Przedstaw główne założenia zasady senioratu. Wyjaśnij przy tym pojęcia: senior, princeps, juniorzy, dzielnica senioralna.
Przedstaw przesłanki do wprowadzenia zasady senioratu
Bolesław Krzywousty miał twardy orzech do zgryzienia. Miał czterech synów i musiał podjąć decyzję, któremu z nich przekazać władzę. Chciał uchronić potomków i państwo przed bratobójczymi walkami o władzę. Sam w takiej uczestniczył (po śmierci ojca, Władysława Hermana) i zamierzał oszczędzić tego synom. Krzywousty znalazł rozwiązanie: ogłosił statut dynastyczny, czyli prawa regulujące wewnątrz dynastii zasady następstwa tronu. Możni i dostojnicy zatwierdzili ustawę księcia.
Przedstaw główne założenia zasady senioratu!
Zasada senioratu polegała przede wszystkim na tym, że władzę zwierzchnią sprawował najstarszy wiekiem członek dynastii, tak zwany senior. Senior oprócz swojej dzielnicy dzierżył dzielnicę senioralną ze stolicą w Krakowie. Była to główna dzielnica, która wraz z jego śmiercią przechodziła na następnego seniora. Senior otrzymywał też tytuł księcia zwierzchniego, czyli princepsa.
Senior był głową państwa i podlegali mu młodsi książęta – juniorzy. Każdy junior otrzymywał dzielnicę w dziedziczne władanie. Dzielnica taka przechodziła z ojca na syna.
Wprowadź szczegóły!
Senior, oprócz zwierzchnictwa nad dzielnicami, miał dodatkowe prerogatywy:
- sprawował naczelne dowództwo wojskowe,
- kierował polityką zagraniczną,
- utrzymywał załogi w największych grodach, w dzielnicach braci,
- sprawował władzę sądowniczą,
- do niego należało część danin z całego kraju,
- miał prawo bicia monet,
- miał prawo wybierania kandydata na stolicę arcybiskupią.
Juniorzy:
- mieli dziedziczną władzę w swoich dzielnicach,
- dysponowali majątkami rodowymi dynastii w dzielnicach,
- do nich należała część danin od ludności zamieszkałej w dzielnicy.
Krzywousty podzielił obszar państwa na pięć dzielnic:
- Senioralną (Małopolska z Krakowem, część Wielkopolski z Gnieznem, Pomorze Gdańskie oraz zwierzchność lenna nad Pomorzem Zachodnim) i cztery równorzędne:
- Śląsk (z Wrocławiem) – Władysław (nazwany później Wygnańcem),
- dzielnica sandomierska(z Sandomierzem) – Henryk,
- Wielkopolska (z Poznaniem) – Mieszko,
- Mazowsze i część Kujaw (z Płockiem) – Bolesław Kędzierzawy.
Dzielnicę senioralną otrzymał również Władysław – pierworodny syn Bolesława Krzywoustego.
Nie zapomnij o dacie!
Zasada senioratu została ustanowiona w 1138 r. W tym roku zmarł Bolesław Krzywousty.
Podsumuj!
Krzywousty chciał zapobiec walkom między synami. Myślał też pewnie o tym, że zachowa jedność państwa. Chciał znaleźć dobre wyjście, ale nie mogło mu się udać. Ustawa Krzywoustego zamiast stać się idealnym rozwiązaniem, przyczyniła się tylko do rozbicia dzielnicowego. Testament taki nie mógł zadowolić nikogo. Jak można się było spodziewać, książęta dzielnicowi zaczęli dążyć do niezależności i szybko doszło do walk bratobójczych.
Zapamiętaj!
Kraj zjednoczył dopiero Władysław Łokietek – prawie 200 lat później!