Jerzy Ficowski – To już zima

Kiedy woda udaje, że jest szkłem,
to już wiem, co to znaczy, dobrze wiem:
to już zima.

Kiedy deszcz się zmienia w biały puch,
zwykły deszczyk z jesiennych słot i pluch,
to już zima.

Kiedy z ziemi tysiące różnych barw
znikną gdzieś, jakbyś wszystkie gumką starł,
to już zima.

Kiedy rankiem wyrosną u twych szyb
srebrne kwiaty, choć nie siał tu ich nikt,
to już zima.

Kiedy oddech bielutki frunie z ust,
bo go mróz tak pobielił, tęgi mróz,
to już zima.

Po tym wszystkim, com ci przed chwilą rzekł,
poznasz łatwo, gdy spadnie pierwszy śnieg,
że już zima.

Osoba mówiąca w wierszu i adresat wiersza
To inaczej podmiot liryczny (albo „ja” liryczne). Ujawnia się w pierwszej i ostatniej zwrotce:
– „to już wiem, co to znaczy, dobrze wiem”,
– „po tym wszystkim, com ci przed chwilą rzekł” (czyli – po tym wszystkim, co ci przed chwilą powiedziałem).

Czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej zdradzają, że to osoba pisząca wiersz. Widziała już niejedną zimę. Pewnie dlatego świetnie zna oznaki jej przyjścia, wie dokładnie, co zwiastuje początek tej pory roku. Swoją wiedzą chce podzielić się z odbiorcą wiersza. Kto nim jest? Adresatem utworu jest każdy, kto właśnie czyta wiersz, także Ty.

Strofy i wersy
Wiersz ma sześć bardzo regularnych strof (zwrotek). Co to oznacza? Każda strofa składa się z tej samej liczby wersów (linijek) – jest ich trzy. Pierwsze dwa wersy w każdej strofie mają prawie tyle samo sylab (dziewięć lub dziesięć). Wszystkie trzecie wersy zwrotek są identyczne!

Przy takiej powtarzalności, porządku wersów (ich regularności) mówimy, że wiersz jest REGULARNY.
Dwa pierwsze wersy w zwrotkach są zrymowane, kończą je rymy (szkłem – wiem, puch – pluch, barw – starł, szyb – nikt, ust – mróz, rzekł – śnieg). Na dodatek, czytając, wyczuć można, że wiersz ma swój rytm. Mówimy wtedy, że wiersz jest RYTMICZNY.

Epitety
– wyrazy określające rzeczowniki; mówią, jakie coś jest; najczęściej połączenie rzeczownika z przymiotnikiem. Podkreśliliśmy je w tekście.

Porównanie
„tysiące różnych barw
znikną gdzieś, jakbyś wszystkie gumką starł”

Poetyckie porównanie łatwo w wierszu odnaleźć dzięki słówku „jakby”. W rzeczywistości trudno, żeby ktoś ścierał kolory świata gumką. Jednak takie porównanie sprawia, że łatwo sobie możemy taką biel wyobrazić.

Przenośnie (inaczej metafory)
to najbardziej charakterystyczne dla wierszy środki stylistyczne. Dzięki nim utwory nabierają poetyckiego, tajemniczego i pięknego charakteru. Zestawia się wyrazy na pozór niepasujące do siebie. W takim poetyckim obrazku okazuje się jednak, że te wyrazy mają ze sobą wiele wspólnego:

• „kiedy woda udaje, że jest szkłem”
  – Czy woda może udawać? Okazuje się, że tak. Przecież lód to cały czas woda…

• „biały puch”
  – To po prostu śnieg podobny do białej puchowej kołderki.

• „rankiem wyrosną u twych szyb
  srebrne kwiaty”
  – Na zimowych szybach tak naprawdę nic nie rośnie, a już na pewno nie kwiaty (przecież jest za zimno!). To mróz rysuje wzory przypominające kwiaty.

• oddech bielutki frunie z ust”
  – Kiedy przy niskiej temperaturze oddech jest widoczny, wygląda jakby fruwał.

Po czym poznać, że nadeszła zima?

OZNAKI ZIMY (cytat)

„woda udaje, że jest szkłem”

Woda (w kałużach, jeziorach) zamarzła, skuł ją lód.
W jej gładkiej tafli można się przejrzeć jak w szybie, jak w lustrze.

„deszcz się zmienia w biały puch”

Zamiast deszczu z nieba pada śnieg.

„z ziemi tysiące różnych barw
znikną gdzieś, jakbyś wszystkie gumką starł”

Wszystko na dworze przykrył śnieg – liście, trawę, drogi.
Nie widać żadnych kolorów prócz białego.

„rankiem wyrosną u twych szyb
srebrne kwiaty”

Mróz maluje na szybach różne wzory przypominające kwiaty.

„oddech bielutki frunie z ust”

Mróz sprawia, że oddech staje się widoczny.
Wystarczy chuchnąć – z naszych ust wydobywa się biała para.

„spadnie pierwszy śnieg”

Tego tłumaczyć nie trzeba.