Kiedy napisać ą, ę?

• Napisz ą lub ę w wyrazach rodzimych i zapożyczonych, które zostały całkowicie spolszczone
  • ą – pączek, wąwóz, wąż, kąt, wąsy, pstrąg, pląsy, pieniądze, ląd,
  • ę – kolęda, wędrować, potężny, węch, klęska, jarzębina, pędzel.

• Piszesz (zgodnie z wymową) przed spółgłoskami szczelinowymi (wymawianymi łagodnie, bez „wybuchu”) f, w, s, z, ś, ź, sz, ż, ch.
  • wąwóz, wąsy, brązowy, stęchły, węższy, więzień, gęsty, gęś, grzęźnie, węższy, węże, węch

• Piszesz (niezgodnie z wymową) przed spółgłoskami „wybuchowymi” tj. zwarto-szczelinową p, b, t, d, c, dz, cz, ć, dź, dż, k, g.
  • kąpać, rąbać, kępa, wątroba, sprzęt, bąk, węgiel, drżący, ręce, pędzony, tęcza, chęć, bądźmy

• Napisz ą lub ę, gdy głoski te wymieniają się nawzajem w innych formach gramatycznych danego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych
  • dąb – dęby
  • ząb – zęby
  • księga – ksiąg
  • pięć – piąty
  • rząd – rzędy
  • pamiątka – pamiętać

• Napisz ą na końcu wyrazu:
  • w 3. osobie liczby mnogiej czasu teraźniejszego
    śpiewają, chodzą, piszą, wiedzą, chcą, spacerują, myślą;
    
  • w 3. osobie liczby mnogiej czasu przyszłego prostego
    zaśpiewają, napiszą, zobaczą, pomyślą;
    
  • w narzędniku liczby pojedynczej rzeczowników, przymiotników i odmieniających się jak przymiotniki zaimków
    z matką, nad nią, nad nią, ciekawą książką, zieloną chustą, pierwszą, wspólną, swoją;
  • w bierniku liczby pojedynczej przymiotników
    twoją, moją, starszą, ciekawą.

• Napisz ę na końcu wyrazu:
  • w bierniku liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju żeńskiego, np.:
    ławkę, tablicę, wodę, lodówkę;
    
  • w mianowniku i bierniku niektórych rzeczowników rodzaju nijakiego liczby pojedynczej, np.:
    cielę, ramię, znamię, niemowlę, kurczę, prosię, źrebię, pisklę, imię;
    
  • w 1. osobie liczby pojedynczej czasu teraźniejszego oraz przyszłego prostego, ale tylko wtedy, gdy 2. osoba ma końcówkę -esz, -isz, -ysz
    • maluję – malujesz (2. osoba)
    • mówię – mówisz (2. osoba)
    • niszczę – niszczysz (2. osoba)
    • biegnę – biegniesz (2. osoba)

• Pisz ą, ę przed spółgłoskami l, ł:
  • płynął, płynęli; wziąłem, wzięli
    Zwróć uwagę na wymowę tych czasowników. Wymawiamy je jako [płynoł, płyneli, wziołem, wzieli].

 

Kiedy napisać om, on, en, em ?

• Pisz om, em (zgodnie z wymową) przed p, b
  • om przed p – pompa, kompas, kompot, kompania
  • om przed b – bomba, plomba, kombinacja, klomb
  • em przed p – stempel, temperatura
  • em przed b – membrana, emblemat

• Pisz on, en przed spółgłoskami zwartymi t, d
  • on przed t – konto, kontrola
  • on przed d – konduktor, kondukt, kondor, kondycja
  • en przed t – renta, mentalny, mentol
  • en przed d – mendel, kalendarz

• Pisz również on, en przed k, g
  • on przed k – konkurs
    on przed g – kongres, Kongo, Marengo

• Pisz grupy liter om, em, on, en bez względu na wymowę (przeważnie niezgodnie z wymową) przed spółgłoskami wymawianymi łagodnie, bez „wybuchu” (czyli przed szczelinowymi), a więc przed f, w, s, z, sz, ch
  • komfort,
  • konwój,
  • konserwa,
  • benzyna,
  • pensja,
  • sensacja,
  • koncha,
  • sens,
  • konszachty.

• Napisz om, on, em, en w wyrazach rodzimych przed przyrostkami -ka, -ko
  • kromka,
  • słonko,
  • łazienka,
  • powiedzonko,
  • plecionka,
  • ziarenko,
  • stajenka,
  • stonka.

• Pisz -om w celowniku liczby mnogiej rzeczowników wszystkich rodzajów
  
  • Pokazałam moim koleżankom zdjęcia z wakacji.
  • Matka przyglądał się ptakom w parku.

• Pisz -em w 1 osobie liczby pojedynczej czasowników
  • umiem,
  • rozumiem,
  • wiem

• W narzędniku liczby pojedynczej rzeczowników, przymiotników i zaimków rodzaju żeńskiego piszemy „ą”:
  M. lp. N. lp.
  moja ciekawa książka moją ciekawą książką
  kolorowa łąka kolorową łąką
  ładna dziewczyna ładną dziewczyną
  moja koleżanka moją koleżanką

Zapamiętaj!
Chodzę z kim? – z ładną, interesującą, ciekawą, wesołą, wysoką, miłą i sympatyczną dziewczyną!

• W bierniku liczby pojedynczej przymiotników oraz zaimków i liczebników przymiotnych, a także w bierniku rzeczownika „pani” piszemy „ą”: M. lp. B. lp.
  starsza starszą
  młodsza młodszą
  twoja twoją
  nasza naszą
  piąta piątą
  pani panią

• •„ą” piszemy w narzędniku liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju męskiego zakończonych w mianowniku na -a, -o.
  M. lp. N. lp.
  władca władcą
  poeta poetą
  monarcha monarchą
  maharadża maharadżą
  Kościuszko Kościuszką

• ą” pisze się w wyrazach rodzimych wtedy, gdy wymienia się w wyrazach pokrewnych na „ę”.
  błąd – błędny
  gąszcz – gęstwina
  mąż – mężny
  pamiątka – pamiętny
  kłąb – kłębiaste
  krąg – okrężna
  dąb – dębowa

• „ą” pisze się w dopełniaczu liczby mnogiej rzeczowników nijakich, które kończą się w mianowniku liczby pojedynczej na „ę”:M. lp. D. lm.
  dziewczę dziewcząt
  kurczę kurcząt
  niemowlę niemowląt
  prosię prosiąt
  jagnię jagniąt

„ą” w czasownikach

• „ą” piszemy przed „ł” w formach osobowych czasu przeszłego liczby pojedynczej rodzaju męskoosobowego: drgnąłem, drgnął, stanąłem, stanąłeś, stanął
• „ą” piszemy w 3 osobie liczby mnogiej czasu teraźniejszego i czasu przyszłego prostego:

Czas teraźniejszy Czas przyszły prosty
czytają napiszą
rozumieją zachęcą
opowiadają przygotują
rozmawiają opowiedzą

Zobacz:

Kiedy napisać „i”a kiedy „j”?

Ortografia TEST

Zasady polskiej ortografii