kogo piszemy (czyli właśnie adresujemy) list.
Nadawca – osoba, która dany list pisze (nadaje).
Zobacz: